ماشه روانی روی سر اقتصاد ایران

اقتصاد۲۴ -  اخیرا حواشی فعال شدن مکانیسم ماشه تیتر رسانه‌ها را به خود اختصاص داده است. ماجرا از آنجا شروع شد که در مذاکرات وین، آمریکا موفق شد بندی را در توافق نهایی بگنجاند که امکان بازگرداندن تمامی تحریم‌ها در صورت تخطی ایران از اجرای تعهدات را فراهم می‌کرد. ۳۰ مردادماه وزارت خارجه آمریکا با ارسال نامه‌ای رسمی به اطلاع شورای امنیت رساند که قصد دارد «مکانیسم ماشه» را درباره پرونده هسته‌ای ایران و برجام فعال کند. بر اساس این نامه آمریکا رسما اعلام کرد که ۳۰ شهریور مکانیسم ماشه را علیه ایران فعال می‌کند. حال مهم‌ترین پرسش این است که در صورت عملی شدن این تصمیم چه بر سر اقتصاد ایران خواهد آمد؟
اقدام تازه ایالات متحده آمریکا که به منظور بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران انجام می‌شود، با اما و اگرهای زیادی همراه بوده و نظر کارشناسان و تحلیلگران را برانگیخته است. اما مکانیسم ماشه چیست و چه تبعاتی را برای اقتصاد ایران به همراه دارد؟ اگر بخواهیم با زبانی ساده بگوییم مکانیسم ماشه، یعنی بازگشت فوری به دوران قبل از معاهده برجام و اعمال تحریم‌ها علیه ایران. مساله‌ای که به گفته برخی از تحلیلگران می‌تواند تبعاتی را در حوزه صادرات و واردات، نرخ ارز، بازارهایی همچون بورس و طلا به همراه داشته باشد. میثم رادپور، یکی از کارشناسان اقتصادی در گفت‌وگو با اقتصاد ۲۴ درخصوص تاثیر فعال شدن مانیسم ماشه بر اقتصاد ایران گفته است: «باید گفت که تحریم‌ها به هسته سخت خود رسیده است. درواقع تحریم‌های اعمال شده تاکنون، صادرات نفت و گاز کشور را تحت‌الشعاع قرار داده و این به خاطر سهولت در ردیابی و پیگیری بوده است اما شرکت‌های پتروشیمی و فولادی که بخش زیادی از درآمد‌های غیر نفتی ایران را تامین می‌کنند، همچنان در حال صادرات هستند. درواقع ایران حدود ۴۰ میلیارد دلار درآمد غیرنفتی دارد که توسط یک شبکه مویرگی در حال دور زدن تحریمهاست و هزینه ردیابی برای تحریم‌کنندگان را بالا برده است. با این وجود نمی‌توان گفت که تحریم جدید به صورت صد در صد هیچ اثری بر اقتصاد ایران ندارند».

بررسی تاثیر فعال شدن مکانیسم ماشه

برخی از کارشناسان بر این باورند که بازگشت این تحریم‌ها تنها اثر روانی برای اقتصاد دارد و دولت می‌تواند با عملکردی مناسب اثر روانی این اقدام را به‌طور محسوسی کاهش دهد. این در حالی است که عده‌ای دیگر معتقدند تداوم جو روانی ناشی از فعال شدن مکانیسم ماشه می-تواند بازارهای اقتصادی را بیش از پیش آشفته کند و در آن شرایط بازگرداند ثبات به اقتصاد دشوارتر از هر زمان دیگری خواهد بود. با وجود اما و اگرها بسیار همچنان این پرسش که اقتصاد ایران تا چه اندازه تحت تاثیر این تصمیم سیاسی قرار می‌گیرد مطرح است.

مرتضی افقه، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به تاثیر تصمیمات سیاسی بر مسائل اقتصادی گفت: از فروردین 97 که آمریکا اعلام کرد از برجام خارج می‌شود، متغیرهای سیاسی تاثیرگذار بر متغیرهای اقتصادی نقش محوری به پیدا کرده و این نقش محوری تا امروز هم ادامه داشته است. در این مدت هرگاه صحبت و یا تصمیمی گرفته می‌شد که افقی روشن داشت تاثیر مثبت خود را بر بازارهای داخلی ما می‌گذاشت و برعکس هنگامی که تصمیم منفی اتخاذ می‌شد ما شاهد آشفتگی بخش‌های اقتصادی به خصوص در بازار ارز و یا طلا بودیم، البته باید اشاره کنم که تاثیر اقدام و عمل بیش از تصمیم و یا صحبت است.

وی افزود: اکنون انتخابات آمریکا نزدیک است و به نظر می‌رسد ترامپ تصمیم دارد تا با استفاده از مکانیسم ماشه برگ برنده‌ای را به دست آورد. به هر صورت متاسفانه این تصمیم احتمال تنش میان ایران و آمریکا را افزایش می‌دهد و از سوی دیگر اگر مکانیسم ماشه فعال شود ما شاهد نهایت فشار بر اقتصاد خواهیم بود و بازارها تحت تاثیر جو روانی ناشی از این تصمیم قرار خواهند گرفت. البته اروپا و شورای امنیت تمایلی به همراهی با آمریکا نشان نداده‌اند و اگر قرار باشد آمریکا به تنهایی در این مسیر قدم بردارد بعید می‌دانم چیزی فراتر از تحریم‫های دو سال اخیر در اختیار داشته باشد. بنابراین گمان می‌کنم اگر شورای امنیت و اروپا در هفته‌های آتی با آمریکا همراهی نداشته باشند کمی اوضاع بازارهای داخلی ما با ثبات‌تر ‌شود.
افقه در پاسخ به این پرسش که آیا تداوم تحریم و تشدید محدودیت‌ها به نفع سودجویان خواهد بود یا خیر، گفت: متاسفانه به هنگام تشدید تحریم و محدودیت عده‌ای به فکر کسب سود می‌افتند. کاسبان تحریم همیشه فعال بوده و منتظر تحولات و تشدید تنش‌ها هستند. البته یکی از دلایلی که زمینه را برای فعالیت این اشخاص فراهم می‌کند هیجان و ترس افراد جامعه است. به بیانی روشن‌تر این‌روزها افراد به دلیل نگرانی-ها از کاهش ارزش سرمایه‌شان با کوچک‌ترین اتفاقی به فکر تبدیل پول-های نقدشان به کالاهای بادوام همانند طلا و یا سکه می‫افتند و همین مسئله موجب ادامه فعالیت سودجویان می‌شود. در هر صورت کاسبان تحریم همیشه حضور داشته‌اند و علاقه‌ای به پایان تنش‫ها ندارند چراکه نان‌شان در تداوم تنش‌ها است.

برخی شرکت‌ها برای حفظ منافع‌شان قید مراوده تجاری با ایران را می‫زنند

هادی حق‌شناس، کارشناس مسائل اقتصادی نیز با تاکید بر بی‌اعتبار بودن تصمیماتی همچون مکانیسم ماشه از لحاظ حقوقی گفت: بر اساس نامه‌ای از سوی آمریکا این کشور خواستار بازگشت قطنامه‌های سال 1385 تا 1387 که شامل 6 قطنامه بود، است و این مسئله اما و اگرهای زیادی به همراه داشت. اما آن چیزی که هم در شورای امنیت مطرح شد و هم وزرای خارجه سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه اعلام کردند، موافق تقاضای آمریکا نیستند. به عبارت ساده‌تر همچنان از نظر سازمان ملل و شورای امنیت قطنامه 2231 پابرجاست، این قطنامه توسط شورای امنیت مصوب شده و تنها شورای امنیت می-تواند آن را لغو کند. بنابراین تا زمانی‌که قطنامه 2231 لغو نشده اینگونه تصمیمات بی‌اثر بوده، پس به لحاظ حقوقی هیچ اتفاق خاصی رخ نداده است.

این کارشناس اقتصادی افزود: مکانیسم ماشه از لحاظ حقوقی، عرفی و قوانین بین‌الملل هیچ اعتباری ندارد و تنها بار روانی برای اقتصاد ما به همراه خواهد داشت، البته تاثیر این بار روانی پس از مدتی از بین می‫رود و اقتصاد ما به سمت و سوی با ثبات‌تری خواهد رفت.حق‌شناس در ادامه صحبت‌هایش با اشاره به تمایل برخی از کشورها برای پیروی از تصمیمات آمریکا به دلیل حفظ منافع‌شان ادامه داد: سال 97 با خروج آمریکا از برجام اقتصاد ما با تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا روبه‌رو شد. چه آن زمان و چه اکنون برای هیچ کشوری رعایت تحریم-های یک‌جانبه الزامی نیست. هرچند که برخی کشورها برای حفظ منافع خود محدودیت‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران را پذیرفتند. این‌روزها بسیاری از شرکت‌های خصوصی منافعشان با آمریکا گره خورده است و طبعیتا در شرایط خاص قید مراوده تجاری با ایران را می‌زنند.

منبع: روزنامه ابتکار