نظارت یا دعوای سیاسی

اقتصاد۲۴ - همان‌طور که از قبل نیز پیش‌بینی می‌شد، سرانجام نمایندگان مجلس روز گذشته با ۱۴۵ رای موافق، ۴۲ رای مخالف و چهار رای ممتنع طرح تحقیق و تفحص از شرکت دخانیات ایران را کلید زدند. در این رابطه حجت‌الله فیروزی سخنگوی کمیسیون صنایع مجلس بررسی افزایش واردات محصولات دخانی توسط شرکت‌های خارجی مستقر در ایران، کاهش تولید و اراضی زیر کشت توتون و نیز تعطیلی برخی از واحد‌های تولیدی را از جمله مهم‌ترین موارد تحقیق و تفحص اعلام کرد و گفت: باید در مورد نحوه ارزشگذاری شرکت بیستون بدون انجام مزایده و نیز علت کاهش سهم شرکت دخانیات ایران در بازار داخلی کشور شفاف‌سازی شود.

در واقع تقاضای تحقیق و تفحص از شرکت دخانیات ایران در مجلس به درخواست رمضانعلی سنگدوینی نماینده مردم گرگان صورت گرفته است. وی در جلسه روز گذشته مجلس با اشاره به مدیریت ناکارآمد در شرکت دخانیات ایران، وضعیت این صنعت را بحرانی توصیف و تاکید کرد: اکنون بیش از پنج هزار کارگر و ۲۰ هزار توتون‌کار در این صنعت بیکار شده‌اند و ورود شرکت‌های خارجی باعث شده علاوه بر اینکه بازار داخلی از دست شرکت دخانیات ایران خارج شود بلکه اکنون کارگران توتون‌کار در استان‌های آذربایجان‌غربی، گیلان، مازندران و گلستان جذب مشاغل غیرمولد و کاذب شده‌اند. به همین دلیل است که یکی دیگر از محور‌های تحقیق و تفحص مجلس بررسی شرکت ایده‌آل دخانیات به عنوان مسوول خرید‌های شرکت دخانیات ایران است که گفته می‌شود برخلاف بند ۱۲ مصوبه مجمع عمومی عمل کرده و تبدیل به حیاط خلوتی برای خرید‌های نجومی داخلی و خارجی شده است.

مشکل ادامه خصوصی‌سازی غیرکارشناسی

هر چند شواهد و آمار‌ها نشان می‌دهد که صنعت دخانیات ایران به عنوان صنعتی قدیمی با تمامی مشکلاتش همچنان دارای روند رو به رشد تولید و فروش است و سال گذشته گردش مالی آن ۳۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود، اما کارشناسان معتقدند در واقع مشکلات اصلی این صنعت در سال‌های ۹۱ و ۹۲ و همزمان با خصوصی‌سازی آن صورت گرفته است به طوری که در خلأ نظارت، سهم شرکت‌های خارجی در بازار دخانیات ایران روز‌به‌روز افزایش یافته و اکنون به بالای ۸۰ درصد رسیده است.
در این میان هر چند آمار‌های مختلفی از سوی نهاد‌های متولی در خصوص میزان مصرف سیگار در کشور اعلام می‌شود، اما ناظران روی عدد قاچاق ۲۰ میلیارد نخ در سال تقریبا توافق دارند. در این رابطه حتی احسان رفیعی مدیر برنامه‌ریزی دخانیات در ایران ماه گذشته در گفت‌و‌گویی که با خبرگزاری مهر داشته، عنوان کرده است: بیشتر قاچاق دخانیات از غرب و جنوب کشور صورت می‌گیرد و حتی یکی از برند‌های شرکت دخانیات ایران را نیز جعل و به کشور قاچاق می‌کنند. ما بار‌ها با مرکز نظارت و ستاد مبارزه با قاچاق این مساله را مطرح کردیم، اما نتیجه موثری نداشته است، زیرا توان و تخصص لازم را برای مبارزه با قاچاق ندارند.

بیشتر بخوانید: مجلس با تحقیق و تفحص از شرکت دخانیات ایران موافقت کرد

برخی این موضوع را مربوط به ضعف سیاستگذاری و نیز نفوذ بالای شرکت‌های خارجی در داخل کشور می‌دانند به طوری که از سال‌های ۹۱ و ۹۲ که وظایف حاکمیتی از شرکت دخانیات گرفته شد، دو شرکت خارجی، بسیاری از شرکت‌های کوچک بخش خصوصی را خریدند و عملا علاوه بر در اختیار گرفتن سهم بزرگ بازار در داخل کشور، هیچ نظارتی هم روی محصولات قاچاق صورت نمی‌گیرد.

دفاع شرکت دخانیات از عملکردش

همزمان با تشدید انتقادات از شرکت دخانیات ایران و اخباری که در خصوص وضعیت مبهم این شرکت توسط رسانه‌ها منتشر می‌شد، این شرکت چند روز قبل در بیانیه‌ای تصریح کرده که در کمتر از ۱۶ ماه توانسته با وجود شرایط نابسامان از وضعیت بحرانی خارج شود و سهم بازار داخلی را به ۱۲ درصد برساند. همچنین شرکت دخانیات ایران مدعی است امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۰ درصد رشد در تولید را تجربه کرده و معتقد است اخبار منتشر شده در رسانه‌ها در خصوص این شرکت با قصد تخریب بوده و با انگیزه‌های سیاسی است.
همچنین در این بیانیه آمده است: چرا کسی از نحوه واگذاری و خصوصی‌سازی شرکت ملی دخانیات ایران به صورت عجولانه و غیرکارشناسی در سال ۱۳۹۱ و انتزاع وظایف حاکمیتی و واگذاری آن به مرکزی نوپا با کمترین میزان تخصص، تجربه، نیروی انسانی و لجستیک، بدون در نظر گرفتن شرایط واگذاری بنگاهی ملی سوالی نمی‌پرسد؟ اینک که روشن شده شرکت دخانیات ایران به درستی واگذاری نشده و هنوز یک شرکت دولتی است، هیچ نهادی در خصوص ضرر و زیان و خسارت‌های وارده به شرکت پاسخگو نیست!

توان بالقوه صنعت دخانیات

در شرایطی سال گذشته شرکت دخانیات ایران با مشکلاتی دست و پنجه نرم کرده که یکی از مهم‌ترین آن‌ها عدم تامین مواد اولیه بوده و این امر سبب شده در برخی از واحد‌ها تولید متوقف شود. با این حال طبق آماری که شرکت دخانیات ایران ارائه داده، تولیدات این شرکت توانسته پس از یک سال و نیم کشتی به گل نشسته صنعت دخانیات ایران را به ساحل امن برساند یعنی همزمان با افزایش مصرف سیگار در کشور، افزایش تولید نیز صورت گرفته و به نظر می‌رسد اکنون بیشتر مباحث مربوط به نحوه فعالیت شرکت‌های خارجی در ایران باشد. از این رو برخی از تحلیلگران معتقدند اگر ایرادی نیز به نحوه خصوصی‌سازی این شرکت وارد است، نباید این موارد منجر به تضعیف بیش از پیش صنعت دخانیات شود، زیرا در حالی که شرکت دخانیات ایران با ظرفیت‌های بالقوه خود توان تبدیل شدن به بزرگ‌ترین تولیدکننده سیگار در خاورمیانه را داراست، عدم حمایت‌ها از آن و نیز گرفتار شدن این شرکت در دعوا‌های سیاسی می‌تواند تمامی این ظرفیت‌های تولیدی و اشتغالزایی را راکد و نیروی کار شاغل در این بخش را با دشواری‌های قابل توجهی مواجه سازد.