کارمندان دولت و شرکت‌های دولتی چقدر مالیات نمی‌دهند؟ +جدول

  اقتصاد۲۴ - روند بررسی جزئیات لایحه بودجه ۱۴۰۰ در کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی از شنبه هفته گذشته آغاز شده و اعضای این کمیسیون همانطور که وعده داده بودند، در حال اصلاح اساسی لایحه بودجه سال آینده هستند.

یکی از مهمترین پیشنهاد‌های کارشناسان برای اصلاح لایحه بودجه ۱۴۰۰، اصلاح کم برآوردی‌های دولت از محل اخذ پایه‌های مختلف مالیاتی است.

یکی از مهمترین پایه‌های مالیاتی کشور که شیوه اخذ آن بسیار ساده بوده و با زندگی اقشار مختلف مردم هم در ارتباط است، مالیات بر حقوق کارکنان بخش عمومی است. این مالیات به صورت ماهیانه از تک تک کارمندان اخذ می‌شود و جزئیات آن با عنوان بخش «مالیات» در فیش حقوقی ماهانه کارمندان درج می‌گردد.

به صورت کلی، دو مسئله درباره این موضوع وجود دارد:

الف- مسئله اول که بیشتر مورد توجه قرار گرفته است، تعداد پله‌های اندک این پایه مالیاتی و همچنین سقف پایین این پله مالیاتی برای افرادی است که حقوق‌های بسیار بالا یا نجومی می‌گیرند. به عنوان مثال، براساس لایحه دولت تمامی افرادی که حقوقی بالای ۱۶ میلیون تومان در ماه (چهار حداقل حقوق) دارند، مالیات ۲۵ درصدی بابت این رقم می‌پردازند یعنی عملا درصد مالیات حقوق افرادی که حقوق ۲۰ یا ۴۰ میلیون تومانی می‌گیرند، هیچ تفاوتی ندارد. ضمنا در حالی سقف مالیات پرداختی، ۲۵ درصد قرار داده شده است که این رقم در بسیاری از کشور‌های جهان کمتر از ۴۰ درصد نیست.

ب- مسئله دوم که کمتر مورد توجه قرار گرفته است، کم برآوردی چشمگیر دولت از درآمد مالیاتی این محل با فرض تداوم پله‌های مالیاتی موجود که در قالب تبصره ۱۲ لایحه بودجه ۱۴۰۰ پیشنهاد شده است.

براساس گزارش سازمان برنامه و بودجه، میزان اعتبارات پیش بینی شده بابت پرداخت حقوق و مزایای کارمندان دولت و بازنشستگان در سال آینده، ۵۴۸ هزار میلیارد تومان است. این رقم فارغ از ۲ میلیارد یورو پیش بینی شده بابت پرداخت حقوق و مزایای نیرو‌های مسلح است که در قالب بند «و» تبصره ۴ لایحه بودجه ۱۴۰۰ (منابع برداشتی از صندوق توسعه ملی) پیش‌بینی شده بود و دولت در سقف منابع بودجه سال آینده قرار نداده بود.

البته ۱۳۶.۲ هزار میلیارد تومان از رقم مذکور بابت کمک به صندوق‌های بازنشستگی در سرفصل «رفاه اجتماعی» قرار دارد و عملا بابت پرداخت حقوق و مزایای بازنشستگان مورد استفاده قرار می‌گیرد که از پرداخت مالیات معاف هستند و باید از رقم ۵۴۸ هزار میلیارد تومان کسر گردند.

همچنین طبق ماده ۹۱ قانون مالیات‌های مستقیم، حقوق و مزایای کارکنان نیرو‌های مسلح (نهاد‌های نظامی و امنیتی) از پرداخت مالیات معاف هستند و در نتیجه، حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان از اعتبارات پیش بینی شده در سرفصل «سایر هزینه‌ها» که به نهاد‌های نظامی و امنیتی تعلق می‌گیرد نیز باید از رقم ۵۴۸ هزار میلیارد تومان کسر گردد.

از سوی دیگر، براساس گزارش سازمان برنامه و بودجه، میزان بودجه پیش بینی شده بابت پرداخت حقوق و مزایای کارمندان شرکت‌های دولتی در سال آینده، ۷۱.۱ هزار میلیارد تومان است. البته این رقم در قالب بودجه عمومی نمی‌آید و در بخش بودجه شرکت‌های دولتی درج می‌شود.

با توجه به ارقام مذکور، کل میزان حقوق و مزایای پرداختی به کارمندان دولت و شرکت‌های دولتی در سال آینده (به غیر از نیرو‌های مسلح)، ۳۸۲.۹ هزار میلیارد تومان است. همچنین مطابق ارقام مندرج در جدول شماره (۵) لایحه بودجه ۱۴۰۰، دولت ۱۵ هزار و ۸۶۸ میلیارد تومان از محل مالیات بر حقوق کارکنان بخش عمومی پیش بینی کرده است. در نتیجه، میزان درآمد پیش بینی شده توسط دولت بابت مالیات حقوق و مزایای کارکنان بخش عمومی، صرفا معادل ۴.۱ درصد است.

حال شاید این نکته مطرح شود که علاوه بر کارکنان نیرو‌های مسلح و همچنین بازنشستگان، بسیاری از افراد و نهاد‌های دیگر هم از پرداخت مالیات بر حقوق و مزایا معاف هستند و دلیل پایین بودن نسبت مالیات حقوق و مزایای کارکنان بخش عمومی به میزان کل حقوق و مزایای پرداختی به آنها، همین موضوع است.

این در حالی است که این تحلیل صحیح نیست، زیرا علاوه بر افراد و گروه‌های مذکور، صرفا حقوق بگیران از بنیاد شهید و همچنین ایثارگران (جانبازاران) از پرداخت مالیات بر حقوق و مزایا معاف هستند. کل بودجه پیش بینی شده توسط دولت برای بنیاد شهید بابت پرداخت حقوق و مزایا (جمع سرفصل «جبران خدمت کارکنان» و «سایر هزینه ها») در جدول شماره ۷-۲ لایحه بودجه ۱۴۰۰، حدود ۲۴ هزار میلیارد تومان است.

همچنین از طرفی با توجه به معافیت کارکنان نیرو‌های مسلح و همچنین حقوق بگیران بنیاد شهید از پرداخت مالیات حقوق و از طرف دیگر، با توجه به تعداد ایثارگران کشور، تخمین زده می‌شود حداکثر ۵ درصد دیگر از کارمندان دولت (سایر دستگاه‌های اجرایی) از پرداخت مالیات حقوق معاف باشند.

علاوه بر موارد مذکور و مطابق با ماده ۹۱ قانون مالیات‌های مستقیم، برخی از مزایای پرداختی به کارمندان دولت مانند عیدی سالانه، هزینه سفر و فوق‌العاده مسافرت مربوط به شغل و همچنین وجوه حاصل از بیمه بابت جبران خسارت بدنی و معالجه و امثال آن از پرداخت مالیات معاف است. با توجه به اینکه براساس بخشنامه لایحه بودجه ۱۴۰۰ (ابلاغی توسط سازمان برنامه و بودجه)، عیدی پرداختی به کارمندان دولت در سال آینده ۱.۵ میلیون تومان خواهد بود، کل اعتبارات درنظر گرفته شده در لایحه بودجه ۱۴۰۰ بابت پرداخت عیدی کارمندان دولت در سال آینده، ۳.۳ هزار میلیارد تومان است. فرض می‌کنیم کل مزایای معاف از مالیات پرداختی به کارمندان دولت، ۵ برابر رقم مذکور باشد یعنی ۱۶.۵ هزار میلیارد تومان.

با توجه به آنچه گفته شد، میزان حقوق و مزایای کارکنان بخش عمومی که مشمول مالیات است، حدود ۳۲۸ هزار میلیارد تومان تخمین زده می‌شود.

تعداد کارمندان مشمول پرداخت مالیات عبارتست از کلیه کارمندان دولت به غیر از نیرو‌های مسلح (۲.۶۳ میلیون نفر) و شرکت‌های دولتی (۰.۳۱۸ میلیون نفر) منهای کارمندان ایثارگر و کارمندان بنیاد شهید. در نتیجه، تعداد کارمندان مشمول پرداخت مالیات در سال آینده حدود ۲.۸۳ میلیون نفر تخمین زده می‌شود.

حال اگر رقم ۳۲۸ هزار میلیارد تومان را بر رقم مذکور (تعداد کارمندان مشمول پرداخت مالیات) تقسیم کنیم، رقم حقوق و مزایای ماهانه هر کارمند مشمول پرداخت مالیات بدست می‌آید که برابرست با: ۹.۶۴ میلیون تومان در ماه.

برای محاسبه میزان واقعی مالیات بر حقوق کارکنان بخش عمومی، صرفا دو اقدام دیگر باید انجام دهیم:

الف- میزان مالیات بر حقوق و مزایای ماهیانه هر کارمند را مطابق پله‌های پیشنهادی دولت در تبصره ۱۲، را به صورت محاسبه کنیم و به عدد ۷۴۶ هزار تومان در ماه می‌رسیم.

ب- میزان مالیات بر حقوق و مزایای ماهیانه هر کارمند را در تعداد ماه سال یعنی ۱۲ و تعداد کارکنان بخش عمومی مشمول مالیات یعنی ۲.۸۳ میلیون نفر ضرب می‌کنیم و نهایتا به عدد ۲۵.۳ هزار میلیارد تومان می‌رسیم.

با توجه به ارقام مذکور، محاسبه سرانگشتی میزان مالیات بر حقوق کارکنان بخش عمومی در سال آینده نشان می‌دهد این رقم باید حداقل ۲۵.۳ هزار میلیارد تومان باشد و این در حالی است که دولت در لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ این رقم را ۱۵.۹ هزار میلیارد تومان پیش بینی کرده است. کارمندان دولت و شرکت‌های دولتی در سال آینده ۹.۴ هزار میلیارد تومان از مالیات بر حقوق و مزایای خود را نمی‌پردازند. به عبارت دیگر، کارمندان دولت و شرکت‌های دولتی در سال آینده صرفا حدود ۶۰ درصد از مالیات بر حقوق و مزایای خود مطابق قانون را می‌پردازند.

با توجه به توضیحاتی که در این متن ارائه شد، ضرورت دارد کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی در حین بررسی بخش «منابع» لایحه بودجه ۱۴۰۰، رقم پیش بینی شده از محل مالیات بر حقوق کارکنان بخش عمومی را اصلاح کند و به حداقل ۲۵ هزار میلیارد تومان افزایش دهد.

گفتنی است این اشتباه عجیب در محاسبه مالیات بر حقوق کارکنان بخش عمومی، ناشی از تخلف بزرگ دولت و شرکت‌های دولتی در نحوه محاسبه این پایه مالیاتی است و هیچ ارتباطی به عموم کارکنان دولت و شرکت‌های دولتی ندارد.

بررسی‌های صورت گرفته توسط مرکز پژوهش‌های مجلس و همچنین پیگیری‌های خبرنگار فارس نشان می‌دهد علت اصلی این کم برآوردی چشمگیر منابع حاصل از مالیات بر حقوق کارکنان بخش عمومی در لایحه بودجه ۱۴۰۰، این موضوع است که سازمان برنامه و بودجه مالیات بر حقوق این کارکنان را صرفا بر مبنای حکم آن‌ها محاسبه می‌کند یعنی برخلاف قانون، میزان مالیات ناشی از پرداخت اضافه کار و کارانه به آن‌ها را مشمول مالیات نمی‌داند و یا مالیات آن را با رقمی به مراتب کمتر از رقم قانونی محاسبه می‌کند.