برون‌رفت از فشار تحریم و سفر غیرمنتظره ظریف به پکن

اقتصاد۲۴ - محمد جواد ظریف عازم پکن شد تا در مورد تحولات بین‌المللی، منطقه‌ای و گسترش روابط دوجانبه با همتای چینی خود به گفتگو بنشیند. این سفر در آستانه جدیدترین دور تحریم‌های ظالمانه ایالات متحده علیه ایران انجام گرفته است.

چین و ایران رویکرد مشابهی را در مقابل با عملکرد آمریکا و یکجانبه گرایی این کشور اتخاذ کرده اند و به همین دلیل، تهران و پکن در سال‌های اخیر به یکدیگر نزدیک‌تر شده اند. به نظر می‌رسد که رسیدگی به قرارداد بیست و پنج ساله میان ایران و چین هم یکی از مواردی باشد که در این سفر مورد توجه دو طرف قرار بگیرد. پیش از این در روز چهاردهم مهرماه، سخنگوی وزارت خارجه درباره نقشه راه همکاری ایران و چین گفت: هیچ مانعی در این زمینه وجود ندارد و نقشه راه در جریان است امیدواریم هر زمان نهایی شود آن را اعلام کنیم.

به دنبال اجرای قراردادی استراتژیک

تابستان امسال وزیرامورخارجه کشورمان، بعد از آماده شدن پیشنویس قرارداد ۲۵ ساله میان ایران و چین گفت که دو کشور به توافق بسیار نزدیکند. او مهرماه امسال هم در گفتگو با روزنامه کار و کارگر از نقش خود در این قرارداد گفت و اعلام کرد که به آن افتخار می‌کند. حالا به نظر می‌آید بعد از نزدیک به سه ماه سکوت در مورد این قرارداد، پرونده آن یکبار دیگر باز شده است.

ظریف در مصاحبه اخیر خود اشاره کرده که اجرای قرارداد با چین، درگرو تصویب FATF است. برای ایران که در معرض سخت‌ترین تحریم‌های اقتصادی قرارداد، قرارداد ۲۵ ساله می‌تواند راهی برای مقاومت در مقابل فشار وارده از سوی غرب به حساب بیاید. حجم قرارداد میان دو کشور از سوی مجله اکونومیست ۲۸۰ تا ۴۰۰ میلیارد دلار نوشته شده، اما برخی معتقدند که این رقم ۴۵۰ میلیارددلار تنظیم شده که نشان از اهمیت آن برای دو طرف دارد.

برای تهران، قرارداد تجاری با چین که بر اثر آن این کشور در بخش‌های مختلفی، چون صنعت نفت، گاز و پتروشیمی و.. سرمایه گذاری می‌کند، راهی برای فرو ریختن دیواری است که ایالات متحده تلاش دارد تا به دور ایران با هدف از پا در آوردن کشور و وادار کردن به مذاکره با شرط و شروط مورد نظر واشنگتن بکشد.

طرح این قرارداد، پس از آن جدی شد که با خروج ایالات متحده از برجام، وزارت خارجه کشورمان به مرکزیت جوادظریف، به دنبال استفاده از ظرفیت‌های شرق برای همکاری‌های گسترده اقتصادی بود. پیش از این سید عباس موسوی، سخنگوی پیشین وزارت امورخارجه ایران در این رابطه اعلام کرده بود: ایران و چین همواره روابط مهم و خوبی داشته‌اند. در سفر سال ۹۴ رئیس‌جمهور چین به ایران قرار بر این شد تا روابط میان تهران و پکن به سطح استراتژیکی حرکت کند و قراردادی برای همکاری جامع با هم امضا کنند. از همان زمان چندین کارگروه روی این موضوع کار کردند و در نهایت با تبادل پیش نویس مقدماتی، پیش نویس نهایی آماده و برای مذاکره نهایی آماده شده است. طرف‌های دیگر ناراحت هستند که این توافق تمامی حیله‌های آن‌ها را خراب کرده که این هجمه‌ها ریشه در خارج دارد.

چین در سال‌های گذشته تبدیل به شریک اصلی تجاری ایران شده است. پس از بدقولی اروپائی‌ها در برجام و خروج ترامپ از آن مشخص شد که راهبرد تازه تهران، باید شامل همکاری با کشور‌هایی باشد که کم‌ترین وابستگی اقتصادی را به واشنگتن داشته باشند. در این مسیر پکن با توجه به قدرت سیاسی و اقتصادی خود به عنوان گزینه‌ای جدی برای همکاری‌ها مطرح شد. روابط بین دو کشور که پیش از این هم خوب بود، کم کم رنگ جدی تری به خود گرفت و دیپلمات‌های ایرانی موضوع شراکت جدی اقتصادی با چینی‌ها را در راس امور خود قرار دادند.

با مطرح شدن موضوع برنامه جامع بین چین و ایران، مخالفان دستگاه وزارت خارجه، ظریف را سیبل انتقادات خود قرار دادند و با مطرح کردن موضوعات مختلف و مقایسه این قرارداد با ترکمانچای و... تلاش کردند تا دولت را تحت فشار قرار دهند. در ماه‌های گذشته با گسترش تحریم‌ها علیه ایران، وزارت خارجه همزمان با مقابله با غرب به مقاومت در مقابل شایعه پراکنی‌ها پرداخت.

محمدجواد ظریف در جلسه علنی مجلس و در پاسخ به اتهامات به این قرارداد تاکید کرد: «در این خصوص هیچ موضوع مخفی وجود ندارد و همه چیز کاملا شفاف است که در زمان‌های مختلف اعلام شده است؛ از زمانی که آقای شی با رهبر انقلاب دیدار کرده اند و نسبت به این موضوع مسائلی مطرح شد تاکنون همه امور به طور شفاف برای جامعه بیان شده است.»

شی جین پینگ، رئیس‌جمهوری خلق چین در جریان سفر پنج سال پیش به ایران و دیدار با رهبری انقلاب گفته بود: «اقتصاد چین و ایران مکمل یکدیگر هستند و در این سفر درخصوص برنامه‌ریزی برای همکاری استراتژیک ۲۵ ساله به توافق رسیده‌ایم و آماده گسترش و تعمیق همکاری‌ها در بخش‌های فرهنگی، آموزشی، فناوری، نظامی و امنیتی در سطح شرکای راهبردی هستیم و ایجاد سازوکاری برای افزایش همکاری‌های امنیتی در مواجهه با تروریسم را ضروری می‌دانیم.»

تحریم‌ها بی اثر می‌شوند؟

موضوع تحریم ایران برای دولت ترامپ بسیار جدی است. او تلاش کرده تا راهکار‌هایی پیدا کند تا دست ایران را برای فعالیت‌های اقتصادی و حتی خرید دارو و مایحتاج اساسی ببندد. این کشور همچنین امیدوار است که به دلیل همبستگی اقتصادی که با اروپائی‌ها دارد، آن‌ها را هم وادار به اجرای تحریم‌ها کند. برخی ناظران می‌گویند اگر دولت ترامپ بخواهد جریمه‌هایی برای این کشور‌ها تعیین کند، عملا ان‌ها مجبور به اطاعت از تصمیم‌های واشنگتن خواهند شد. در چنین شرایطی، ایجاد یک تفاهم با چین به عنوان کشوری که در زمینه اقتصادی استقلال عمل داشته و شریک تجاری قدرتمندی به حساب می‌آید، یک ضرورت است.

بیشتر بخوانید: درخواست مهم معاون وزیر خارجه چین از ایران

ایران برای توسعه اقتصادی و فروش نفت و خرید دارو و ... نیازمند همکاری با کشور‌های دیگری است که اقتصاد آن‌ها وابسته به آمریکا نیست. در این میان بهترین گزینه برای تهران، پکن به حساب می‌آید. از آن سو هم چین به عنوان یکی از وارد کنندگان عمده نفت از ایران به حساب می‌آید. دو کشور انگیزه‌های مشابهی برای همکاری با یکدیگر دارند و مهم‌ترین آن ایستادگی در مقابل یکجانبه گرایی ایالات متحده است که با حضور ترامپ در کاخ سفید شدت گرفته است.

چین بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران به حساب می‌آید و با بسته شدن این قرار داد و اجرایی شدن آن، تهران می‌تواند در شرایط تحریم باز هم به جدیدترین فناوری‌ها و فروش نفت و پیشرفت اقتصادی و تکنولوژی دست یابد. برای هر دو کشور چنین قراردادی می‌تواند مبادله‌ای برد-برد باشد که بر اساس آن هم تهران از تحریم‌ها به سلامت عبور کرده و ضربه‌های ترامپ بی اثر شود و هم چین از نظر ژئوپولتیک در موقعیت بهتری قرار بگیرد.