حکایت موج و حباب در اقتصاد ایران

اقتصاد۲۴ - به‌طور معمول در اقتصاد ایران همه چیز از نقدینگی حجیم آغاز می‌شود و با اضافه شدن انتظارات تورمی درابتدا بازار‌ها و سپس شاخص‌های کلان اقتصادی را نوسانی می‌کند.

طبق آخرین گزارش رسمی بانک مرکزی در پایان خرداد ماه سال‌جاری حجم نقدینگی به بیش از ۲۶۵۷ هزار میلیارد تومان رسیده است که نسبت به خرداد سال گذشته ۳۴.۲ درصد و درمقایسه با اسفند سال گذشته ۷.۵ درصد رشد داشته است. بدین ترتیب طی سه ماه ابتدای سال‌جاری تا پایان خرداد حجم نقدینگی ۱۸۵ هزار میلیارد تومان رشد داشته است که به معنای رشد ماهیانه ۶۱.۶ هزار میلیارد تومان نقدینگی است. حال اگر میزان افزایش نقدینگی با روند سه ماهه نخست امسال ادامه یابد در هر ساعت بیش از ۸۵ میلیارد تومان به حجم نقدینگی افزوده خواهد شد.

حال وقتی که انتظارات تورمی درکنار نقدینگی حجیم قرار می‌گیرد، در هر دوره و بسته به شرایط یک یا چند بازار ملتهب و با رشد قیمت مواجه می‌شود. بررسی این شرایط از چند دهه پیش نشان می‌دهد که در هر دوره نقدینگی برای کسب سود یا حداقل حفظ ارزش دارایی و البته براساس انتظاراتی که مردم از تورم آتی دارند، به سوی یک بخش سرازیر شده، بخش‌هایی که گاه جزو بازار محسوب نمی‌شوند. برای مثال داغ شدن خرید سیم کارت موبایل و فروش آن با قیمت بالاتر یکی از مواردی بود که به یاد داریم و پس از آن جریان نقدینگی سرگردان میان بازار‌های خودرو، مسکن، ارز، طلا و اخیراً سهام جابه‌جا شده است.

اما درکمتر دوره‌ای مانند شرایط فعلی، تمام بازار‌ها با نوسان و بعضاً التهاب روبه‌رو شده است. در دوره‌های گذشته به‌طور معمول یک یا دو بازار مانند ارز و طلا یا مسکن با نوسان روبه‌رو می‌شد، ولی اکنون تمام این بازار‌ها ملتهب شده‌اند. دراین شرایط درحالی که تمامی سهام با افت و نوسان بالایی مواجه شده است، قیمت‌ها در بازار‌های ارز، طلا، خودرو و مسکن صعودی شده است. میزان رشد تقاضا برای تبدیل ریال به کالا یا دارایی‌های دیگر را به وضوح می‌توان مشاهده کرد، افرادی که برای خرید ارز جلوی صرافی‌ها صف می‌کشیدند تا کسانی که منتظر ثبت‌نام برای قرعه کشی خودرو هستند همه یک هدف را دنبال می‌کنند؛ از افت ارزش ریال آسیب نبینند.

بیشتر بخوانید: بانک مرکزی تمام تلاش خود را برای تعادل بازار بکار خواهد بست

بازار سرمایه

سال گذشته هرچند نوسان در بازار‌ها وجود داشت، ولی دامنه این نوسان بزرگ نبود. در این سال بازار ارز و به‌دنبال آن طلا در شرایط متعادلی به سر می‌بردند و بازار مسکن نیز به‌دلیل رکود شدید چندان مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار نداشت. درهمین شرایط رونق بازار سهام در رکود سایر بازارها، بازدهی این بازار را جذاب کرد به‌طوری که در سال گذشته بازدهی بورس تهران به بیش از ۱۸۷ درصد رسید. از اواخر سال گذشته به‌دلیل این که بازار‌های رقیب در رکود نسبی برای سرمایه‌گذاران قرار داشت و بازدهی بورس نیز نسبت به آن‌ها فاصله زیادی گرفته بود بتدریج این بازار به مقصد اصلی سرمایه‌های مردم تبدیل شد تا جایی که با هجوم مردم، تعداد کد‌های سهامداری صادر شده به بیش از ۵۰ میلیون فقره رسیده است و بدین ترتیب بیش از ۶۰ درصد مردم ایران صاحب کد سهامداری شده‌اند.

با شروع سال جدید بر سرعت رشد بازار سهام افزوده شد و هر لحظه سهامداران بیشتری وارد این بازار می‌شوند به طوری که براساس آمار‌های اعلام شده از ابتدای سال تاکنون بیش از ۱۱۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی - حدود ۶۰ درصد نقدینگی سه ماهه اول سال - به بازار سهام سرازیر شد و این درحالی است که در کل سال گذشته ۳۰ هزار میلیارد تومان سرمایه وارد این بازار شده است. اما از ۲۰ مرداد ماه ورق در بازار سهام برگشت و ریزش روزانه سهام جای خود را به رشد‌های شارپی بازار داد.

با وجودی که همچنان مقایسه شاخص کل با ابتدای سال‌جاری نشان دهنده رشد ۲۰۳ درصدی آن است، اما از روز ۲۰ مرداد که ریزش بازار به‌صورت جدی آغاز شد تا روز گذشته شاهد افت ۲۵.۱ درصدی شاخص کل هستیم. دراین مدت شاخص کل ۵۲۲ هزار و ۱۸۶ واحد ریزش کرده است. بدین ترتیب همان کسانی که در روز‌های اوج بازار در صف خرید بودند از ترس زیان به صف‌های فروش پناه بردند به طوری که برای بسیاری از سهم‌ها خریداری پیدا نمی‌شد و ارزش معاملات روزانه بورس که تا ۳۰ هزار میلیارد تومان هم رسیده بود به کمتر از ۲ هزار میلیارد تومان رسید. با قرارگرفتن بازار سهام در سایه ترس، حتی اخبار مثبت که روزگاری شاخص را به پرواز درمی آورد هم تأثیری ندارد. درماه‌های گذشته برخی از سهامدارانی که سود‌های کلان به دست آورده بودند با نقد کردن سهام خود راهی بازار‌های دیگر شدند و برخی نیز به امید تداوم رونق و اکنون بازگشت بازار انتظار می‌کشند.

البته روز گذشته که در ساعات ابتدایی فعالیت بازار شاخص کل با افت بیش از ۲۲ هزار واحدی کار خود را شروع کرده بود با بهبود وضعیت برخی از سهام شرکت‌های بزرگ وضعیت اندکی بهتر شد و درنهایت شاخص به افت ۱۳ هزار واحدی بسنده کرد.

دژپسند: تمامی قوا از بازار سرمایه حمایت می‌کنند

در همین حال دولت که از اوایل سال‌جاری از مردم دعوت کرده بود که در بازار سهام سرمایه‌گذاری کنند، باردیگر بر وعده خود برای حمایت از بورس تأکید کرد. درهمین زمینه وزیر اقتصاد در حاشیه نشست دولت گفت: نه فقط دولت که حکومت و قوای دیگر هم از بازار سرمایه حمایت خواهد کرد.

فرهاد دژپسند با اشاره به التهابات اخیر بازار بورس، گفت: شرایط بازار سرمایه با شرایط کلی اقتصاد متناسب است، یک دوره رونق داشتیم و چند هفته‌ای است که نوسان بیشتر شده است.

به‌گفته وی، نوسان در ذات بورس است و فعالان بورس هم باید بازار را میان مدت و بلند مدت ببینند. در شرایط فعلی صنایع بورسی رشد واقعی‌شان در مرداد ماه بالغ بر ۲ درصد بوده است، برای بازار سرمایه در همین مدت، بهترین مصوبات را اخذ کردیم. وی افزود: اگر شرکت‌های بورسی افزایش سرمایه بدهند، با سلب حق تقدم، می‌توانند ۲۰ درصد از درآمد مشمول مالیات را با نرخ صفر حساب کنند. این یک امتیاز بسیار عالی و یک سیگنال مثبت است. ما از نظر قوانین و مقررات و تسهیل ورود و خروج در بازار سرمایه، بهترین حالت را در چند سال اخیر ایجاد کردیم.

وزیر اقتصاد گفت: شرکت‌های دولتی و بخش عمومی موظف هستند تا ۲۵ درصد سهام خود را برای افزایش شناوری عرضه کنند.

دژپسند با اشاره به اینکه، فعالان بازار سرمایه و مردم نگرانی دارند، ولی با کمی تأمل برخورد کنند، گفت: باید حساب و کتاب در بازار سرمایه داشته باشیم؛ در بورس محاسبات لحظه‌ها نیست بلکه محاسبات دوره هاست. اقتضای پایداری بورس این است که همه با تأمل حرکت کنیم. امروز یکی از ضروریات اجتناب‌ناپذیر اقتصاد ایران، پایداری و تعمیق بازار سرمایه است، اقتصاد به یک بازار عمیق سرمایه نیاز دارد.
وزیر اقتصاد با بیان اینکه، یکی دیگر از تصمیمات اخیر اختصاص یک درصد از ورودی‌های صندوق توسعه ملی به صندوق تثبیت بازار سرمایه است، گفت: این موضوع از سال ۹۴ در قانون رفع موانع تولید تصویب شده بود و بالاخره قرار شد که این مصوبه اجرایی شود.