صنعت بیمه در ایران در فضایی وارونه فعالیت می‌کند/ بیشتر درآمد شرکت‌های بیمه مربوط به حباب بازارهای مالی بود

اقتصاد۲۴ - حال صنعت بیمه در ایران خوب نیست؛ نشانه آن هم ضریب نفوذ پایین بیمه در کشور است، ضریبی که ارتباط مستقیمی با دخل و خرج مردم و فرهنگ پایین بیمه در ایران دارد؛ هرچند که به این سیاهه می‌توان دلایل دیگری مبنی بر ضعف شرکت‌های بیمه در حوزه‌های تبلیغات، عدم خلاقیت در رشته‌های بیمه‌ای، صندلی‌های متزلزل مدیریتی و ... را هم اضافه کرد.

مجید صفدری از کارشناسان بیمه‌های بازرگانی در گفتگو با اقتصاد۲۴ با بیان اینکه یکی از ملاک‌های توسعه یافتگی کشور‌های جهان، ارزیابی ضریب نفوذ بیمه در میان مردم جوامع مختلف است، می‌گوید: مجموع اتفاقات رخ داده و شرایط موجود باعث شده است ضریب نفوذ بیمه در ایران به نسبت کشور‌هایی که در همسایگی‌مان هستند کمتر باشد. به طور مثال ترکیه ضریب بیمه‌ای در حد ۲.۸ تا ۲.۷ دارد و در امارات متحده عربی هم این نرخ در حد ۳ تا ۲.۹ است، اما در ایران طبق برآورد‌ها ضریب نفوذ بیمه در حد ۲.۳ تا ۲.۲ باقیمانده است که به مراتب پایین‌تر از اقتصاد‌های همسایگان کشور است.

این تحلیلگر صنعت بیمه در ادامه راجع به وارونگی فضای فعالیت صنعت بیمه می‌گوید: در همه جای دنیا این شرکت‌های بیمه هستند که موسسات بانکی تاسیس می‌کنند و به اعتبار منابعی که بابت حق بیمه مشتریان خود دریافت می‌کنند در سرمایه گذاری‌های اقتصادی حضور فعالی دارند، اما در ایران شرایط معکوسی حاکم است؛ بانک‌ها بنگاهداری می‌کنند و در نهایت شرکت‌های بیمه‌ای هم وابسته به بانک‌ها هستند.

سهم ناچیز صنعت بیمه ایران در سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی

وی می‌افزاید: به صورت مشخص بیمه‌های بازرگانی در ژاپن سهمی ۳۷ درصدی از سرمایه گذاری‌های اقتصادی دارند، اما در ایران این سهم در بهترین حالت چیزی بین یک صدم تا یک دهم درصد است.

صفدری تحلیل خود از صنعت بیمه ایران را اینطور ادامه می‌دهد: جای شرکت‌های بیمه‌ نه فقط در سرمایه گذاری‌های اقتصادی که در پوشش ریسک‌های بیمه‌ای هم خالی است؛ ارزش اموال و دارایی‌های مختلفی که در سراسر ایران پراکنده شده است تا ۱۵ هزار میلیارد دلار ارزیابی شده و بدیهی است که پوشش ریسک‌هایی که این دارایی‌ها را تهدید می‌کند بخشی از وظایف ذاتی شرکت‌های بیمه بازرگانی است، اما اگر به آمار‌ها نگاه کنیم درخواهیم یافت که تنها سه هزار میلیارد دلار از این اموال تحت پوشش بیمه هستند و در عمل برای چیزی نزدیک به ۷۰ درصد ریسک‌ها هیچ پوشش بیمه‌ای وجود ندارد.

بیشتر بخوانید: تاسیس دفاتر نمایندگی بیمه ایران در خارج از کشور؛ شوخی یا جدی؟!

ناتوانی بیمه های ایرانی در پوشش ریسک صنایع لجستیک

مدیرعامل پیشین بیمه «ما»، با طرح این موضوع که وقتی برای عمده ریسک‌های مشهود و برآورد شده چتر بیمه‌ای درنظر گرفته نشود، سهم صنعت بیمه در تولید ناخالص ملی هم به حداقل مقدار خواهد رسید، می‌گوید: بخشی از اقتصاد ایران برپایه صنعت حمل و نقل شکل گرفته است، اما در بحث صنعت لجستیک شرکت‌های بیمه ایرانی حضور پررنگی دارند و به صورت مشخص در بحث نفتکش‌ها و هواپیما‌ها ضعیف هستیم؛ صنعت لجستیک در دنیا عرصه اصلی فعالیت شرکت‌های بیمه است، اما در ایران آنقدر از نظر علمی، فنی، مالی و بیمه گری ضعف داریم که قادر به پوشش ریسک‌ها نیستیم. ارزش کل دارایی‌های صنعت بیمه چیزی معادل هشت هزار میلیارد تومان یا به عبارتی ۲۵۰ میلیون یورو است و بدیهی است که اگر خدای نکرده حوادث غیر مترقبه‌ای نظیر زلزله، سقوط هواپیما یا غرق شدن کشتی‌ها روی بدهد کل این دارایی‌ها هم جوابگوی زیان‌های وارد شده نخواهد بود.

صفدری می‌افزاید: در همین صنایع نفت و لجستیک به‌روز نبودن ارزش بیمه نامه‌ها بحثی جدی و شایع است، اموال تاسیسات یا به اندازه بهای واقعی‌شان بیمه نیستند و یا اینکه اصلا تحت پوشش بیمه قرار نگرفته‌اند و در عمل این بخش از اقتصاد ارتباط شایسته‌ای با صنعت بیمه در ایران ندارند. 

وی ادامه می‌دهد: به صورت مشخص عدم استفاده از فناوری‌های روز دنیا مشکلی است که صنعت بیمه ایران با آن مواجه است؛ شرکت‌های پیشتاز بیمه دنیا برای پیشبرد امور خود استفاده‌های متنوعی از قابلیت‌های هوش مصنوعی، زبان ماشین، رایانش ابری، اینرنت اشیا و رباتیک دارند و در این میان به خوبی مشهود است جای فناوری‌های جدید در میان بهره وری صنعت بیمه ایران تا چه اندازه خالیست؛ از هوش مصنوعی و زبان ماشین می‌توان برای بررسی اسناد پزشکی و سایر کارهای کارشناسی امور بیمه‌ای استفاده کرد؛ این تغییر چندان پیچیده نیست تنها کافی است به استفاده از فناوری‌های جدید بیشتر روی بیاوریم. 

معاون توسعه مدیریت دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی همچنین از ضرورت به سرانجام رساندن پروژه‌های موسوم به SURETY BOND در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی به عنوان یکی از ابعاد کاربرد فناوری‌های جدید در صنعت بیمه یاد می‌کند و می‌افزاید: در سه سال گذشته پیگیر این اتفاق به عنوان مدلی جدید از کسب و کار‌های بیمه‌ای بوده‌ایم، اما هنوز متاسفانه خبری نشده است.

شرکت‌های بیمه بیشتر درآمدشان را از حباب بازار دارند 

صفدری در عین حال از مسئله زیان انباشته به عنوان یکی از چالش‌های جدی صنعت بیمه در ایران یاد کرده و می‌گوید: حجم زیان انباشته شرکت‌های بیمه ایرانی افزون بر چند هزار میلیارد تومان است؛ تنها ارزش مالی مربوط به کاهش ذخایر بخش فنی تا سه هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود و همچنین طبق داد‌ه‌های استخراج شده پیش بینی می‌شود که تنها شرکت بیمه ایران چیزی نزدیک به ۸ هزار میلیارد تومان زیان انباشته دارد.

مدیرعامل پیشین شرکت بیمه «ما» در ادامه صحبت‌های خود می‌افزاید: این وضعیت در حالی است که در بازار بیمه ایران ۳۲ شرکت بیمه بازرگانی داخلی با ۱۳۰۰ شعبه و ۳۵۰ هزار نیروی انسانی فعالیت دارند، افرادی که به عنوان کارمند شرکت‌های بیمه، کارکنان دفاتر نمایندگی، بازاریاب و کارشناس ارزیابی خسارت مشغول کارند، اما میزان سودی که در بیلان کاری سال ۹۸ آن‌ها ثبت شد چیزی بیشتر از هزار میلیارد تومان نبود و تازه بخش عمده این درآمد هم چیزی جز نتیجه حباب‌های ایجاد شده در بورس و سایر بازار‌های مالی نبوده است.

وی در عین حال از لزوم تربیت مدیران جوان بیمه‌ای و انتقال تجارب به آن‌ها به عنوان یک امر ضروری یاد کرده و می‌گوید: استفاده از (Insurance linked security) ILS‌ ها یکی از ابزار‌های بیمه است که می‌تواند در آینده به کمک صنعت بیمه ایران بیاید؛ متاسفانه از این ابزار نوین که کارش توزیع ریسک به صورت اوراق سهامی در میان اهالی بازار سرمایه است استفاده مناسبی نشده است و در عمل رفتار شرکت‌های بیمه‌ای ایران هنوز ترجیح می‌دهند تا به همان شیوه سنتی بیمه‌های اتکایی امورات خودشان را پیش ببرند؛ تمام مطالبی که در این زمینه گفته شده فراتر از حرف و شعار نبوده و واضح است که در این خصوص باید تغییراتی صورت بگیرد.

سهم ناچیز بیمه‌های ایرانی از بازار بیمه عمر

صفدری همچنین در خصوص وضعیت بازار بیمه های عمر در ایران گفت: ارزش کل نقدینگی کشور سه هزار هزار میلیارد تومان می‌شود، اما در این میان ارزش کل بیمه نامه‌های عمر صادر شده چیزی حدود ۵ هزار میلیارد تومان است؛ واضح است که این سهم به شدت ناچیز است. دلیل این اتفاق در وهله اول چیزی غیر از مهجور ماندن فرهنگ بیمه در میان ایرانیان نیست و واضح است که باید با استفاده از راه‌های موثر بازاریابی و تبلیغات این مناسبات طوری تغییر کند که بیمه نامه‌های عمر بیشتری برای شهروندان ایرانی صادر شود.

مدیرعامل پیشین بیمه «ما» در عین حال با مسئله تلقی کردن مرز نامعلومی که میان نظارت و دخالت در امور صنعت بیمه کشور وجود دارد گفت: ضرورت دارد تا حساب ناظران بر این صنعت هرچه زودتر مشخص شود؛ اینکه شریک شرکت‌های بیمه‌ای هستند یا قرار است بر امور بیمه‌ای نظارت کنند؛ واضح شدن این مرزبندی باعث می‌شود که بتوانیم در حوزه‌هایی مثل بیمه‌های اتکایی عملکرد بهتری داشته باشیم.

معاون توسعه مدیریت دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی با بیان اینکه در حال حاضر شرکت‌های بیمه‌ای در مناطق آزاد وجود دارند که کل سرمایه آن‌ها ۱۲یا ۲۵ میلیارد تومان است، ادامه می‌دهد: با این وضعیت معلوم نیست که چگونه این قبیل شرکت‌ها قادر به پوشش ریسک‌هایی دستکم چند ده میلیارد تومانی خواهند بود. متاسفانه در این مناطق سرمایه شرکت‌های بیمه ثبت شده پایین مانده است و در نهایت ارزش آنها چیزی فراتر از چند دستگاه آپارتمان در تهران نیست.

بازار بیمه نامه‌های شخص ثالث هم وضع خوبی ندارد

هرچند به باور شماری از تحلیلگران یکی از مشکلات صنعت بیمه تمرکز بیش از حد شرکت‌های داخلی بر بازار صدور بیمه نامه‌های شخص ثالث خودرو است، اما مدیرعامل پیشین شرکت بیمه ما معتقد است حتی صنعت بیمه ایران هم در همین بازار بیمه نامه‌های شخص ثالث کارنامه خوبی ندارد: در ایران پنج میلیون دستگاه خودرو فاقد بیمه نامه معتبر وجود دارد؛ هر سانحه رانندگی که با یکی از این خودرو‌های بدون بیمه اتفاق بیفتد می‌تواند صفی از خانوار‌های متلاشی از خود برجای بگذارد؛ از راننده و سرنشینان گرفته تا عابران یا سرنشینانی که در وسایل نقلیه مقابل حضور داشته‌اند.

صفدری در عین حال با یادآوری جایگاه ایران در بین ۱۰ کشور حادثه‌خیر دنیا می‌گوید: با وجود آنکه خطر در بیخ گوش اغلب ما وجود دارد، اما فقط ۱۱ درصد ساختمان‌های موجود در کشور دارای بیمه نامه معتبر آتش سوزی و زلزله هستند.