چالش‌های خونی ایران؛ خطر مرگ برای بیماران تالاسمی

به گزارش جامعه ۲۴ - شیوع پاندمی کرونا و ترس از ابتلا به آن موجب شد تا بسیاری از مردم که از آن‌ها به عنوان اهداکنندگان خون یاد می‌شود در ایران و سراسر جهان از رفتن به مراکز انتقال خون ابا کنند. اگرچه بار‌ها مسئولان و کارشناسان انتقال خون در ایران و سازمان‌های جهانی، فرآیند انتقال خون را امن توصیف کرده‌اند. با این حال گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی حاکی از این است در طی یکسال گذشته جهان با کاهش ۲۰ تا ۳۰ درصدی انتقال خون روبه‌رو شده است. با این حال سخنگوی سازمان انتقال خون ایران این کاهش را در ایران ۸ درصد اعلام می‌کند.

دلایل کاهش اهدای خون در ایران

بشیر حاجی بیگی، سخنگوی سازمان انتقال خون اظهار کرد: علی‌رغم اینکه بار‌ها اعلام شد که فرایند انتقال خون کاملا استریل و به دور از هر خطر بهداشتی است با این حال برخی از مردم از ترس اینکه امکان دارد سیستم ایمنی بدن آن‌ها با اهدای خون ضعیف و مستعد ابتلا به کرونا شود خون اهدا نکردند، در حالی که اصلا چنین حرفی مبنای علمی ندارد. برخی دیگر ترس این را داشتند که در زمان مراجعه به مراکز انتقال خون به این ویروس آلوده شوند درحالی‌که اینگونه نیست و تمامی مراکز از ورود افراد مبتلا ممانعت می‌کردند لذا محل‌های اهدای خون تماما عاری از هرگونه ویروس کرونا بود. از سوی دیگر برخی نیز به دلیل عدم آگاهی بر این تصور بودند که کرونا ممکن است از طریق خون منتقل شود در حالیکه چنین نبود و با اطلاع رسانی انجام شده و ایجاد کمپین‌های مختلف تا حدود زیادی این کمبود‌ها برطرف شد.

وی با بیان اینکه مهمترین دغدغه مراکز انتقال خون در دوران پاندمی کرونا، تعادل میان تولید و تقاضا است گفت: بیشتر خون اهدایی در بیمارستان‌ها و به دلیل انجام اعمال جراحی انجام می‌شود که خوشبختانه در ابتدای شیوع کرونا عمل‌های جراجی به جز اعمال اورژانسی کنسل شد و به این ترتیب توانستیم نیاز به خون را مدیریت کنیم، اما این کاهش تا حدی در هفته‌های پس از شروع پاندمی به دلیل کاهش نیاز به خون و فردآورده‌های خونی مدیریت شد با این حال در برخی از استان‌ها با کاهش ۷۵ درصدی اهدای خون در برخی از مقاطع سال روبه‌رو شدیم.

بیشتر بخوانید: نیاز به خون در تهران / بیماران چشم به راه اهداکنندگان

وی با اشاره به طراحی کمپین‌های مختلف برای جبران کمبود خون اظهار کرد: در نتیجه این کمپین‌ها با شروع سال جدید با رشد ۱۳ درصدی اهدای خون نسبت به مدت مشابه آن در سال گذشته روبه‌رو شدیم. ضمن اینکه ۵۶۲ هزار و ۱۴۴ واحد خون و فرآورده‌های خونی شامل گلوبول قرمز فشرده شده، پلاکت و پلاسما در مراکز درمانی و بیمارستان‌های کشور توزیع شده است. این میزان نسبت به مدت مشابه در سال گذشته، ۱۶.۵ درصد رشد داشته است.

سخنگوی سازمان انتقال خون با بیان اینکه در حال حاضر خون مورد نیاز ۹۰۰ بیمارستان و مرکز درمانی در کل کشور توسط سازمان انتقال خون تأمین می‌شود، گفت: بیشترین خون در استان تهران که همزمان بیشترین اهدای خون در آن صورت می‌گیرد مصرف می‌شود با این حال این سازمان موظف است خون سالم را به حدود ۲۴ هزار بیمار تالاسمی نیز برساند. عمده این افراد در استان‌های جنوبی و شمالی کشور هستند. در واقع در استان‎هایی نظیر گیلان، مازندران، گلستان و همچنین استان‌های جنوبی کشور مانند سیستان و بلوچستان، بوشهر، هرمزگان و خوزستان به دلیل وجود بیماران خاص و افراد مبتلا به تالاسمی مصرف خون نسبت به سایر استان‌ها بیشتر است.

گروه‌های خونی اهداکنندگان

حاجی بیگی با بیان اینکه کمبود خون و فرآورده‌های خونی عمدتا در گروه‌های خونی منفی به وجود آمد چرا که این‌ها گروه‌های نادر خونی هستند و اهدا کنندگان کمی دارای این گروه‌ها خونی هستند،گفت: از بین افرادی که گروه خونی منفی دارند، سه تا چهار درصد O منفی، سه درصد A منفی، دو درصد B منفی و کمتر از یک درصد هم دارای گروه خونی AB منفی هستند. در حالی که در گروه‌های خونی مثبت نزدیک ۳۳ تا ۳۴ درصد O مثبت، نزدیک ۲۷ درصد A مثبت، نزدیک ۲۳ درصد B مثبت و هفت درصد هم AB مثبت هستند.

سخنگوی سازمان انتقال خون با بیان اینکه سالانه در کشور ۲.۵ میلیون نفر برای اهدای خون به مراکز انتقال خون مراجعه می‌کنند، گفت: از این تعداد مراجعه حدود ۲ میلیون واحد خون اهدا می‌شود. همچنین از این تعداد مراجعه‌کننده، ۵۰۰ هزار نفرشان اهداکننده مستمر هستند یعنی کسانی هستند که به طور دائم خون اهدا می‌کنند.

کاهش اهدای خون و تهدید جان بیماران تالاسمی

با این حال کمبود‌های خونی بیش از هر کس دیگری بیماران خاص را به ویژه افراد مبتلا به تالاسمی را تهدید می‌کند. نیاز آن‌ها به خون دائمی بوده و در واقع حیاتشان وابسته به خون‌های اهدایی است. این افراد بسته به سن، جنس و توان فردی و جسمی بین یک هفته تا سه هفته یکبار یک کیسه خون تزریق می‌کنند.

در این راستا یونس عرب، مدیرعامل مدیرعامل انجمن حمایت از بیماران تالاسمی کشور با بیان اینکه حدود ۲۳ هزار بیمار تلاسمی سالانه حدود ۵۰۰ هزار واحد یعنی چیزی حدود یک چهارم خون‌های اهدایی کشور را مصرف می‌کنند، گفت: زندگی یک بیمار تالاسمی به تزریق خون وابسته است و اگر این تزریق انجام نشود هموگلوبین خون او شدیدا افت پیدا می‌کند و نمی‌تواند فعالیت‌های روزانه خود را انجام دهد. اگر این تزریق با تأخیر مواجه شود ممکن است با بیماری قلبی و مرگ روبه‌رو شود و این موضوع ما را نگران می‌کند.

عرب با اشاره به پیک‌های مختلف بیماری کرونا گفت: هربار که کرونا به اوج خود می‌رسد در کشور با کمبود خون مواجه می‌شویم که این موضوع زندگی بیماران تالاسمی را با مشکلاتی مواجه می‌کند. این در حالیست که بار‌ها تأکید شده است که پایگاه‌های انتقال خون کشور کاملا استریلیزه بوده و اصلا بیمار کرونایی به آنجا مراجعه نمی‌کنند. با این حال مردم نگران ابتلا به این بیماری هستند و کمتر مراجعه می‌کنند، اگر مردم به صورت دائم و مستمر به پایگاه‌های اهدای خون مراجعه کنند هیچ مشکلی در تأمین خون برای بیمارستان‌ها و بیماران کشور وجود ندارد.

علاوه بر بیماران تالاسمی و جراحی‌های فوری افراد بسیار زیادی همچون بیماران مبتلا به سرطان یا بیماران هموفیلی نیز نیازمند فرآورده‌های خونی یا دارو‌های مشتق از پلاسما و .. هستند که برخی از این فرآورده‌ها تاریخ نگهداری کمتر از سه روز دارند و چنانچه در این مدت این فرآورده‌ها با خون و فرآورد‌های جدید جایگزین نشود عملا این بیماران نیز دچار چالش می‌شوند.

در یک سال اخیر دیدیم که بار‌ها اطلاعیه‌ها و آگاهی‌های مختلفی در رسانه‌ها منتشر شد که ذخایر خونی کشور در حال تهی شدن هستند که این موضوع برای بسیاری از بیماران زنگ خطر بود و آن‌ها را چشم انتظار تأمین خون مورد نیاز قرار می‌داد. اگرچه به گفته حاجی بیگی این تهدید برطرف شده اما نباید فکر کرد که دیگر نیاز به خون وجود ندارد چرا که نیاز به خون و فرآورده‌های خونی همیشگی است.