فضای اوراسیا برای تجارت کالای ایرانی مثبت است/ امکان تجارت گسترده میان ایران و اتحادیه اوراسیا

 باز شدن افق‌های جدید تجارت به روی ایران در شرایطی که کشور از تحریم‌های آمریکا رنج می‌برد، می‌تواند نقطه عطفی برای رشد بازرگانی، صادرات و تولید بخش خصوصی باشد تا با استفاده از شرایط تعرفه صفر واردات در این اتحادیه، سهم خود را از بازارهای جهانی بازیابند. کالاهایی همچون مواد غذایی و کشاورزی که ایران در آن ید طولایی دارد می‌تواند به‌عنوان بخش اصلی صادرات در این منطقه آزاد مورد توجه قرار گیرد.
در این باره با مسعود دانشمند دبیرکل خانه اقتصاد ایران، به گفت‌وگو پرداخته ایم و در آن نقش بخش خصوصی در توسعه تجارت با کشورهای عضو اوراسیا را بررسی کرده است که در ادامه می‌خوانید.

پیوستن ایران به اتحادیه اوراسیا را چگونه برآورد می‌کنید؟ آیا می‌توان فضای جدید صادرات را به‌عنوان نقطه قوتی برای تجارت کالاهای ایرانی قلمداد کرد؟

منطقه آزاد اوراسیا در حقیقت منطقه آزادی نیست که محصور و محدود در حوزه ما باشد؛ منظور کشورهایی مانند قزاقستان، تاجیکستان، روسیه، بلاروس و قرقیزستان هستند که با هم یک پیمان خاص برای روابط گمرکی دارند و ایران هم در آستانه پیوستن به این کشورهاست. بر اساس قوانین تعرفه‌ای این اتحادیه، تعرفه صادراتی آنچه کشورهای عضو در قالب کالا به یکدیگر صادر می‌کنند صفر خواهد بود. مثلا تعرفه صادرات کالاهای کشورهای دیگر به مقصد کشورهای عضو، حدود 20 درصد است که ما به دلیل پیوستن به این اتحادیه، آن 20 درصد را پرداخت نمی‌کنیم و این سبب ایجاد فضای رقابتی خوبی می‌شود. بنابراین فضا برای تجارت کالاهای ایرانی بسیار مثبت است.

دولت تا چه میزان فضا را برای بخش خصوصی در راستای مشارکت در تجارت با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا گشوده است؟

این را باید از دولت بپرسید. ما تلاش خود را می‌کنیم که فعالیت‌ها در این فضا در اختیار بخش خصوصی باشد؛ اما اگر دولت چنین فضایی را در اختیار بخش خصوصی نگذارد، این به خود دولت بازمی‌گردد. به دلیل تفاوت کالاهای صادراتی در اختیار دولت و بخش خصوصی، یک حد قیمت خاص وجود ندارد که تعیین کند برای مثال، حجم صادرات ما در بخش A باید دو میلیارد دلار باشد و ما بگوییم همه را دولت برمی‌دارد و فضایی در اختیار بخش خصوصی قرار نمی‌دهد. هر کسی می‌تواند در آن فضا کار کند، کالا صادر و بازار خود را پیدا کند.

آیا بخش خصوصی با توجه به صفر شدن تعرفه‌ها، برنامه‌هایی را برای ورود به این بازار 180 میلیون نفری ارائه داده است؟

بخش خصوصی در حال بررسی و کار روی استفاده از این بازارهاست. یک زمان کالایی در اختیار و انحصار دولت است مانند کالاهای نفتی و میعانات یا حوزه‌هایی همچون معادن که در حیطه کاری دولت است. اما بخشی دیگر از کالاها در حوزه کاری بخش خصوصی‌ست و طبیعتا بخش خصوصی برای ایجاد بازارهای جدید جهت صادرات این کالاها کار خواهد کرد. این است که نمی‌توان گفت دولت به بخش خصوصی فضا می‌دهد یا خیر. طبیعتا بخش خصوصی کالای خود را تولید و صادر می‌کند و دولت هم کالایی که در حوزه خود تولید کرده است به عرصه صادرات می‌فرستد.

آیا می‌شود فضایی شبیه به تجارت ایران و عراق را با کشورهای عضو این اتحادیه ایجاد کرد؟

می‌توان فضایی گسترده‌تر از تجارت ایران و عراق در این اتحادیه ایجاد کرد. زیرا بازارهای روسیه، قزاقستان، بلاروس و غیره بازارهای بسیار بزرگی هستند. در نتیجه صادرکنندگان ایرانی می‌توانند حجم بسیار گسترده‌ای برای کالاهای خود در آن بازارها اشغال کنند و در آن کشورها سهمی از بازار را به خود اختصاص دهند.

آیا بخش خصوصی تاکنون در این زمینه مطالعاتی انجام داده است؟

این اولین بار است که چنین اتفاقی در حال رخ دادن است و ایران به چنین منطقه بزرگی می‌پیوندد و هیچ کس تجربه عملی در این زمینه ندارد. ما تنها بازارهای آزادی که داشته‌ایم مانند منطقه اروند یا جزایر کیش و قشم بوده است. نگاه ما در این حد بوده و تا کنون در چنین منطقه بزرگی کار نکرده‌ایم و تجربه‌اش را نداریم. در حقیقت باید برویم در این فضا کار کنیم و آن را بیاموزیم.

بر این اساس بخش خصوصی ایده ایجاد چنین مناطقی با کشورهای دیگر را به دولت ارائه نداده است تا دولت آن را پیگیری کند؟

مواردی از این دست تاکنون پیشنهاد نشده است. مثلا مناطق آزاد مرزی میان ایران و عراق یا ایران و ترکیه که فضای کوچک، بسته و محدودی دارند ایجاد شده است، اما تجربه تا این حد بزرگ وجود نداشته است.

شما پیوستن ایران به چنین موافقت نامه‌هایی را چگونه برآورد می‌کنید؟

ما این روند و این اتفاق را مثبت ارزیابی می‌کنیم.