ردپای خشکسالی و کرونا بر بازار حبوبات

اقتصاد ۲۴ - افزایش چشمگیر قیمت حبوبات این روز‌ها بر هیچکس پوشیده نیست. لوبیا چیتی، نخود، لپه، عدس، لوبیا قرمز و سفید بسته بندی شده در برند‌های مختلف با وزن حدود ۹۰۰ گرم با قیمت‌های بیش از ۵۰ هزارتومان و بعضا تا ۷۰ هزارتومان هم در بازار عرضه می‌شود.

ارشاد طالبی سخنگوی هیات مدیره انجمن حبوبات ایران در پاسخ به چرایی این افزایش قیمت‌ها می‌گوید پس از تحریم‌ها حبوبات نیز همچون سایر کالا‌ها طی چند سال اخیر دچار تورم شدید قیمتی شده هر چند که بر اساس آمار‌های موجود تورم قیمت حبوبات از کمترین‌ها بوده است.

خلاصه‌ای از مصاحبه با سخنگوی هیات مدیره انجمن حبوبات در ادامه آمده است:از عمده‌ترین دلایل افزایش قیمت حبوبات می‌توان به افزایش نرخ نهاده‌ها و هزینه‌های تولید، نرخ ارز و هزینه‌های مربوط به تحریم‌ها همچون هزینه انتقال ارز، خرید واسطه‌ای و جابجایی مکرر مسیر‌های حمل کالا اشاره کرد. واردات حبوبات از ابتدای سال ۱۳۹۸ با ارز نیمایی که بسیار نزدیک به قیمت‌های بازار آزاد است انجام می‌شود. همچنین باید به این موضوع هم اشاره کرد که در زمان پاندمی کرونا دنیا با کاهش تولید و تقاضای محصولات روبرو بود و تجارت جهانی محصولات غذایی مختل شده بود. در ماه‌های اخیر، ولی با توجه به سرعت گرفتن واکسیناسیون، مهار نسبی پاندمی و همچنین خشکسالی‌های حادث در دنیا با رشد تقاضا و کاهش عرضه محصولات غذایی روبرو هستیم.

متاسفانه تغییرات اقلیمی و خشکسالی تبدیل به یک بحران تمام عیار برای کلیه کشور‌های دنیا شده است. بسیاری از کشور‌هایی که می‌توانستند محصولات مورد نیاز خود را از محل تولید داخل تامین کنند و یا حتی صادرات داشته باشند به همین دلیل موفق به این کار نشده و تبدیل به واردکننده شده اند.

برای مثال در ماه گذشته کشور ترکیه که جزو چند صادر کننده بزرگ حبوبات در دنیا بود، صادرات برخی از محصولات خود را متوقف کرده است و یا کشور هندوستان به عنوان بزرگترین مصرف کننده حبوبات در دنیا جهت تامین امنیت غذایی اقدام به کاهش تعرفه‌های وارداتی و سهولت در واردات حبوبات داشته است.

البته از دیگر دلایل افزایش قیمت حبوبات همچون سایر اقلام غذایی می‌توان به بالا رفتن هزینه‌های حمل و جابجایی کالا نیز اشاره کرد. طی دو سال گذشته با شیوع کرونا شرکت‌های کشتیرانی و به طور کل شرکت‌های حمل و نقل فلج شدند، زیرا کالایی نبود که جابه جا کنند. بازار کوچکی برای آن‌ها تحت عنوان جابه جایی تجهیزات بهداشتی مربوط به پاندمی ایجاد شد، ولی اصل فعالیت متوقف شده بود.

این باعث شد که شرکت‌های حمل و نقل بین المللی بسیاری متضرر و یا حتی ورشکسته شوند. اکنون که در حال بازگشت به روال قبل از پاندمی کرونا هستیم شرکت‌های حمل و نقل در حال بازسازی خود از محل افزایش ۲ تا ۳ برابری کرایه‌های حمل هستند. طبیعتا این افزایش قیمت‌ها بر قیمت تمام شده تمام کالا‌ها موثر بوده است.

در مورد افزایش قیمت کالای داخلی نیز باید گفت که کشاورزان زحمتکش ایرانی نیز از خشکسالی‌های اخیر بی نصیب نبوده و تولیدات آن‌ها با کاهش برداشت و افزایش ضایعات همراه بوده از طرف دیگر هزینه‌های تامین بذر، کود، آفت کش‌ها و دستمزد‌ها نیز افزایش یافته است. وضعیت کرایه‌های حمل و نقل داخلی را هم که شاهد آن هستیم.

بیشتربخوانید:واکاوی افزایش قیمت حبوبات در چند ماه اخیر

در حقیقت مجموع موارد ذکر شده منجر به افزایش قیمت انواع حبوبات داخلی و وارداتی شده است با این حال، اما هنوز قیمت حبوبات در داخل کشور به قیمت‌های جهانی نرسیده است.

طبق گفته هایتان هنوز قیمت حبوبات به قیمت‌های جهانی نرسیده است این یعنی حبوبات باز هم گران خواهد شد؟

امیدواریم که این‌چنین نشود، اما با توجه به مواردی که اشاره شد از ابتدای سال جاری قیمت‌های داخلی و جهانی حبوبات شیب صعودی داشته و این تورم قیمت محصولات غذایی صرفا مختص ایران نیست و متاثر از بازار جهانی است. اگر در اخبار بین المللی جست وجویی داشته باشید این موضوع ملموس است، به طور مثال طبق گزارش یکی از خبرگزاری‌های بین المللی کشوری مانند آلمان که تورم سالانه زیر ۵ درصد داشته است با تورم ۲۶ درصدی قیمت مواد غذایی در سطح عمده فروشی روبرو شده است.

چند درصد حبوبات در کشور وارداتی و چند درصد تولید داخل است؟

در حال حاضر حدود ۶٠ الی ۶۵ درصد نیاز کشور از محل تولیدات داخلی و ٣۵ الی ۴٠ درصد کسری نیاز کشور از محل واردات تامین می‌شود. البته باید به این موضوع اشاره کنیم که میزان واردات در اقلام گوناگون مختلف است؛ به طوری که در برخی از اقلام مانند عدس و نخود مخصوص تولید لپه، به علت تغییرات اقلیمی، خشکسالی و همچنین تغییر در الگوی کشت بیش از ٨٠ درصد نیاز کشور از محل واردات تامین می‌شود در صورتی که در رابطه با انواع لوبیا این موضوع برعکس است.

در سال چه میزان واردات داریم؟

از آنجایی که اصولا واردات جهت تامین کسری نیاز کشور و ایجاد تعادل در قیمت‌ها انجام می‌شود، بسته به میزان تولید داخل طی ۱۰ سال اخیر، واردات کشور از ۱۰۰ تا ۲۶۰ هزار تن در هر سال بوده است که با توجه به خشکسالی‌های اخیر به نظر می‌رسد در سال جاری نیاز به تامین حداقل ۲۰۰ هزار تن انواع حبوبات از محل واردات را داشته باشیم.

تکلیف مصرف کننده در برابر این گرانی‌ها چیست؟

ما هم مانند سایر هموطنان از قیمت‌های فعلی هیچ کدام از مواد غذایی راضی نیستیم. باید مطلع باشید که کالای حبوبات امکان احتکار ندارد و گردش فروش حبوبات برای فعالین این حوزه حیاتی است. اگر برنج را انبار کنید کهنه‌تر می‌شود و کیفیت آن افزایش پیدا می‌کند و قیمت فروش بهتری دارد. در صورتیکه اگر حبوبات بیش از حد بماند ضمن افت وزن و کیفیت دچار تغییر رنگ و حشره زدگی می‌شود به اندازه‌ای که کالا از بین می‌رود. به همین دلیل تولید کنندگان و واردکنندگان مجبور هستند سریعا کالا‌های خود را با سود کم یا حتی زیان عرضه کرده تا از زیان‌های بزرگتر جلوگیری کنند.

باید این موضوع را هم در نظر داشته باشید که شرکت‌های بسته بندی پس از انجام آزمایش‌های بهداشتی، آفت زدایی و دستچین کردن جهت جداسازی ضایعات و اشیاء خارجی از محصولات اقدام به بسته بندی و عرضه کالا می‌کنند. ضمنا بخش عمده قیمت مصرف کننده ایی که فرمودید به حاشیه سود درخواستی از طرف فروشگاه‌ها و شرکت‌های پخش هم بر می‌گردد. در حال حاضر حداقل حاشیه سود درخواستی فروشگاه‌ها ۲۰ تا ۲۵ درصد است که در برخی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای با احتساب مبلغ ورودی و یا سایر موارد قراردادی این عدد حتی بیشتر هم می‌شود. شرکت‌های پخش هم با توجه به هزینه‌هایی که دارند حداقل ١۵ درصد درخواست سود دارد به صورتی که مجموع سود شبکه پخش و فروشگاهی حداقل ۳۰ تا۳۵ درصد است. یعنی ۳۰ تا ۳۵ درصد از قیمت مصرف کننده محصولات برای این دو بخش بوده و ارتباطی به تولیدکنندگان این حوزه ندارد.

سود شرکت‌های بسته بندی در این میان چقدر است؟

در بررسی‌هایی که ما از صورت‌های مالی چندین شرکت تولید کننده و واردکننده داشتیم با وجود همه مشکلات و مخاطراتی که دارند سود خالص سالانه آن‌ها پس از کسر هزینه‌ها و ... شاید به ۵ درصد هم نرسد و حاشیه سود واقعی فعالین این حوزه به شدت پایین است. از طرف دیگر فعالان شناسنامه دار این حوزه هم به دلیل اجبار به انواع ثبت در سامانه‌های جامع تجارت، انبار و ... و یا ثبت قیمت مصرف کننده توسط شرکت‌های تولیدی، همیشه در مظان اتهام و جریمه‌های سنگین بوده اند و دائما باید پاسخگو باشند.

کلام آخر...

با وجود تمام مواردی که گفته شد از این بابت خوشحال هستیم که در این حوزه دور ریز کالا بسیار کم شده و جامعه به سمت مصرف هوشمند حرکت می‌کند. در شرایط فعلی تمام تلاش انجمن بر این است که ضمن برنامه ریزی و هدایت اعضاء خود جهت سرمایه گذاری در افزایش تولید و تامین به موقع کالا از به وجود آمدن کسری در این بخش جلوگیری کرده تا در این شرایط سخت اقتصادی حداقل از به وجود آمدن حباب قیمتی جلوگیری کنیم.

نکته دیگر اینکه هرگز موافق بازگشت ارز ۴۲۰۰ تومانی دراین بخش نیستیم، زیرا معتقدیم این ارز برای عده‌ای رانت ایجاد می‌کند و در نهایت این یارانه پرداختی به دست مصرف کننده نهایی نمی‌رسد. ارز ۴۲۰۰ تومانی باعث شد تا قبل از سال ۹۸ شرکت‌هایی که حوزه فعالیتشان ارتباطی با حبوبات نداشت برای دریافت ارز وارد این بازار شوند و بازار را بهم بریزند. زیرا این افراد هیچ اطلاعی از زمان خرید، کمیت و کیفیت محصولات مورد نیاز کشور نداشتند در نهایت ارز رفت، ولی یا کالا وارد نشد یا کالای وارد شده کیفیت لازم جهت عرضه را نداشت.

در آخر اینکه امیدواریم مسئولان محترم حتما از نظرات تخصصی انجمن‌ها و تشکل‌ها در تصمیم گیری‌های خود استفاده کنند و پس از برگزاری جلسات و نشست‌های تخصصی اقدام به حذف و یا خلق قوانین کنند. مطمئن باشید استفاده از نظرات تشکل‌ها و انجمن‌های تخصصی در هر حوزه به عنوان رابط بخش خصوصی و دولت می‌تواند راه گشای بسیاری از مشکلات مردم و نظام باشد.