شوخی بودن بیمه‌های نفت و انرژی در ایران کتمان‌پذیر نیست/ اغلب بیمه‌ها در ایران قادر به ارزیابی ریسک حوادث نیستند

اقتصاد۲۴ - گویا به تازگی وزیر نفت در مورد وضعیت صنعت بیمه در ایران حرفی جنجالی زده است؛ نقل قولی انتقادی که نه تایید شد و نه تکذیب و مخابره آن چندان دوامی نداشت؛ «بیمه در ایران شوخی است» جمله خبرساز کوتاهی است که حالا آن را به بیژن نامدار زنگنه نسبت می‌دهند و طبیعی است که این روز‌ها واکنش‌هایی را در محافل بیمه‌ای به دنبال داشته باشد.

 

امروز بسیاری از کارشناسان صنعت بیمه معتقدند این صنعت رمقی برای فعالیت ندارد و نبود خلاقیت در ارائه رشته‌های جدید بیمه‌ای و در عین حال کشش نداشتن اقتصاد ایران برای ارائه این رشته‌ها را از جمله این دلایل برمی‌شمارند، دلایلی که شاید باعث شده بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت نیز صنعت بیمه را یک «شوخی» بنامد.

 

امیر صفری، مدیرکل نظارت بر بیمه‌های زندگی بیمه مرکزی ایران در گفتگو با اقتصاد ۲۴ راجع به این نقل قول جنجالی می‌گوید: بگذارید قبل از آنکه دیگران از خارج از صنعت بیمه، ما را ارزیابی کنند، خودمان صادقانه و غیرمتعصبانه خود را نقد و ارزیابی کنیم؛ اصل بحث وزیر نفت در مورد (H.S.E) یعنی بهداشت، استانداردسازی و ایمنی است. حرف ایشان در ارتباط با بیمه، تا آنجا که من از روزنامه‌ها خواندم، این است که صنعت بیمه باید بر استاندارد‌های ایمنی، موثر باشد ضمن آنکه قبل از صدور بیمه نامه، سخت‌گیری کرده و ارزیابی ریسک و ارزیابی ایمنی باید به دقت صورت گیرد.

 

وی ادامه می‌دهد: در مقام دست‌اندرکار صنعت بیمه باید پاسخ این سوال را بدهیم که صنعت بیمه ما چقدر بر قوانین و استاندارد‌های ایمنی و پیشگیری در کشور موثر است و چقدر صدور بیمه‌نامه‌ها مبتنی بر ارزیابی ریسک قرار دارد. روشن و بدیهی است که صنعت بیمه در ایران رشد و توسعه بسیاری داشته و بسیاری از مدیران و کارشناسان این صنعت زحمت زیادی کشیده‌اند و نتایج بسیاری نیز حاصل شده است. صنعت بیمه در کشور ما سالانه پیوسته در حال رشد است و این رشد بیش از رشد اقتصادی و بیش از متوسط رشد تولید ناخالص داخلی است. برای ما واضح است که صنعت بیمه در کشور، علیرغم بی توجهی‌ها و حتی نادیده گرفته شدن توسط بالاترین مقامات و کم توجهی در سیاست گذاری‌ها و برنامه‌های کلان، اما با تلاش همه دست اندرکاران این صنعت به خوبی در حوزه اقتصاد، سلامت، اجتماع و زندگی مردم درخشیده است.

---

بیشتر بخوانید: صنعت بیمه را گاو شیرده گیر آورده‌اند/ برند پفک نمکی بیش از بیمه‌ها خرج تبلیغات کرده است

---

وی ادامه می‌دهد: فارغ از صحبت‌های منسوب به وزیر نفت، باید از خود سوال کنیم که آیا این مقدار کافی بوده است؟ آیا از این مقدار رشد و توسعه باید راضی باشیم؟ آیا نهایت سعی و ظرفیت‌مان همین بوده است؟ ببینید، بزرگترین صنعت کشور تاکنون صنعت نفت و گاز و انرژی بوده است. حالا آیا بزرگترین سهم از پرتفوی بیمه، بیمه‌های نفت و گاز است؟ خیر. در پرتفوی بیمه ای، بیشترین سهم کماکان، بیمه ثالث مربوط به خودرو است که البته خرید آن اجباری است. رتبه بعدی باز هم نفت نیست. بیمه درمان رتبه بعدی را دارد که عمدتاً گروهی و سازمانی است.

این مقام مسئول در بیمه مرکزی با بیان اینکه طبق سالنامه آماری سال ۱۳۹۷ صنعت بیمه، سهم بیمه نفت و انرژی کمتر از ۱ درصد از کل رشته ها بوده است، تصریح می‌کند: البته بخشی از پرتفوی رشته‌های دیگری از جمله آتش سوزی، حوادث، کشتی، مهندسی و مسئولیت یا احیاناً برخی رشته‌های جزئی‌تر را به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم می‌توان در صنعت نفت و گاز محسوب کرد، اما به طور کلی سهم بیمه از ریسک‌های حوزه نفت و انرژی بسیار اندک است.

 

صفری می‌افزاید: باید توجه داشت که اصل حرف آقای زنگنه مربوط به بحث H.S.E در حوزه نفت و گاز و بحث ایمنی و استانداردسازی و ارزیابی ریسک است. آیا می‌توانیم رقابت‌های غیر اصولی و غیر حرفه‌ای برای کسب سهم بازار یکدیگر را انکار کنیم؟ آیا نرخ شکنی‌ها به شکل‌های مختلف، خلاف اصول ارزیابی ریسک و بی‌توجهی به استاندارد بودن موضوع بیمه نیست؟ نرخ گذاری‌ها و پذیرش ریسک تا چه حد مبتنی بر ارزیابی ریسک است؟

 

وی می‌افزاید: استنباط من از بازنشر حرف‌های وزیر نفت، تاکید بر ارزیابی دقیق و سخت‌گیرانه ریسک قبل از پذیرش ریسک است. اگر بحث ایشان همین باشد، نقد وزیر حرف نادرستی نیست؛ نکته مهم این است که توان کارشناسی ارزیابی ریسک‌های فنی و تخصصی حوزه نفت در صنعت بیمه کشور بسیار اندک است. یا به زبان ساده‌تر پیوند بین تخصص بیمه و تخصص مهندسی نفت و انرژی بسیار اندک و ضعیف است. در صنعت بیمه، مگر ما چند نفر کارشناس متخصص ارزیابی ریسک فرایند‌های مهندسی نفت داریم؟ یا چقدر تلاش کردیم که این پیوند را ایجاد کنیم؟ وقتی کارشناس ارزیابی ریسک نداشته باشیم و به فکر تربیت آن نیز نباشیم، مطمئناً بازهم چند سال بعد وزیر بعدی نفت هم با دیگران از شوخی بودن بیمه‌ها حرف خواهد زد.

 

رییس سابق پژوهشکده بیمه ادامه داد: حدود ۱۰ سال پیش پروژه بزرگی برای شناسایی و ارزیابی ریسک در حوزه نفت و انرژی تعریف شده بود و قرار بود ۱۰ نفر متخصص ارزیابی ریسک‌های نفت و گاز تربیت شوند، ضمن آنکه ریسک‌های این حوزه شناسایی و ارزیابی شود. چرا این پروژه را که قرارداد داشت و نصف کار آن انجام و برای آن نیز هزینه شده بود، نیمه کاره باطل کردیم؟ شاید اگر همان موقع آن پروژه به نتیجه می‌رسید، الان بیمه حداقل قدری در حوزه نفت و انرژی شوخی نبود.

به باور این تحلیلگر بازار بیمه مگر در کشور ما بیمه زلزله شوخی نیست؟ مگر بیمه سیل جدی است؟ خشکسالی؟ و... بحث من اصلاً بیمه نیست. بحث من، مدیریت ریسک، پیشگیری، ایمنی و استاندارد‌ها است همان چیزی که مدنظر آقای زنگنه است. مهمترین و پرمصرف‌ترین کالا‌هایی که ما مصرف می‌کنیم یا استفاده می‌کنیم خانه، ساختمان، جاده، خیابان، هوا، آب، خودرو و مواد غذایی است. کدامیک از این‌ها استاندارد هستند؟ استاندارد کدامیک از این‌ها جدی است؟ کدامیک از این‌ها مسئولیت را متوجه کسی می‌کند؟ چه کسی مسئولیت استاندارد این‌ها را بر عهده دارد؟ مسئولیت استاندارد‌های زندگی مردم کجاست؟ کدامیک جدی است؟ تلفات و هزینه استاندارد نبودن این‌ها چقدر است؟ ریسک‌های هر یک چگونه مدیریت یا بیمه می‌شود؟

 

وی ادامه می‌دهد: به نوعی بحث مدیریت ریسک لزوماً و ابتدائاً به صنعت بیمه مربوط نمی‌شود بلکه به مردم و اشخاصی بر می‌گردد که مستقیم با ریسک مواجه‌اند؛ یعنی در فرهنگ ما، با ریسک چگونه برخورد می‌شود. جامعه ما با ریسک کنار می‌آید و به آغوش ریسک می‌رود. داستان اپیدمی کرونا داستان جالبی است. اواخر فروردین یک مرتبه خیابان‌ها خیلی خلوت شد. آن موقع ویروس هنوز خیلی منتشر نشده بود، اما تیرماه که ویروس شدیداً منتشر شد، مردم خسته شدند و ترس از ویروس ریخت. مردم با ویروس کم‌کم کنار آمدند، عادت کردند و نسبت به آن بی‌توجه شدند در حالی که در تیر ماه و اوایل مرداد آمار ابتلا و تلفات بسیار بیشتر از فروردین بود.

صفری در عین حال یکی از عوامل بازدارنده فعالیت شرکت‌های بیمه بازرگانی در فعالیت‌های اقتصادی بالادستی و صنایع مادر را قدرت اقتصادی محدود این صنعت دانسته و می‌گوید: شرکت‌های بیمه ایرانی هرقدر هم از نظر مالی در موقعیت مطلوب به نظر برسند بازهم آنقدر توانایی مالی ندارند که بتوانند ریسک پروژه‌های نفتی را که بزرگ بوده و نیازمند سرمایه بالا هستند پوشش دهند؛ سرمایه صنعت بیمه ایران در قبال صنعت و پروژه‌های بزرگ نفتی ناچیز است؛ اصلا مقررات شورای عالی بیمه و بیمه مرکزی چنین اجازه‌ای را به شرکت‌های بیمه نمی‌دهد که با این محدودیت مالی وارد چنین حوزه‌های فعالیتی بشوند؛ برای همین حضور بیمه‌های خارجی در صنایع بالادستی و مادری مثل پروژه‌های نفتی ضروری است. از طرف دیگر خریداران خارجی حوزه نفت به شرط حضور شرکت‌های بیمه معتبر خارجی حاضر به مشارکت با ایران هستند؛ متاسفانه اعتبار شرکت‌های بیمه بازرگانی ایرانی برای خریداران خارجی شناخته شده نیست و اصلاً شرکت‌های بیمه ایرانی به دلیل تحریم‌ها ارزیابی اعتباری نشده‌اند که شرکای اقتصادی خارجی صنعت نفت، بیمه صنعت بیمه کشور را بپذیرند.

این تحلیلگر بازار بیمه‌های بازرگانی در دنباله صحبت‌های خود می‌گوید: این روز‌ها تداوم حیات و تقویت صنعت بیمه کشور بیش از هر صنعت دیگری به مراودات جهانی وابسته است؛ صنعت نفت یک صنعت بین‌المللی است و لذا بیمه‌گران آن نیز بین‌المللی هستند. یک صنعت بیمه ایزوله شده توان رقابت با بیمه‌گران حرفه‌ای بین‌المللی را ندارد.

 

صفری می‌افزاید: اتفاقاتی که در سال‌های اخیر برای اقتصاد ایران افتاده باعث انزوای صنعت بیمه شده است و برای همین در سال‌های اخیر ناچار بوده‌ایم تا در حوزه بیمه پروژه مهم و کلان اقتصادی واردکننده خدمات بیمه از خارج کشور باشیم؛ البته این مسئله سوای گرفتاری‌هایی است که در نتیجه اعمال تحریم‌های اقتصادی با آن مواجهیم. تصور کنید در این وضعیت یک محموله نفتی به جایی آنسوی اقیانوس‌ها منتقل شود و اگر اتفاقی افتاد و مسائل سیاسی مانع پرداخت خسارت‌های بیمه‌ای بشود همه طرفین معامله با مشکل بزرگی مواجه خواهند شد.

 

این مقام مسئول در بیمه مرکزی صحبت‌های خود را در مورد وضعیت این روز‌های بازار بیمه اینطور جمع‌بندی می‌کند: برای اینکه شرایط موجود از حالت شوخی بودن خارج شود باید شرکت‌های ارائه دهنده خدمات بیمه بازرگانی فعالیت تخصصی خود را با ریسک‌های موجود و وضعیت اقتصادی کشور بهتر تطبیق دهند؛ واقعیت این است که برخی از این شرکت‌ها کمتر حاضرند خیابان‌ها و شهر‌ها را رها کنند و برای ارزیابی ریسک پروژه‌های نفتی در بیابان‌ها کار جدی کنند.

 

وی در پایان خاطرنشان می‌کند: فقط صنعت نفت نیست که صنعت بیمه به آن کم‌توجهی کرده است. ریسک‌های بسیار زیادی در کشور وجود دارد که پوشش ندارند. ریسک‌های طبیعی مثل زلزله، سیل، خشکسالی، آلودگی هوا، طوفان، ریسک‌های زندگی و اشخاص مثل ریسک فوت و معلولیت، ریسک‌های مرتبط با مسئولیت، محصولات کشاورزی و آبزیان، ریسک‌های سپرده‌های بانکی و اعتبارات و بسیاری از این قبیل بدون پوشش‌اند و کمتر شرکتی برای پوشش آن‌ها برنامه دارد.