دامنه نوسان نامتقارن تا پایان سال ادامه دارد

اقتصاد۲۴ - بررسی معاملات نخستین روز هفته حکایت از آن دارد که به‌رغم چشم‌گیر نبودن میزان عقبگرد نماگر بورس تهران، وضعیت بازار سرمایه از آن چه در روز‌های اخیر نشان می‌دهد به مراتب بدتر است. شنیده‌ها حاکی از آن است که قانون دامنه نوسان نامتقارن حداقل تا پایان سال‌جاری به قوت خود باقی است. این تداوم می‌تواند رخوت حاکم در بازار سرمایه را وارد فاز جدیدی از افت فرسایشی کند. تمام این رویداد‌ها موجب شد تا روز گذشته نهمین افت پی در پی شاخص بورس به ثبت برسد و برای سومین بار در زمستان سال‌جاری، دماسنج تالار شیشه‌ای به کانال یک‌میلیون و ۱۹۰هزار واحدی بازگردد.

تبعید بورس به ۱۴۰۰

نخستین روز معاملاتی دومین هفته اسفند با ثبت بیشترین افت از زمان به کارگیری دامنه نوسان نامتقارن به اتمام رسید. در این روز کاهش شاخص کل بورس ۹۸/ ۰ درصدی شد و این نماگر برای سومین بار در زمستان سال جاری به کانال یک میلیون و ۱۹۰ هزار واحدی رسید. بررسی آمار و ارقام معاملات این روز نشان می‌دهد که دلیل افت نکردن قیمت در بسیاری از نماد‌ها قفل شدن در صف‌های فروش و در نتیجه بدون خریدار ماندن سهام بوده است. بر این اساس در حالی که نقدشوندگی بازار سرمایه با تهدید جدی رو‌به‌رو است شاخص بورس بیش از هر وقت دیگری تصویری غیردقیق از وضعیت بازار ارائه می‌دهد. حال بازار سهام خوب نیست. دیروز هم شاخص بورس تهران افت کرد تا واکنش منفی سرمایه‌گذاران در بورس و فرابورس به دامنه نوسان نامتقارن تداوم یابد. آن طور که به نظر می‌آید در آستانه ورود این قانون به هفته سوم عمر خود گوش هیچ‌کس در سازمان به گفته‌های کارشناسان بدهکار نیست و مسوولان سازمان بورس و اوراق بهادار آنقدر از مداخله در بازار و جلوگیری از ریزش بیشتر آن خوشحال هستند که دیگر ملاحظه خواب پول مردم در صف‌های فروش را نمی‌کنند. بالاخره هر چه باشد تجربه سال‌های اخیر در بازار سرمایه نشان داده که حفظ ظاهر از حل مشکل مهم‌تر است. یک نمونه این ادعا همان جعبه ابزار متنوع بازار سرمایه است که در عمل هیچ اثری از فعالیت روزمره آن در بازار یاد شده مشاهده نمی‌شود. این در حالی است که محدود شدن دامنه منفی نوسان به حدود ۲ درصد در دو هفته اخیر سبب شده برخی از فروشندگان برای روز‌های متمادی در صف‌های فروش بمانند و به جز آزمودن بخت خود در صف‌های فروش روز بعد، راه دیگری نداشته باشند. روز گذشته نیز بازار سهام در همین وضعیت ماند تا شاخص کل که در جریان فشار فروش در بسیاری از سهام در محدوده ۲ درصد گیر افتاده است راهی به جز افت ناچیز ۹۸/ ۰ درصدی نداشته باشد. در این روز نماگر اصلی بازار سرمایه به میزان ۱۱ هزار و ۸۵۵ واحد افت کرد تا عقبگرد قیمت‌ها در بازار سهام بار دیگر شاخص اصلی بورس را به ابرکانال یک میلیون و ۱۰۰ هزار واحدی برساند. ریزش شاخص یاد شده به سطح یک میلیون و ۱۹۳ هزار و ۹۷۳ واحد طی شرایطی اتفاق افتاد که بسیاری از نماد‌ها در طرف عرضه اشباع شده‌اند و همان قیمت پایانی محدود نیز که در این صف‌ها پر نمی‌شود به دلیل بدون خریدار ماندن آن‌ها است و نه متعادل شدن قیمت‌ها در سطوح فعلی.

بیشتر بدانید: تابلوی بورس: کانال یک میلیون و ۲۰۰ هزار از دست رفت

شکستن کلید تدبیر در قفل معاملات

بازار سرمایه با چرخه‌ای معیوب رو به رو است. همان طور که در گزارش‌های پیشین نیز بار‌ها به آن اشاره شد، به کارگیری قوانین ابداعی مسوولان نظیر دامنه نوسان و حجم مبنا سبب شده تا در ادوار گوناگون جریان عادی عرضه و تقاضا در معرض خطر قرار گیرد و نقدشوندگی به عنوان یکی از ارکان مهم ثبات و سلامت بازار‌های مالی تهدید شود. هم اکنون نیز در بازار سرمایه این اتفاق افتاده است. در حالی که به گفته بسیاری از کارشناسان اوضاع سهام از لحاظ بنیادی در موقعیت خوبی قرار دارد، ریسک نقدشوندگی که به میزان سهولت تبدیل یک دارایی به وجه نقد اشاره دارد، در بورس و فرابورس تا حد قابل توجهی افزایش یافته است. دلیل این افزایش نیز چیزی نیست جز قانون حجم مبنا که در همدستی با دامنه نوسان نامتقارن در عمل انجام معاملات در جهت رسیدن قیمت‌ها به تعادل را ناممکن کرده است. داد وستد‌های روز شنبه در شرایطی خاتمه یافت که بسیاری از نماد‌ها به دلیل سنگین شدن صف‌های فروش در عمل بی‌تقاضا مانده بودند و نداشتن تقاضای موثر مانع از پر شدن حجم مبنا در آن‌ها شد. چنین اتفاقی سبب شد در روز گذشته محدوده قیمت‌ها نزدیک به محدوده فعلی باشد و عرضه روز جاری نیز بر میزان عرضه‌های فردا افزوده شود. از جمله این نماد‌ها می‌توان به «کبافق»، «دبالک»، «دسانکو»، «حریل»، «تاپکیش»، «ثفارس» و «دتولید» اشاره کرد که به‌رغم داشتن صفوف فروش بعضا حتی تا ۱/ ۰ درصد قیمت پایانی را هم پر نکرده بودند. شاخص کل هموزن که در بسیاری از روز‌ها واگرایی آن با نماگر اصلی گواهی بر استقبال بازار از نماد‌های کوچک بود نیز این روز‌ها بی‌خریدار ماندن نماد‌های کوچک را در عقب ماندن از دماسنج اصلی بازار نشان می‌دهد. روز شنبه معاملات سهام در حالی به اتمام رسید که در مقابل کاهش ۹۸/ ۰ درصدی شاخص کل، نماگر هموزن تنها ۲۳/ ۰ درصد از ارتفاع خود را از دست داد. این طور که مشهود است سال ۹۹ نیز در حالی تا دو هفته دیگر به تاریخ می‌پیوندد که مجموع تدابیر مسوولان بیش از آن که سنگی را از جلوی پای لنگ بازار بردارد، بر مشکلات آن افزوده است.

بازار نامرئی جهانی

مجموع اتفاقات گفته شده که در امتداد افت حدودا یک میلیون واحدی شاخص بورس رخ داده است سبب شد بازار سهام بیش از هر وقتی در چند سال گذشته نسبت به تحولات بازار‌های بین‌المللی و مبادلات کامودیتی‌ها بی‌تفاوت باشد. روز گذشته در حالی بسیاری از نماد‌های کالا محور بازار سرمایه نظیر فولادی‌ها، پتروشیمی‌ها و وسایر نماد‌ها در محدود منفی معامله می‌شدند که چشم‌انداز بازار‌های جهانی به دلیل برون‌رفت از شرایط بیماری کرونا همچنان مثبت است و محرک‌های اقتصادی تورمی نیز روی میز سیاست مداران غربی و شرقی جا خوش کرده است. بر این اساس معاملات روز شنبه در حالی خاتمه یافت که قیمت مس در روز‌های میانی هفته اخیر تا ۹۶۰۰ دلار در هر متریک تن افزایش یافت. بهای جهانی نفت در دو معیار وست تگزاس و برنت نیز به ترتیب قیمت‌های ۶۱ دلار و ۶۴ دلار را اختیار کرده بودند. در بازار‌هایی نظیر سنگ آهن و فولاد نیز وضعیت به همین منوال است. این روند اگرچه در روز‌های پایانی هفته به‌دلیل افزایش نرخ بازده اوراق بدهی دستخوش تغییر شد، اما تاکنون شواهدی درجهت تاثیر بلندمدت آن مشاهده نشده است. اگر این وضعیت تداوم پیدا کند، انتظار می‌رود فشار بیشتری بر جریان فروش در بورس وارد کند.

در آینه ارقام

اما از تمامی حواشی و تحولات روز گذشته که بگذریم، در اعداد و ارقام به ثبت رسیده در این روز چند نکته خودنمایی می‌کرد؛ نخست آنکه در روز شنبه خالص خرید حقوقی در بازار سهام به رقم ۶۹۲ میلیارد تومان رسید که دومین خرید بزرگ حقوقی‌ها از زمان به کار گیری دامنه نوسان نا متقارن است. این طور که به نظر می‌رسد سرمایه گذاران نهادی بازار سهام در روز‌های آخرین فرصت را مناسب دیده‌اند تا در مواجهه با بهبود متغیر‌های بنیادی ترکیب پرتفوی خود را بر اساس واقعیات جاری بهینه کنند. دیگر نکته قابل توجه معاملات این روز ارزش یک هزار و ۹۹۴ میلیارد تومانی معاملات خرد بود که تنها کسر اندکی از کل ارزش ۶ هزار و ۸۴۷ میلیارد تومانی معاملات در بورس را شامل می‌شد. روز گذشته از ۳۴۸ نماد معامله شده در بورس تهران، قیمت پایانی ۳/ ۶ درصد از نماد‌ها مثبت و ۲/ ۶۹ درصد نماد‌ها منفی بود. ۹ نماد (۳ درصد) صف خرید به ارزش ۱۸۲ میلیارد تومان و ۲۹۵ نماد (۸۵ درصد) صفوف فروشی به ارزش ۳۲۵۷ میلیارد تومان تشکیل دادند. «اپال» تازه وارد که در روز‌های گذشته حواشی عرضه و اولیه آن در محافل رسمی و غیر رسمی توجه بسیاری را به خود جلب کرده بود، در اولین روز معاملات خود بعد از عرضه اولیه با صف خرید ۱۰۷ میلیون سهمی به ارزش ۱۴۱ میلیارد تومان بیشترین حجم صف خرید را داشت. این در حالی است که بیم استقبال اندک از این عرضه اولیه تعداد سهام آن را برای عرضه اولیه کاهش داده بود و در روز‌های پیش از عرضه آن نیز بار‌ها شایعه لغو عرضه آن مطرح شد. گفتنی است، در مقابل «خساپا» با صف فروش ۴۱۰ میلیون سهمی به ارزش ۹۶ میلیارد تومان بیشترین حجم صف فروش را دارا بود.