بندر چابهار نقش‌آفرین عرصه تجارت

اقتصاد۲۴ - بندر چابهار به جهت برخورداری از موقعیت ممتاز در شرق تنگه هرمز و دریای عمان در مسیر خطوط اصلی کشتیرانی به آفریقا، آسیا و اروپا قرار گرفته و به عنوان کوتاه‌ترین راه ارتباط و ترانزیتی کشور‌ها آسیای میانه و افغانستان به بازار‌های خلیج فارس، شرق آفریقا و دیگر نقاط جهان مطرح است.

مزیت عمده منطقه آزاد چابهار نسبت به سایر مناطق آزاد کشور از یک سو امکان دسترسی سریع به آب‌های آزاد اقیانوسی هند و از سوی دیگر اتصال به شبکه راه‌های زمینی کشور بوده که در آینده‌ای نزدیک با اتصال این بندر استراتژیک جنوب شرقی کشورمان به شبکه ریلی، تحول بزرگی در ترانزیت کالا در سطح ملی و به ویژه بین‌المللی رقم خواهد خورد.

بیشتر بخوانید: بندر استراتژیک چابهار در ردیف بنادر استاندارد جهان

هر چند مزیت‌های این بندر راهبردی جنوب‌شرق کشور از دیرباز مورد توجه بوده، اما به صورت جدی قبل از انقلاب حوالی سال‌های ۵۲ طرح جامع تاسیس بندر چابهار مطرح و قرارداد‌های تاسیس با پیمانکار مربوطه منعقد شد.

بعد از انقلاب نیز عملیات اجرایی بندر شهید کلانتری که یکی از ۲ بندر مهم چابهار بود از سال ۶۲ به صورت جدی آغاز و با تکمیل چهار پُست اسکله فلزی در آن سال، عملاً به بهره‌برداری رسید. بندر شهید بهشتی هم به عنوان دومین بندر مهم چابهار همان سال‌ها با توجه به شرایط خاص حاکم بر خلیج فارس و وقوع جنگ تحمیلی هشت ساله بر علیه ایران به دلیل واقع شدن در کرانه دریای عمان و دوری از مرکز بحران با تاکید دولت بر لزومِ داشتن بندر در خارج از تنگه هرمز و خلیج فارس ساخته شد.

اهمیت بندر چابهار

مرز‌های آبی سیستان و بلوچستان با توجه به موقعیت ممتاز منطقه‌ای کشور و خارج بودن از منطقه بحران‌خیزِ خلیج فارس و سایر شرایط ذکر شده به صورت بالقوه یکی از پرارزش‌ترین سواحل دنیا به لحاظ قابلیت‌های بازرگانی، ترانزیتی و توسعه سایر فعالیت‌های‌اقتصادی در زمینه‌های صنعتی و گردشگری به حساب می‌آیند.

وجود فعالیت‌های دریایی در بنادر جنوب سیستان و بلوچستان در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ نشانه این است که بنادر مزبور در داد و ستد کالا‌های تولیدی و مورد نیاز بخش شرقی کشور و مبادله با بنادر پاکستان و هندوستان فعال بوده است.

چابهار، بندری استراتژیک

با توجه به موقعیت جغرافیایی کشورمان به ویژه بندر چابهار باروَرسازی قابلیت‌های ترانزیتی و توسعه این قابلیت‌ها تا سطح استاندارد‌های بین‌المللی به عنوان یک راهکار اساسی در راستای دستیابی به تعادل‌ها و استاندارد‌های ملی و منطقه‌ای مطرح شد.

توسعه آینده کشور و به ویژه نیمه‌شرقی تا حد زیادی به موقعیت‌های جغرافیایی و ساحلی دریای عمان وابسته است از این‌رو بندر چابهار از ارکان مهم و کلیدی در برنامه‌ریزی استراتژیک دولت جمهوری اسلامی ایران در ادوار مختلف برای توسعه و فعال‌سازی محور شرق بوده است.

کشور ایران در مرکزیت سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا قرارگرفته که آن را در زمره یکی از پر همسایه‌ترین کشور‌های جهان قرار می‌دهد و این در حالی است که تعدادی از این کشور‌ها در حصار خشکی بوده و برای ارتباط با سایر نقاط ناچار به عبور از کشور دیگر هستند.

این کشور دیگر بودن، بر اهمیت استراتژیک طرح توسعه و فعال‌سازی محور ترانزیتی چابهار بیش از پیش می‌افزاید و استفاده از این قابلیت‌ها را به صورت یک التزام ملی در توسعه بلندمدت و پایدار ضروری می‌سازد.

این بندر بیش از ۵۴۱ کیلومتر مرز دریایی دارد. نزدیکترین فاصله زمینی تا کشور‌های افغانستان، پاکستان و آسیای میانه را داشته و ترانزیت کالا از طریق این بندر به مثابه اقتصادی‌ترین بندر برای انجام مبادلات بازرگانی با کمترین هزینه حمل به شمار می‌رود و بهترین راه ترانشیب کالا به بنادر دیگر خلیج فارس و تنها کلید توسعه شرق کشور است.

کریدور‌ها و اقتصاد چابهار

تجارت دیگر فقط مختص به کشور‌های همسایه نیست و ترانزیت نیز مبحثی جدید در دنیای تجارت نبوده، ولی امروزه به دلیل روابط تجاری گسترده‌تر در سطح جهانی و شدت رقابت برای کسب بازار‌های جدید، ترانزیت اهمیت بیشتری یافته به‌طوری که کشور‌های زیادی با برنامه‌ریزی و استفاده بهینه از موقعیت‌ها و امکانات ترانزیتی‌شان به درآمد‌های هنگفتی از این راه دست یافته‌اند.

جمهوری اسلامی ایران از جمله کشور‌هایی است که به دلیل موقعیت استراتژیک و جغرافیای خاصی که دارد از جایگاه ویژه‌ای در ارتباطات تجاری و ترانزیت برخوردار بوده، تا جایی که محل گذر چندین کُریدور مهم بین‌المللی است.

کریدور‌ها فرصت‌های زیادی را در اختیار کشور قرار داده و می‌دهند تا با استفاده بهینه از آن‌ها به کسب درآمد ارزی و رشد اقتصادی برسیم و جایگزینی مناسب برای صادرات نفتی داشته باشیم، از مهمترین این کریدور‌های اقتصادی کشورمان مسیر شمال به جنوب و جنوب به شمال است که در هر ۲ آن‌ها چابهار نقش محوری و استراتژیک ایفا می‌کند.

موافقتنامه کریدور حمل و نقل بین‌المللی شمال - جنوب در شهریور ماه ۱۳۷۹ در سن پترزبورگ به امضای وزرای حمل و نقل سه کشور ایران، هند و روسیه رسید این کریدور مهمترین حلقه تجارت بین آسیا و اروپا بود که در مقایسه با مسیر‌های سنتی از نظر مسافت و زمان تا ۴۰ درصد کوتاه‌تر و از نظر هزینه تا ۳۰ درصد ارزان‌تر است.

کریدور شمال ـ جنوب یکی از مسیر‌های مهم ترانزیتی در آسیای میانه نیز بوده و کشور‌های در مسیر این کریدور هر یک با تشکیل اتحادیه و انعقاد قرارداد‌های همکاری در رقابتی همه‌جانبه به توسعه و تجهیز بنادر، جاده‌ها، ترمینال و مسیر‌های ریلی خود می‌پردازند.

افزایش سرعت، تجارت و ترانزیت، افزایش حجم مبادلات کالا بین هند و پاکستان و کشور‌های «AA» حاشیه اقیانوس هند با کشور‌های روسیه و آسیای مرکزی، بهبود وضع معیشتی مردم شرق کشور از جمله سیستان و بلوچستان و شهر چابهار از طریق ترانزیت کالا به کشور‌های همسایه (افغانستان، پاکستان و آسیای میانه) از طریق اتصال محور ترانزیتی شرق – غرب است.

همچنین همکاری مناسب بنادر ایرانی با بنادر روسیه و قزاقستان، که بستر مناسبی را برای همکاری بیشتر این کشور فراهم می‌کند و به‌طور کلی کاهش تنش بین کشور‌های حاشیه خزر، درآمد بالغ بر یک میلیارد دلار در سال برای کشور‌هایی که در مسیر این راهگذر هستند، کاهش وابستگی تجارت و ترانزیت کشور‌های جنوبی آسیا به کانال سوئز و ایجاد قطب‌های خارجی جدید تولیدی، اقتصادی و تجاری در منطقه از دیگر مزایای کریدور شمال ـ جنوب است.

کریدور جنوب ـ شمال از مبدأ چابهار نیز دارای فرصت‌ها ومزیت‌های فراوانی برای منطقه و به خصوص ایران است که با دارا بودن ظرفیت‌های فوق‌العاده از جنبه‌های اقتصادی، سیاسی، امنیتی، وحدت‌بخشی و حوزه‌های دسترسی از ۲ منظر داخلی و خارجی می‌تواند راهگشای بسیاری از مشکلات و تنگنا‌های منطقه‌ای باشد.

رونق ۹۵ درصدی ترانزیت کالا در بزرگترین بندر اقیانوسی کشور

مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان اظهارداشت: رونق ۹۵ درصدی تزانزیت کالا و افزایش ۷۱ درصدی واردات کالای اساسی در سالجاری از طریق چابهار، بزرگترین بندر اقیانوسی کشور اتفاق افتاده است.

بهروز آقایی افزود: بندر چابهار به عنوان یکی از بنادر مهم جنوب شرق کشور به دلیل موقعیت استراتژیک و دستیابی به آب‌های آزاد بین‌المللی، جایگاه ویژه‌ای در مبادلات تجاری ایران با سایر کشور‌های منطقه دارد.

وی در ادامه با بیان این که بندر چابهار پیونددهنده تعاملات منطقه‌ای است افزود: این بندر کانون جدیدی برای صادرات انواع کالا‌های ایرانی محسوب می‌شود، این کالا‌ها نه تنها از مبادی نواحی شرقی کشور وارد چابهار می‌شوند بلکه صادرات محصولاتی از شمال غرب و مرکز کشور نیز از طریق این موقعیت ممتاز جغرافیایی انجام می‌شود.

مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان با اشاره به آمار تخلیه و بارگیری کالا در بندر چابهار تصریح کرد: این بندر در سه حوزه دریایی، بندری و مخابراتی از تجهیزات پیشرفته‌ای برخوردار بوده که به واسطه دستگاه‌های جانمایی شده در این بندر، آمار تخلیه و بارگیری کالا از ابتدای امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته با رشد ۲۵ درصدی همراه بوده است.

او با بیان این که ۹ درصد کالا‌های اساسی کشور از ابتدای امسال از طریق بندر چابهار وارد شده اضافه کرد: واردات کالا‌های اساسی از طریق بندر چابهار نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۷۱ درصد افزایش یافته است.

آقایی با اشاره به اینکه گندم، جو دامی، ذرت، برنج، شکر، روغن نباتی و مواد غذایی ازجمله کالا‌های اساسی بوده که از طریق بندر چابهار وارد شده بیان کرد: صادرات کالا در سال ۹۹ نسبت به سال ۹۸ در بندر چابهار ۳۸۱ درصد رشد داشته است.

وی تصریح کرد: صادرات محصولات کشاورزی، دامی و گوشت و فرآورده‌های گوشتی از طریق این بندر بزرگ اقیانوسی با رشد ۱۰۰ درصدی و کالا‌های ساختمانی با ۷۴۸ درصد رشد همراه بوده است.

مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان با مقایسه آمار ترانزیت کالا در سال ۹۹ نسبت به ۹۸ در بندر چابهار بیان کرد: امسال محصولات کشاورزی، گندم، شکر، گوشت و فرآورده‌های گوشتی، مواد غذایی، ماشین‌آلات از طریق بندر چابهار ترانزیت شده که رشد ۹۵ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته داشته است.

بنادر، عامل موثر در زمینه توسعه متوازن اقتصادی و منطقه‌ای هستند و از این‌رو نفوذ زیادی در انسجام ملی و بازار اقتصادی جهان دارند، بندر چابهار نیز با تمامی مزایایی که از دیرباز تا کنون داشته و به دلیل موقعیت منحصر به فردش چه در سطح کشور و چه در سطح بین‌المللی از درجات بالایی از مزایا برای رساندن سیستان و بلوچستان و کشور به توسعه دارد.