چرا مبلغ دیه ۱۴۰۱ تاکنون اعلام نشده است؟

اقتصاد۲۴- با وجودی که اخیرا خداییان سخنگوی قوه قضاییه اعلام کرده هنوز مبلغ دیه نفس سال ۱۴۰۱ مشخص نشده و به زودی این مبلغ اعلام می‌شود، ولی برخی سازمان‌هایی که خدمات بیمه شخص ثالث می‌فروشند به استقبال مبلغ جدید دیه رفته اند.

برخی از این سازمان‌های بیمه گر می‌گویند بخشنامه‌ای به ما ابلاغ شده است که طبق آن، در صورتی که مبلغ دیه نفس تفاوت زیادی با سال ۱۴۰۰ داشته باشد بیمه نامه‌های صادر شده باید «الحاقیه» داشته باشند تا جبران حق بیمه‌ای که مربوط به دیه سال جدید است شود. این در حالی است که با ابلاغ قانون جدید بیمه شخص ثالث، دریافت الحاقیه از بیمه گذاران و رانندگان، وجاهت قانونی ندارد.

نکته اینجاست که عدم ابلاغ مبلغ دیه سال جدید، باعث مشکلات حقوقی دیگری هم می‌شود. از جمله آنکه اگر مبنا را شرع یا ماده ۲۹۷ قانون مجازات سابق در نظر بگیریم، باید دیه باید به صورت ۱۰۰ نفر شتر بالغ سالم، ۲۰۰ گاو سالمی که لاغر نیست یا ۱۰۰۰ گوسفند سالم بدون عیب پرداخت شود. (از موارد دیگر مصداق دیه به خاطر نبودن مابه ازای خارجی صرف نظر می‌شود.)

بیشتر بخوانید: واکنش مصباحی‌مقدم به افزایش ۲۵ درصدی نرخ بیمه

چرا مبلغ دیه ۱۴۰۱ تاکنون اعلام نشده است؟

حالا با توجه به اینکه امکان پرداخت دیه به صورت شتر، گاو یا گوسفند نیست، مبلغ معادل دیه توسط مطابق ماده ۵۴۹ قانون مجازات اسلامی فعلی «در ابتدای هر سال توسط رئیس قوه قضاییه به تفصیل براساس نظر مقام رهبری تعیین و اعلام می‌شود.»

قیمت شتر در بازار عرفی ایران

با این حسال، چون در ابتدای ماده ماده ۵۴۹ قانون مجازات اسلامی آمده است «موارد دیه کامل همان است که در مقررات شرع تعیین شده است» باید به سراغ قیمت شتر به عنوان پایه واحد محاسبه دیه برویم.

رسول عراقی، پرورش دهنده نمونه شتر در کشور درباره قیمت شتری که شرعا برای دیه قابل پرداخت است به خبرگزاری خبرآنلاین می‌گوید: قیمت شتر به روز مشخص می‌شود. امروز و در شرایط فعلی، قیمت شتر بالغ ۴ ساله و سالم که قابل پرداخت به عنوان دیه باشد بین ۲۵ تا ۳۰ میلیون تومان بسته به وزن شتر است.

چرا مبلغ دیه ۱۴۰۱ تاکنون اعلام نشده است؟

رییس سابق انجمن شتر ایران درباره قیمت تعیینی دیه می‌گوید: به نظر می‌رسد مبلغی که توسط قوه قضاییه تعیین خواهد شد در حدود یک میلیارد تومان یا کمتر باشد. با این حساب، قیمت عرفی ۱۰۰ نفر شتر بین ۲.۵ تا ۳ میلیارد تومان است که به مبلغ مثلا ۹۰۰ میلیون تومانی که این روز‌ها شنیده می‌شود تفاوت زیادی دارد.

او درباره مبنای محاسبه بر اساس قیمت گوسفند هم می‌گوید:، چون قیمت گوسفند بسیار زیاد است و گوسفند چاق سالم بالغ را بین ۵ تا ۶ میلیون تومان در بازار عرفی خرید و فروش می‌کنند تعیین قیمت دیه بر اساس هزار گوسفند مبلغ بسیار زیادتری نسبت به شتر می‌شود و تا ۶ میلیارد تومان را بالغ خواهد شد. بر این اساس، تعیین قیمت دیه بر اساس شتر، متعادلتر است.

نایب رییس کنونی شورای شهر طبس درباره قیمت شتر در مناطق مختلف ایران می‌گوید: قیمت ۲۵ تا ۳۰ میلیون تومان قیمت عرفی مناطق مرکزی ایران است، ولی در مناطقی که شتر از طریق مرز پاکستان واردات می‌شود، قیمت اندکی کمتر و در مناطق کلانشهری که شتر «نحر» می‌کنند، قیمت کمی بیشتر است.

عراقی درباره قیمت شتر‌های نابالغ هم می‌گوید: به طور کلی، بچه شتر یکساله که دارای وزن متعادلی است بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان قیمت دارد که اصولا کسی این شتر‌ها را کشتار نمی‌کند، چون صرفه اقتصادی ندارد و باید دوره وزن گیری شتر طی شود تا به عنوان گوشت به بازار عرضه شود.

دیه و تعادل اقتصادی

واقعیت این است که تعیین دیه، در برخی مسایل حقوقی بسیار اهمیت دارد. در نظام حقوقی ما که برگرفته از شرع اسلام است، دیه بر اساس تعیین شرع مشخص می‌شود و خارج از دیه، خسارات قابل دریافت نیست به جز استثنائاتی که در قانون ذکر شده است. مثلا در قانون تشدید مجازات اسیدپاشی و حمایت از بزه دیدگان ناشی از آن مصوب ۱۳۹۸ حکم قانونی استثنایی برای جبران خسارات مازاد بر دیه مشخص شده است. ماده۵ این قانون می‌گوید: در کلیه موارد مذکور در این قانون، مرتکب علاوه بر جبران خسارت‌های مقرر در ماده (۱۴) قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۴/۱۲/۱۳۹۲، ملزم به پرداخت هزینه‌های درمان بزه‌دیده می‌باشد. در صورتی که مرتکب با تشخیص قاضی رسیدگی‌کننده متمکن از پرداخت هزینه‌های درمان نباشد، هزینه‌های مربوطه از محل صندوق تأمین خسارت‌های بدنی پرداخت می‌شود.

با این حساب می‌توان درباره اسیدپاشی، علاوه بر دیه‌ای که مقدر شرعی است یا به صورت غیرمقدر و با تشخیص کارشناس پزشکی قانونی مشخص می‌شود، هزینه‌های درمان را به عنوان خسارت دریافت کرد، ولی در سایر موارد، اصولا دادگاه‌ها خسارات مازاد بر دیه را از جانی نمی‌گیرند.

با این حساب، اگر مثلا انگشت شست یک جراح ماهر قطع شود تنها دیه‌ای به او تعلق می‌گیرد که در قانون آمده و جانی دیگر مجبور نیست خسارات مالی غیرقابل جبران او را بپردازد. قطع همین شست دست اگر متعلق به فردی باشد که مثلا بازنشسته یا از کارافتاده است، همان دیه‌ای را دارد که شست دست جراح داشت و تفاوتی از بابت دیه تعیینی برای آن نمی‌کند، در حالی که در عمل، خسارتی که جراح از این جنایت محتمل می‌شود بسیار بیشتر از کسی است که از کارافتاده یا بازنشسته است.

در حالی که در برخی کشور‌ها از جمله آمریکا، نظام قضایی بر اساس خساراتی که به مجنی علیه (قربانی) وارد می‌شود، مبلغ خسارات مطالبه شده را تعیین و از جانی دریافت می‌کند.

از سوی دیگر باید در نظر داشت تعیین قیمت دیه بالا باعث افزایش ناگهانی نرخ بیمه شخص ثالث شده و در نهایت، بسیاری از اشخاص و رانندگان قادر به پرداخت مبلغ بیمه شخص ثالث نیستند و در صورتی که دچار تصادف و صدمات جانی به دیگران شوند، یا باید در زندان بمانند یا جور دیه آن‌ها را صندوق تامین خسارات بدنی یا ستاد دیه بکشد.