شوک سیاسی به بورس

اقتصاد۲۴ - بازار سرمایه طی دو روز گذشته دست کم ۸۷ هزار واحد ریزش کرده و تا کف کانال ۴/۱ میلیونی عقب نشسته است. ریزش روز گذشته بازار پس از آن صورت گرفت که رییس‌جمهوری در تازه‌ترین نشست خبری خود با اصحاب رسانه بیان کرده بود: عده‌ای می‌خواهند پایان تحریم را به تاخیر بیندازند. ما یک ساعت و یک دقیقه هم به ‌آن رضایت نخواهیم داد و در برابر آن خواهیم ایستاد. اعلام این مواضع حسن روحانی برای بهبود روابط بین‌المللی کشور، سیگنال کاهش نرخ ارز را برای فعالان بازار سرمایه صادر کرد. اگرچه نرخ دلار در بازار عملا کاهش نیافت اما معاملات بورس تحت تاثیر خوش‌بینی اقتصادی، با کاهش چشمگیری نسبت به هفته‌های اخیر مواجه شد.
از سوی دیگر نیز در روزهای گذشته معاون حقوقی رییس‌جمهوری از موافقت مقام معظم رهبری برای بررسی مجدد لوایح مربوط به FATF در مجمع تشخیص مصلحت نظام خبر داده است که می‌تواند در صورت تایید در مجمع، گشایش‌های اقتصادی را برای ایران به دنبال داشته باشد. عده‌ای از فعالان و کارشناسان بازار سرمایه مجموعه این خبرها را در کنار تایید ریاست‌جمهوری بایدن در کالج الکترال، به معنای کاهش نرخ دلار در هفته‌های آینده و در نتیجه افت قیمت سهام دلارمحور می‌دانند. در این میان گفته می‌شود در صورت افت سهم‌های دلاری، نقدینگی در بازار سرمایه به سمت سهام ریالی حرکت خواهد کرد.

نگاه نادرست به نرخ دلار

اما این سوال مطرح است که در این صورت، سهام ریالی بازار سرمایه توان حفظ تعادل بازار و پایداری در مسیر رشد را خواهند داشت؟ در گفت‌وگو با حسین اسدی‌نیا تحلیلگر بازارهای مالی به بررسی میزان اثرگذاری متغیر دلار بر بازار سرمایه و دلایل افت و خیزهای دو روز گذشته بورس پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.

به گفته اسدی‌نیا، طی دو روز گذشته دو مساله مثبت در زمینه اقتصاد ایران بسیار پررنگ بوده است؛ نخست نقل قول از مقام معظم رهبری مبنی بر تداوم بررسی FATF در مجمع تشخیص مصلحت نظام و دیگری صحبت‌های امیدبخش حسن روحانی در مورد رفع تحریم‌ها. این تحلیلگر بازارهای مالی در این باره توضیح می‌دهد: فعالان و تحلیلگران بازار سرمایه این دو موضوع را در هم آمیختند و به این نظریه رسیدند که دلار قرار است با ریزش مواجه شود و حتی تارگت‌های ۱۷ هزار و ۱۸ هزار تومان را هم برای دلار مطرح کردند. او می‌افزاید: از همین‌رو ترس شدیدی بین تریدرها دیده می‌شد مبنی بر اینکه قرار است دلار ریزش کند. پس بهتر است از بازار سرمایه خارج شویم. همین امر سبب شد فاجعه دیروز در بازار سرمایه رخ دهد و شاهد صفوف فروش زیادی باشیم. اسدی‌نیا می‌افزاید: البته این احتمال وجود دارد که بازار طی امروز و شنبه جمع شود و آغاز هفته آینده، روزگار متفاوتی برای بازار سهام باشد. اما می‌توان گفت که طبیعتا کاهش نرخ برابری دلار به ریال تا این تارگت‌های مطرح‌شده، می‌تواند آثار منفی در رشد سودآوری شرکت‌ها البته به طور موقت داشته باشد.

بیشتر بخوانید: فیلم/بورس فردا برمی گردد؟

او توضیح می‌دهد: اگرچه من این تارگت‌ها را تایید نمی‌کنم اما بر فرض مثال اگر دلار به نرخ‌های تخمین زده شده برسد، این اتفاق می‌افتد که چشم‌انداز رشد سودآوری شرکت‌ها دست کم به صورت ریالی کاهش می‌یابد. در این صورت انگیزه‌ای برای بازار وجود ندارد که افزایشی شود. وقتی هم که بازار بالا نرود اصولا کاهشی می‌شود. مساله به همین سادگی است. اسدی‌نیا تصریح می‌کند: اگر بخواهیم واقع‌گرایانه‌تر صحبت و بازار دلار را مشاهده کنیم، دست‌کم تا ظهر روز گذشته دلار بالای نرخ ۲۶ هزار تومان تثبیت شده بود یعنی نه تنها در روزی که بازار بی‌جهت منفی شد، کاهشی نداشته است بلکه با افزایش هم روبه‌رو بوده است. نکته این است که نرخ برابری دلار به ریال تا حدی می‌تواند کاهش یابد. از دید اقتصاددانان قیمت تعادلی دلار حدود ۲۲ تا ۲۳ هزار تومان است و هر قیمتی کمتر از این میزان- مانند همین قیمت‌های ۱۷ و ۱۸ هزار تومانی که در دل فعالان بازار سرمایه ترس ایجاد کرده است- باعث می‌شود تقاضای دلار به شدت افزایش یابد.
به عبارت دیگر تقاضای واردات کالاهای لوکس و مانند اینها فشار زیادی را بر اقتصاد کشور خواهد آورد در حالی که هنوز درباره برجام اتفاقی هم نیفتاده است! او ادامه می‌دهد: بنابراین چنین تصوراتی به گمان من تصوراتی اشتباه از بازار است. هنوز نرخ دلار کاهشی نشده است و اگر کاهش یابد نیز به نظر می‌رسد در قیمت‌های ۲۲ تا ۲۳ هزار تومان یعنی همان قیمت‌های تعادلی اقتصاددانان منطقی‌تر است که در این صورت چشم‌انداز بازار سرمایه نمی‌تواند تیره و تار باشد!

بازار ارزان نیست

این تحلیلگر بازارهای مالی تاکید می‌کند: اما نکته دیگری که کمتر در مباحث مطرح می‌شود این است که P/E کلیت بازار مقداری بالاست. بازار حساس شده و اینکه ناگهان بغض بازار می‌ترکد و با ریزش روبه‌رو می‌شود به دلیل مشکل دیگری است. در حال حاضر P/E بازار بین ۱۵ تا ۱۸ است در حالی که پیش از این پارادایم بازار این‌گونه بود که P/E کلیت بازار روی ۴ و ۵ خرید بود و ۸ و ۹ فروش. بنابراین بازار ارزان نیست و حساس شده است. اسدی‌نیا توضیح می‌دهد: در چنین شرایطی به محض طرح مسائلی مانند FATF یا برجام، بازار واکنش‌های مقطعی نشان می‌دهد. اشکال این است که P/E بازار مقداری بالاست و ما هیچ زمان با این P/E کنار نیامده بودیم چون بازار خیلی ارزان نیست و کلیت بازار اکازیون نیست بنابراین چنین مسائلی ناگهان تاثیرات شگرفی در بازار می‌گذارد. اما به نظر من بازار جمع می‌شود و احتمالا شنبه بازار متفاوت باشد و وضعیت آن تغییر کند، البته اگر اتفاق بد خاصی نیفتد. فعلا که این اخبار مثبت اقتصادی هم در حد خبر بوده و هنوز اتفاق عملی رخ نداده است. دلار هم که بالای ۲۶ هزار تومان است.

ناتوانی ریالی‌ها برای حفظ بازار

اسدی‌نیا در توضیح روند بازار در صورت کاهش نرخ دلار می‌گوید: اگرچه روز گذشته‌ تر و خشک با هم سوختند و هم دلاری‌ها و هم ریالی‌ها شاهد ترس و صف فروش بودند اما واقعیت این است که ممکن است در کوتاه‌مدت و با آمدن بایدن که تا یک ماه دیگر کاخ سفید را تحویل می‌گیرد، حرف‌های خوبی میان ایران و آمریکا رد و بدل شود. در نتیجه در این مدت ماه عسل ممکن است ریال تقویت شود و دلار تا حدی تضعیف شود. این مختص کوتاه‌مدت است و در بلندمدت این روند پایدار نیست. او ادامه می‌دهد: حالا در همین کوتاه‌مدت هم باید توجه کنیم که بازار ما بیشتر کامودیتی‌محور، کالامحور و دلارمحور است. اگر قرار باشد دلاری‌ها تضعیف شوند، ممکن است بازار ما هم مقداری آسیب ببیند چون به هر حال کلیت بازار و اقتصاد ما دلاری است. حتی مسکن هم دلاری است چه رسد به بازار سرمایه. به همین علت من فکر می‌کنم که سهام ریالی آنقدری زیاد و قوی نیستند که بتوانند آبروداری کنند و بازار را نگه دارند و ممکن است بازار آسیب ببیند.

تداوم هیجان

این تحلیلگر بازارهای مالی همچنین با اشاره به هیجانات موجود در بازار سرمایه اظهار می‌کند: شبکه‌های اجتماعی در حال حاضر در زمینه بازار سرمایه بسیار قوی عمل می‌کنند. از سوی دیگر ما هم به عنوان معامله‌گر در این بازار هنوز بلوغ رفتاری پیدا نکرده‌ایم. مثلا بورس دکس آلمان در فرانکفورت را که مشاهده کنید، اندکی بالا می‌رود و اندکی هم کاهشی می‌شود. یعنی اوج عقلانیت و بلوغ را در معاملات مشاهده می‌کنید. اما در بازارهای جهان سوم مانند ما، ممکن است افرادی در شبکه‌های اجتماعی به راحتی حرفی را مطرح می‌کنند و صدها نفر هم دنبال همان حرف می‌روند. اسدی‌نیا تصریح می‌کند: بازار سرمایه ما نیازمند بلوغ است و این هم هیچ راهکاری غیر از مرور زمان ندارد. یعنی باید این اتفاقات بیفتد و ما به تدریج متوجه شویم که خیلی هم نباید به همه این خبرها واکنش نشان دهیم.

اثرگذاری عرضه اولیه بر فروش‌ها

محمد امین قهرمانی- مدیر پذیرش بورس اوراق بهادار تهران- روز گذشته گفته بود: ربط دادن فروش‌های دو روز گذشته به نقد کردن سهامداران برای خرید عرضه اولیه «اپال» منطقی نیست. در روزهای اخیر روزانه حدود ۱۵ تا ۲۰ هزار میلیارد تومان سهم در بازار معامله شده است. حال آنکه کل نقدینگی مورد نیاز خرید «اپال» برای حقیقی‌های بازار حدود سه هزار میلیارد تومان بوده و منطقی نیست که بگوییم بازار سرمایه ما به خاطر تامین نقدینگی تقریبا ۸۰۰ هزار تومانی به ازای هر کد معاملاتی، منفی شده است. اسدی نیا در این باره اظهار می‌کند: اگرچه نقدینگی لازم برای پذیره‌نویسی نماد اپال مبلغ زیادی نبود اما به هر حال، معمولا حقیقی‌ها جلودار بازار هستند و حرکت‌های آنهاست که دست‌کم در کوتاه‌مدت به بازار جهت می‌دهد. این عرضه هم می‌توانسته دست‌کم از لحاظ روانی تاثیر بگذارد. اما از نظر عقلانی نباید هیچ‌گونه تاثیری در بازار می‌گذاشت. این تحلیلگر بازارهای مالی ادامه می‌دهد: برای اینکه بازار را برای امروز بهبود ببخشند، این عرضه را لغو کردند. بنابراین کسی که آن بالا در بازار بورس نشسته متوجه شده است که باید عرضه نماد را لغو کند تا بازار را بهبود ببخشد و بهانه را هم از دست برخی خارج کند. بنابراین حتما تاثیری داشته است که عرضه آن را لغو کرده‌اند!

رد تئوری توطئه حقوقی‌ها

این کارشناس بازارهای مالی همچنین با اشاره به نقش حقوقی‌ها در بازار و حواشی اخیر میان مجلس و بازار سرمایه عنوان می‌کند: من توطئه‌ای در این زمینه نمی‌بینم. فکر می‌کنم اگر من هم حقوقی بودم طبیعتا عرضه می‌کردم. به دلیل اینکه در کل P/E بازار بالاست. حقوقی‌ها هم در آستانه سال نو از لحاظ پرسنلی و صورت‌های مالی پایان سال و موارد دیگر سهام خود را می‌فروشند. به عنوان مثال، سهام شستا وقتی که سه هزار تومان بود، در حد NAV معامله می‌شد. در حالی که دیگر سرمایه‌گذاری‌ها در حد ۷۰ درصد NAV خود معامله می‌شدند.

چه دلیلی داشت که شستا روی ۱۰۰ درصد NAV خود معامله شود؟ هیچ اشکالی نداشت که اگر شستا دارند روی‌ ۱۰۰ درصد NAV آن را بفروشند. این نشان دهنده توطئه نیست که مثلا بگوییم حقوقی‌ها دست به دست هم داده اند بازار را زمین بزنند. من چنین احساسی ندارم! اسدی‌نیا تاکید می‌کند: حقوقی می‌بیند که هم قیمت سهم بالاست و هم در سود است و پول را هم ممکن است در آینده نزدیک نیاز داشته باشد، پس منطقا می‌تواند بفروشد. این منطق سرمایه‌گذاری است و من توطئه و رفتار مشکوکی نمی‌بینم! او ادامه می‌دهد: حالا یک عده دوره افتاده‌اند که قوه قضائیه باید ورود کند! من تعجب می‌کنم زیرا مساله اصلا پیچیده نیست. ممکن است تخلفاتی به صورت موردی رخ داده باشد و من هم از این موضوع حمایت نمی‌کنم اما من به طور شخصی موکدا تخلفی را به صورت سیستماتیک مشاهده نمی‌کنم. اسدی‌نیا ادامه می‌دهد: این خیلی واضح است که وقتی که P/E بازار حدودا روی ۱۷ و ۱۸ و بالای ۱۵ و دو برابر عدد تاریخی همیشگی بازار است، منطقی است که حقوقی سهمی را بفروشد.

حقوقی هم که گنج قارون نداشته است؛ آنها هم سهامدارند و در این بازار سهام خرید و فروش می‌کنند. به نظر من طرح این مسائل بیشتر شانتاژ و هیاهوست و نمی‌توان این انتظار را داشت که حقوقی در هر حالتی از سهام در هر قیمتی دفاع کند. این تحلیلگر بازارهای مالی عنوان می‌کند: مثلا همین بحث بازارگردانی را دقت کنید؛ وقتی که بازارگردانی مطرح می‌شود بسیاری از افراد فکر می‌کنند وقتی بازارگردان تعیین شد قیمت سهم باید افزایش یابد. به هیچ عنوان این گونه نیست. وقتی بازارگردان می‌آید معنایش این است که سهم روان باشد و معاملات آن هموار باشد. اما ممکن است قیمت سهم هم کاهشی شود چون ارزنده نبوده است. اسدی‌نیا تاکید می‌کند: متاسفانه ما چون در بازارهای مالی به بلوغ کافی نرسیده‌ایم، ممکن است حرف‌هایی زده شود که این هم جزو شانتاژهای خبری و جو شبکه‌های اجتماعی است و یک عده هم هستند که شاید می‌خواهند از حقوقی‌ها باجگیری کنند. ورود قوه قضاییه به بازار بورس اتفاقا به نظر من اصلا به نفع هیچ طرفی نیست و ممکن است حتی ترس آفرین و تنش آفرین باشد و ممکن است هیاهوی بیهوده‌ای ایجاد کند و به اکوسیستم و بازاری که همه می‌توانند از آن کسب درآمد کنند، صربه بزند.

چشم‌انداز بازار

این تحلیلگر بازارهای مالی در ادامه درباره چشم‌انداز معاملات تا پایان سال تصریح می‌کند: فعلا ما گزارش‌های ماهانه را در هفته آینده خواهیم داشت که حتما گزارش‌های خوبی خواهند بود. گزارش‌های ماهانه تا پایان سال در کل گزارش‌های خوبی خواهند بود. پس از آن در یک ماه آینده گزارش‌های ۹ ماهه را خواهیم داشت که آنها هم قطعا گزارش‌های خیلی خوبی خواهند بود. اما واقعیت این است که روند بازار تا پایان سال بستگی به این دارد که دلار چه رفتاری انجام دهد. یعنی اگر دلار به سمت ۱۸ هزار تومان حرکت کند، ممکن است که روند کند بازار کمی ادامه دار باشد اما نه به شدت روز گذشته.

زیرا روز گذشته به نظر من یک پنیک لحظه‌ای بود و بیشتر از تالار مرکزی تریدرها در بازار بورس نشات گرفته بود. اسدی نیا عنوان می‌کند: اما تا پایان امسال، چشم‌انداز بیشتر تابع دلار است. اگر دلار به سمت ۱۸ هزار تومان حتی به صورت موقت حرکت کند، مقداری بازار کند خواهد شد اما گزارش‌ها خوب هستند و حتی با کاهش نرخ دلار هم گزارش‌ها مثبت هستند و دست کم در کوتاه مدت مشکلی در این مورد وجود ندارد. نمی‌خواهم بگویم بازار گران است اما در کل ارزان هم نیست. به نظر من بهتر است به عنوان فعالان بازار چه به صورت مبتدی و چه به صورت حرفه‌ای، روی سهام ارزشمند تمرکز کنیم. یعنی شرکت‌هایی که عملیات و مدل تجاری آنها به شکلی است که ضرر و زیانی وارد نکنند.