دلیل افت تاریخی شاخص بورس چه بود؟

اقتصاد۲۴ - همه این اتفاق‌ها در حالی است که شاخص کل به مرز ۲ میلیون رسیده و تا عبور از این مرز فاصله چندانی ندارد اما ریزش‌های ناگهانی این هفته اجازه نداد رکورد جدید بورس ثبت شود. کارشناسان مقاومت روانی در مرز ۲ میلیونی را دلیل نوسان بازار در هفته جاری می‌دانند اما در همین حال برخی به اقدام احتمالی جدید دولت برای حواله‌ای کردن سیستم فروش فولاد و خروج آن از بورس کالا اشاره می‌کنند و می‌گویند این شایعه بر افت بازار تاثیر داشته و اگر قطعی شود حتما بازار افت شدیدتری را تجربه خواهد کرد.

---

بیشتر بخوانید:چراغ هشتمین عرضه اولیه فرابورس روشن شد

---

 

مقاومت روانی بر سر شاخص 2 میلیونی یکی از دلایل نوسان بازار در هفته اخیر است. از سوی دیگر نیز شاخص برای رشد و پیشرفت احتیاج به استراحت دارد تا توان خود را افزایش دهد.

 

در این مدت قیمت برخی سهام خیلی خوب بالا رفت، مانند سهام پالایشگاهی و خودرو که توان افزایش بیش از این را نداشتند. شاید سهام شرکت‌های پالایشی و خودرو به این سرعت وارد روند مثبت نشوند اما بقیه بازار به مرور وارد فاز مثبت می‌شوند و می‌توانند به رشد خود ادامه دهند. ولی ما همچنان مقاومت روانی 2 میلیون را در شاخص کل خواهیم داشت که پیش‌بینی می‌کنم هفته آینده یا نهایت دو هفته دیگر این مقاومت شکسته شود. از سوی دیگر شایعات متفاوتی در این مدت شنیده شد که بازار را نوسانی کرد.

 

مثلا خارج شدن فولادی‌ها از بورس کالا یا تعلیق صندوق‌های ETF دولت؛ این‌گونه شایعات فضای روانی بازار را دستخوش تغییر کرد و آرامشی را که قبل از این وجود داشت تا حدی به هم زد ولی پیش‌بینی می‌شود هفته بعد به نسبت هفته بهتری باشد.

 

علاوه بر این اقدام اخیر دولت برای حواله‌ای کردن سیستم فروش فولاد و خروج احتمالی آن از بورس کالا تاثیر منفی روی بازار سرمایه خواهد داشت ولی فعلا تا اینجای کار این خبر هم از سوی شرکت فولاد و هم از سوی مقامات تکذیب شده است. این تصمیم اصلا منطقی نیست و به نظر نمی‌رسد در عمل هم اجرا شود ولی اگر این اتفاق بیفتد اثر منفی بر بازار خواهد داشت.

 

عمده علت نوسان بازار در هفته جاری این است که برخی از سهامداران حقوقی به دلیل تقاضایی که برای خرید سهامشان بود سهام‌ بیشتری عرضه کردند اما در مقابل زمانی که عرضه‌ها این‌گونه بالا رود، خریداران بیشتر مراعات می‌کنند و آهنگ خرید کمتر می‌شود. این اتفاق با هدف تعمیق بازار سرمایه انجام شد ولی قاعدتا باید چارچوبی برای آن تدوین کرد که این روند منطقی‌تر شود.

 

دلیل بعدی که از آن می‌توانیم به‌عنوان دلیل فرعی یاد کنیم این است که فصل مجامع شرکت‌ها پایان یافته است. قاعدتا وقتی سال مالی شرکت‌ها سپری می‌شود، بازار به آرامش و سکون می‌رسد. موضوع بعدی این است که بازار بعد از آن رشد هیجانی نیاز به کاهش و ثبات داشت که این هفته شاهد آن بودیم. علاوه بر اینها اصولا قیمت ارز در بازار آزاد با رشد شاخص رابطه مستقیم دارد؛ بنابراین بعد از کاهش هیجانی قیمت ارز و رسیدن به یک ثبات نسبی، بازار سرمایه هم می‌تواند بر روال منطقی خود حرکت کند.

 

خبر خروج احتمالی فولادی‌ها از بورس کالا نیز بسیار می‌تواند بر بازار اثر بگذارد. بسیاری از تحلیل‌ها در بازار بر این اساس شکل می‌گرفت بنابراین اگر این تحلیل‌ از سهامداران گرفته شود، می‌تواند منجر به کاهش اقبال آنان شود. وقتی کالا را از بورس خارج می‌کنیم یعنی تحلیل را از سهامداران می‌گیریم بنابراین بخشی از فعالان به سمت سایر سهام یا شرکت‌ها می‌روند.

اصلاح اتفاق افتاده است نه ریزش
حمید اعرابی
کارشناس بازار سرمایه
نمی‌شود شاخص هر روز بالا برود و مثبت باشد بنابراین منفی شدن بازار در هفته جاری یک روند طبیعی بود. علاوه بر این باید تاکید کرد که این اتفاق ریزش نبود بلکه اصلاح بود. اینکه سهامی که 200 درصد بالا رفتند، 5 درصد پایین بیایند ریزش حساب نمی‌شود. حتی اگر 30درصد هم پایین بیایند اصلاح خورده‌اند نه ریزش! این بالا و پایین شدن کاملا طبیعی است چون بورس مثل یک موجود زنده است و بالا و پایین هم دارد. خروج فولادی‌ها از بورس کالا هم اتفاق نمی‌افتد چرا که این مکانیزم قیمت‌گذاری 10 سال است که انجام می‌شود بنابراین دولت با این کار خود را در منگنه و اتهام تخلف و رانت قرار نمی‌دهد.

 

چند عامل باعث شد که این هفته تغییراتی در شاخص کل داشته باشیم. یکی از آنها سهام عدالت بود، دیگری تغییرات ارزی و مهم‌تر از همه ترس روانی که با اخبار موجود در عموم مردم ایجاد شد، است. همه این عوامل دست‌به‌دست هم داد که بسیاری از سهامداران فروشنده باشند و همین مساله در بازار جو منفی ایجاد کرد. ولی آنچه نسبت به آن اطمینان وجود دارد این است که این اتفاق شبیه اصلاح است تا ریزش.

 

با توجه به پولی که به‌صورت مستمر وارد بازار سرمایه می‌شود، این‌گونه اصلاحات مقطعی اتفاق می‌افتد و در آینده هم شاهد آن خواهیم بود. در کنار همه این عوامل احتمال خروج فولادی‌ها از بورس کالا هم اثر خود را بر بازار دارد. قطعا کوچک‌ترین تغییر روی سهم‌های بزرگ، حتی اگر این تغییرات برای عموم مبهم باشند و ندانند اثر مثبت می‌گذارد یا منفی، باعث می‌شود بازار منفی شود. زمانی که قیمت سهم بزرگ کاهش پیدا می‌کند روی شاخص کل اثر می‌گذارد چون شاخص‌ساز است. عموم مردم هم شاخص را می‌بینند و از آن تاثیر می‌پذیرند.

شاخص کل با رشد تقریبا مداوم شرکت‌های شاخص‌ساز، که عمدتا پالایشگاهی هستند، تا نزدیک 2 میلیون واحد رسیده است. بنابراین برای ثبات شاخص و رشد بیشتر آن به نقدینگی بیشتری نیاز است. رشد نقدینگی هر چه جلوتر رویم در بازار کمتر خواهد شد، مگر اینکه جذابیت‌های بیشتری برای سهامداران ایجاد شود تا هم قیمت‌ها حفظ شود و هم انتظارها برای افزایش قیمت‌ها برآورده شود. در کل، رشدی که سهام شرکت‌ها در کوتاه‌مدت داشتند مسلما به اصلاح نیاز دارد.

 

درباره اثر احتمال خروج فولادی‌ها از بورس کالا نیز باید این نکته را در نظر گرفت مشکلی که در محصول فولاد وجود دارد این است که خریداران آن، دو بخش هستند؛ یک بخش کسانی هستند که تولیدکننده‌اند و باید محصول به آنها برسند اما بخش دیگر کسانی هستند که با توجه به پیش‌بینی‌هایی که افزایش قیمت دلار دارند اقدام به خرید فولاد می‌کنند بنابراین یک بی‌نظمی ایجاد می‌شود.

 

در اینجا وقتی دولت می‌گوید می‌خواهد فولاد را حواله‌ای کند شاید می‌خواهد آن را به دست مصرف‌کننده واقعی برساند. بنابراین در حجم فروش فولاد تغییری ایجاد نمی‌شود، آنچه تولید می‌شود به قصد فروش است و فقط جلوی سفته‌بازی گرفته می‌شود.

 

نوسان ذات بازار سرمایه است، این اتفاق باید بیفتد تا شاخص بالاتر برود، بنابراین طبیعی است وقتی قیمت‌ها رشد کرد، اصلاح قیمتی بخورد که به تبع آن شاخص هم افت می‌کند. حواله‌ای کردن سیستم فروش فولاد و احتمال خروج آن از بورس کالا هنوز قطعی نشده است، اما اگر این اتفاق بیفتد به نفع شرکت‌های صادراتی خواهد بود.

 

اخیرا نیز دولتمردان اعلام کردند که قصد دارند قیمت محصولات فولادی و سیمان را به خاطر ساخت‌وساز مدیریت کنند. بنابراین احتمال دارد دولت بخشی از تولیدات این شرکت‌ها را به‌صورت نرخ پایین و نیمایی به شرکت‌های انبوه‌ساز و تولیدکننده مسکن واگذار کند. این مساله باعث می‌شود که بهای تمام شده این شرکت‌ها مقداری پایین بیاید اما همین اتفاق هم مجددا رانت ایجاد می‌کند.

 

دلیل اول نوسان شاخص کل در هفته جاری توقف etf و کاهش نرخ ارز است. سهام شرکت‌های بزرگ و شاخص‌ساز عمدتا روی etf و دلار بودند. یعنی به خاطر نرخ عرضه etfها و افزایش نرخ دلار رشد کردند اما در این هفته که قیمت دلار تا حدی کنترل شد و بحث etfهم فعلا متوقف شده است باعث شد که جو خرید مقداری فروکش کند. از سوی دیگر توازن بازار هم مقداری به‌هم خورده بود یعنی ما شاهد رشد زیادی در بخش سهام شرکت‌های شاخص‌ساز بودیم ولی در مقابل در شاخص هم‌وزن اصلاح 30 درصدی داشتیم؛ برای همین طبیعی بود که شتاب رشد سهام شرکت‌های بزرگ و شاخص‌ساز کاهش پیدا کند و از آن سمت هم سهام شرکت‌های کوچک برای نقدینگی جذاب شوند. اتفاق دیگر هم خبر احتمال بازگشت سودهای بانکی به 20 درصد بود که مقداری بازار را محتاط کرد.

 

حواله‌ای شدن سیستم فروش فولاد و خروج احتمالی آن از بورس کالا برای شرکت‌های بورس بد است چون هم خروج از شفافیت ایجاد می‌کند و هم رانت. یعنی عملا سودی که باید از محل فروش شمش با قیمت بالاتر به جیب شرکت‌ها و سهامداران برود به جیب واسطه‌ها می‌رود. اتفاق ناگواری که می‌افتد این است که شفافیت از بین می‌رود. فلسفه تشکیل بورس کالا این بود که شفافیت را افزایش دهد و همه بتوانند از نرخ روز محصولات اطلاع پیدا کنند اما این اتفاق فلسفه مذکور را زیرسوال می‌برد.

 

در روزهای اخیر شاهد اصلاحات کوتاه‌مدت و برگشت‌پذیر زیادی در بازار سرمایه بوده‌ایم که پایدار نبوده‌اند و بعد از چند ساعت بازار به روند خود ادامه داد. اما از دو روز گذشته شاهد اصلاح مداوم قیمت‌ها و افت پی‌درپی شاخص کل هستیم. این امر کاملا طبیعی است چون بازار سرمایه در محدوده مقاومت نیازمند اصلاحاتی این چنین است. قیمت برخی از سهام شرکت‌ها 20 درصد کاهش داشته‌اند و کاهش 10 درصدی مجدد نیز برای آنها پیش‌بینی می‌شود.

 

در این میان بیشتر ارزش سهام شرکت‌های بزرگ از جمله فولاد و پالایشگاه نفت اصفهان کاهش قیمت داشته‌اند. از سوی دیگر ریزش شاخص در این دو روز ارتباطی با خبر عدم حمایت دولت از صنایع فولاد ندارد. این افت در چند روز آینده نیز کاملا طبیعی است. بازار سهام در روزهای آینده در سهام شرکت‌های متوسط و کوچک بازدهی بهتری خواهد داشت و اقبال به آنها خواهد بود.

 

از دلایل افت شاخص کل در دو روز اخیر ریزش سهام شرکت‌های بزرگ دارای حباب است. حباب زیادی در سهام شرکت‌های بزرگ ازجمله گروه پالایشگاه، صنایع خودروسازی و فولاد وجود داشت. به همین دلیل شاخص کل دچار چنین ریزشی در دو روز اخیر شده است. پیش‌بینی می‌شود روند بازار در چند روز آینده همچنان منفی باشد و اقبال بازار به سهام شرکت‌های کوچک بیشتر شود. علاوه بر این رشد سهام شرکت‌های بزرگ با فشار عرضه همراه خواهد بود. این ریزش تا اصلاح قیمتی مناسب ادامه خواهد داشت. ضروری است حداقل 10 تا 15 درصد دیگر اصلاح قیمت صورت گیرد تا بازار سرمایه به تعادل برسد و ارزش سهام شرکت‌ها به قیمت واقعی خود نزدیک‌تر شوند.

ریزش شاخص کل در هفته جاری ناشی از بار روانی در بازار سرمایه است. بازارهای موازی جذابیتی برای سرمایه‌گذاری ندارند و ریسک بیشتری را به خریدار تحمیل می‌کنند اما بازار سرمایه همچنان مرکز توجه سرمایه‌گذاران خرد و بزرگ است. نوسان بازار و ریزش شاخص ناشی از محدوده مقاومت 2 میلیون واحدی و اصلاح شدید قیمت‌ها در سهام شرکت‌های بزرگ است. از سوی دیگر با توجه به شرایط اقتصادی کشور، حمایت نکردن دولت از صنایع فولاد منطق اقتصادی ندارد و این موضوع هنوز هم محقق نشده است. ممکن است دولت در کوتاه‌مدت دست از حمایت بردارد اما مجددا از این صنایع پشتیبانی خواهد کرد. علاوه بر این، اصلاح شاخص از دخالت و انتقادهای افراد خارج بورس از جمله نمایندگان مجلس درخصوص رشد 280 درصدی شاخص از ابتدای سال جاری نشات می‌گیرد. بازار سرمایه از ابتدای سال روند صعودی را طی کرده و نیازمند اصلاح در شاخص بوده است بنابراین با توجه به عرضه‌ها در دو روز اخیر این افت نگران‌کننده نیست. بازار سرمایه در روزهای آینده در محدوده یک میلیون و 903 هزار واحدی درجا خواهد زد و از شدت منفی بودن کاسته خواهد شد اما به زودی مثبت نخواهد شد.

 

از دلایل عمده ریزش شاخص کل، رشد پی‌درپی قیمت‌ها و روند صعودی بازار سرمایه از ابتدای سال است. ارزش اکثر

سهام شرکت‌های بزرگ از جمله فولاد و فملی بیش از 300 درصد بازده داشته است. از طرفی هم سیاست دولت با افزایش عرضه در بازار باعث کنترل و تعادل در بورس شده و مانع از رشد نجومی قیمت سهام شده است. بنابراین ما در این نقطه از بازار نیازمند چنین اصلاحی بودیم. دولت در یک هفته اخیر نزدیک 12 هزار میلیارد تومان دارایی از سهام شرکت‌های شستا، شپنا، شتران، تجارت و صادرات داشته در حالی که در صندوق دارایکم 5 هزار و800 میلیارد تومان تامین مالی داشت.

 

همچنین در صورت تایید حذف حمایت دولت از صنایع فولاد اوضاع بازار بدترخواهد شد. در روزهای آینده بازار شاهد اصلاح قیمت سهام شرکت‌های بزرگ به خصوص پالایشگاه‌ها خواهد بود. بعد از اصلاح مجددا بازار به روند صعودی خود ادامه خواهد داد اما در روزهای آینده شاخص 2 میلیون را تجربه نخواهیم کرد اما در بلندمدت فتح قله 2 میلیون واحدی دور از انتظار نیست.