باید و نباید‌های عرضه انرژی در بورس/ قیمت دستوری محصولات، بدون چکش‌کاری مشتری ندارد

عده‌ای از کارشناسان بازار سرمایه بر واقعی بودن قیمت معاملات در بورس انرژی تاکید دارند، اما از سوی دیگر فعالان حوزه انرژی معتقدند عدم شفافیت و قیمت‌های دستوری، بازار معاملات محصولات انرژی را در حصار دولتی قرار داده است و هیچ جذابیتی برای خریداران ندارد.

اقتصاد۲۴ - هرچند سالهاست از عمر بورس انرژی می‌گذرد، اما کارشناسان این حوزه بر این باورند هنوز معاملات بورسی در بخش انرژی شکل توسعه‌ای نگرفته است، هرچند در حال حاضر ۳۰ شرکت سهام دار در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی و ۲۰ شرکت در حوزه تولید برق در بورس انرژی فعالیت می‌کنند که این رقم برای دستیابی به عرضه انرژی در بورس کافی نیست.

بورس انرژی روز‌های پیچیده‌ای را سپری می‌کند. از یکسو خبری از موفقیت عرضه‌های بسیار مهم در این بازار نیست و از سوی دیگر شرایط بین‌المللی چندان هم به کام بورس انرژی نیست. بهای نفت خام هم گویی سرگیجه گرفته است و بعد از یک رشد قیمتی بزرگ، یک فاز نزولی جدید را آغاز کرده، اما مشخص نیست این روند از چه پتانسیلی برخوردار است.

دشواری‌های جدید در مسیر صادرات نفت خام به مشکلات بورس انرژی افزوده است، ولی باز هم ارزش معاملات از یک آرامش نسبی حکایت دارد، گویی بورس انرژی با جان و دل برای حفظ ارزش معاملات فعالیت می‌کند.

خریداران به‌خصوص در عرضه‌های بین‌المللی قیمت‌های پایین‌تری را طلب می‌کنند، ولی رشد نسبی قیمت‌های جهانی در روز‌های اخیر این آزادی عمل را به فروشنده اصلی نمی‌دهد.

وزیر نیرو تیر ماه ۹۸ طی مصوبه‌ای اعلام کرد که با هدف توسعه رقابت و گسترش مشارکت بخش خصوصی در مبادلات بازار و تامین انرژی الکتریکی مشترکین و همچنین بهبود فضای کسب و کار زنجیره تامین برق، این کالای استراتژیک روانه بورس شود.

با وجود آنکه مجوز حضور نیروگاه‌های دولتی طی یکی دو سال گذشته در بورس انرژی صادر شده است و نیروگاه‌ها می‌توانند برق تولیدی خود را در بورس عرضه کنند، اما هنوز هیچ واحدی چراغ سبز نشان نداده است.

به عقیده کارشناسان، این بی میلی نیروگاه‌های دولتی به عرضه برق در بورس انرژی به این دلیل است که در حال حاضر امکان عقد قرارداد‌های دو جانبه بین متقاضی و تولیدکننده وجود دارد.

بیشتر بخوانید: دلایل ناکامی فروش نفت در بورس/ بورس انرژی، گلوگاه‌ مناسب برای صادرات نفت

این موجب شده است تا اغلب متقاضیان به طور مستقیم به عقد قرارداد با عرضه کنندگان بپردازند و از بازار شفافی همانند بورس فاصله بگیرند.

شفافیت کافی وجود دارد

در همین رابطه سیدحمید میرمعینی، کارشناس بورس در گفتگو با اقتصاد ۲۴ می‌گوید: در حال حاضر معاملات نفت خام و برق بدون مشکل در بورس انرژی انجام می‌شود و هیچ‌کدام از نگرانی‌هایی که از سوی کارشناسان حوزه انرژی مطرح می‌شود در این بازار وجود ندارد.

میرمعینی تصریح کرد: در حال حاضر حداقل در بورس اوراق بهادار هم قیمت‌ها برای سهام برق و نفت از شفافیت کافی برخوردار است و هم سرمایه گذاران تمایل دارند تا نسبت به خرید این اوراق اقدام کنند.

قیمت‌ها چکش کاری نمی‌شود

اما از سوی دیگر حمیدرضا صالحی، دبیرکل فدراسیون صادرات انرژی نیز در گفتگو با اقتصاد ۲۴ با اشاره به مشکلات عرضه برق و سایر انرژی‌ها در بورس گفت: در حال حاضر بورس از ماهیت اصلی خود خارج شده است و قیمت‌گذاری تصنعی در آن شکل می‌گیرد.

صالحی ادامه داد: همین موضوع موجب می‌شود تا کاربرد اصلی خود را از دست بدهد؛ در حال حاضر بورس‌های انرژی به خصوص بورس برق به دلیل اینکه در آن قیمت‌ها چکش نمی‌خورند و واقعی نیستند و عرضه و تقاضا در آن تعیین کننده نیست، شرایط فعلی را به وجود آورده است.

دبیرکل فدراسیون صادرات انرژی یادآور شد: قیمت گذاری دستوری در هیچ بازاری جواب نمی‌دهد و بازار بورس نیز از این مسئله مستثنی نیست؛ ممکن است قیمت تمام شده برای تولید برق ۱۰۰ یا ۲۰۰ تومان باشد، اما قیمتی که وزارت نیرو اعلام می‌کند، قیمت پایین تری است، پس انتظار داریم چه چیزی در بورس عرضه شود؟

صالحی تصریح کرد: نیروگاه‌هایی که برق خود با زیر قیمت تولید شده عرضه می‌کنند از طرفی برای نیروگاه‌هایی هم که برق خود با قیمت واقعی عرضه می‌کنند نیز عرضه در بورس صرفه اقتصادی ندارد و سود آور نیست.

این عضو اتاق بازرگانی تهران ادامه داد: نیروگاه‌های بخش خصوصی نمی‌توانند با قیمتی که نیروگاه‌های دولتی در بورس عرضه می‌شوند تولیدات خود را عرضه کنند بنابراین بورس عمق پیدا نمی‌کند و بازیگران زیادی در آن شرکت نمی‌کنند.

صالحی درباره عرضه نفت در بورس نیز گفت: ماهیت عرضه نفت خام در بورس نیز مانند عرضه برق در بورس انرژی است زیرا همه چیز در دست دولت است بنابراین نمی‌توان انتظار داشت که ماهیت عرضه و تقاضا در بازار حاکم باشد زیرا چنین چیزی در اقتصاد دولتی معنا ندارد.

دبیر کل فدراسیون صادرات انرژی در پایان با تاکید بر اینکه با توجه به شرایط اقتصادی کنونی، می‌طلبد که در نحوه مدیریت عرضه و تقاضا تغییر ایجاد شود، گفت: تا زمانی که با اقتصاد دولتی، روش‌های قیمت گذاری دستوری اعمال می‌شود نمی‌توان انتظار رشد معاملات در بازار سرمایه را داشت چراکه نگاه دولتی به فروش محصولات با خصوصی سازی و همچنین عرضه شفاف محصولات مغایرت دارد.