گرانترین تابلوی نقاشی ایرانی کجاست؟

اقتصاد۲۴- یک تابلوی نقاشی از فتحعلی‌شاه قاجار با بیش از ۲ قرن قدمت در موزه هنر‌های زیبا وجود دارد که با رنگ طبیعی و آب طلا خلق شده و آنچنان ارزشمند است که نمی‌توان روی آن قیمت گذاشت.

«موزه هنر‌های زیبا» سعدآباد یکی از بنا‌های مهم مجموعه کاخ موزه سعدآباد است که در جنوبی‌ترین نقطه سعد آباد (در منطقه تجریش تهران) واقع شده است. از آنجا که در بنای آن سنگ‌های مرمر سیاه رنگ به کار برده شده بود به کاخ اسود معروف بوده‌است. در سال ۱۳۶۴ نامگذاری این موزه صورت گرفت و نقاشی‌ها و مجسمه‌هایی که قبل از انقلاب خریداری شده بودند، به آن انتقال یافت. عمده آثار هنری «موزه هنر‌های زیبا» حدفاصل سال‌های ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۴ خریداری شده‌اند. گفته می‌شود قبل از انقلاب اسلامی عمده این آثار در کاخ مرمر نگهداری می‌شدند.

موزه هنر‌های زیبا در سه طبقه فعال است. نرگس میرزاآقابیک، مدیر موزه در این باره به فارس می‌گوید: طبقه همکف هم حالت نمایشگاهی داشته و در بیشتر ایام سال به اساتید معاصر کشورمان اختصاص دارد، از جمله سهراب سپهری، جعفر روحبخش، مسعود عربشاهی، ناصر اویسی، ناصر عصار، میرعبدالرضا دریابیگی، صادق تبریزی، حسین محجوبی و…. گاهی هم نمایشگاه از آثار هنرمندان معاصر جوان برپا می‌کنیم که اکنون به نمایشگاه آصف ابراهیمی اختصاص دارد.

او پیرامون آثار چیدمان‌شده در طبقه دوم موزه هنر‌های زیبا توضیح می‌دهد: در طبقه دوم، آثار اروپایی از قرن ۱۸ تا ۲۰ را داریم که اکثراً نقاشی هستند و برخی آثار مجسمه و ساعت و مبلمان را هم شامل می‌شود.

در طبقه سوم هم قدیمی‌ترین آثار موزه قرار دارند که ایرانی هستند و از دوره صفویه شروع می‌شوند و تا دوره زندیه و قاجاریه ادامه پیدا می‌کند و به استاد کمال‌الملک و شاگردانش می‌رسد. میرزاآقابیک اضافه می‌کند: ما ۴ گالری از نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای داریم که شامل آثار قهوه‌خانه‌ای شاهنامه‌ای، قهوه‌خانه‌ای رزمی، قهوه‌خانه‌ای مذهبی و قهوه‌خانه‌ای اجتماعی است. قرار است به زودی بخش نقاشی‌های سقاخانه در طبقه سوم موزه دایر شود و تلاش داریم در «روز جهانی موزه «(۲۸ اردیبهشت) این افتتاحیه را داشته باشیم، اما اگر نشد، از تابستان ۱۴۰۱ این بخش را دایر خواهیم کرد. یک گالری نقاشیخط هم در طبقه سوم داریم.

پس از ورود به موزه و بالا رفتن از پله‌ها برای رسیدن به طبقه اول، تاپستره (شبیه ترمه بافی) قرن هجدهم از بلژیک و یکی دیگر از فرانسه خودنمایی می‌کند. کمی بعدتر با تابلوی چشم‌نوازی از قرن ۱۷ میلادی روبه‌رو می‌شویم.

سمت راست سالن طبقه اول، تابلوی کوچک، اما ارزشمندی از «ایوان شیشکین» (۱۸۳۲ – ۱۸۹۸ م) نقاش طبیعت‌گرای روسی را شاهد هستیم و کمی جلوتر «یوداد تابستان» را از نقاش نروژی «هانس دال» (۱۸۴۹.۱۹۳۷ م). کمی جلوتر وقتی وارد یکی از گالری‌های فرعی می‌شویم، دو تابلوی نقاشی از اسب‌های به چشم می‌خورد که جزئیات آثار شگفت‌انگیزند. یکی را «جان فردریک هرینگ» (۱۷۹۵ - ۱۸۶۵ م) کشیده و دیگری حاصل ذوق «بنجامین لمبرت مارشال» در سال ۱۸۲۶ میلادی است.

در یکی دیگر از اتاق‌ها، چند اثر از «سیمون ون گلدرن» (۱۹۰۵ - ۱۹۸۶ م) خودنمایی می‌کند. «استراحت در چراگاه» هم اثر «ویلهلم فرای» آلمانی است که در سال ۱۸۷۵ میلادی نقاشی کرده است.

از «سالوادور دالی» نقاش مشهور اسپانیایی هم ۳ اثر داخل مخزن موزه هنر‌های زیبا وجود دارد. «احسان آروان» کارشناس میراث فرهنگی در این باره می‌گوید: به گفته برخی از گردشگران خارجی که به موزه مراجعه می‌کنند، آن‌ها برای دیدن آثار دالی می‌آیند. مخصوصاً یکی از آثار او که شبیه سیاه‌قلم است و، چون حفاظت خاصی می‌طلبد، جابجایی و نمایش آن بسیار محدود است.

او توضیح می‌دهد: بیش از هزار اثر در موزه هنر‌های زیبا وجود دارد، از جمله ریپروداکشن (چاپ برجسته تعداد محدود از آثار مشهور موز‌های دنیا) از برخی هنرمندان مشهور نظیر ونگوگ. از هنرمندان معاصر ایرانی نظیر ایران درودی، منیر فرمانفرماییان، صادق تبریزی، بهمن محصص، فرامرز پیلارام، نصرالله افجه‌ای، محسن وزیری مقدم و سیدمحمد احصائی هم آثار متعددی در گنجینه موزه هنر‌های زیبا وجود دارد. ۷ اثر از سهراب سپهری هم در این موزه موجود است.

در طبقه سوم موزه هنر‌های زیبا، تابلو‌های منحصربه‌فردی از هنر ایرانی نگهداری می‌شود.

در بدو ورود به این طبقه، سه اثر از دوران صفویه خودنمایی می‌کند که به نظر می‌رسد افراد درون نقاشی، اصالتی گرجستانی دارند. اهمیت این آثار در اعتبار بخشیدن به قدمت نقاشی کلاسیک ایران است.

در انتهای سالن، تابلوی بزرگی از تاج‌بخشی نادرشاه افشار به محمدشاه گورکانی (از پادشاهان امپراتوری گورکانیان هند) با دو و نیم قرن قدمت به چشم می‌خورد که روی آن امضا شده است: ابوالحسن ۱۱۸۹ هجری. به گفته برخی کارشناسان موزه، این تابلو برای گردشگران خارجی جالب توجه است و ذهنیت آن‌ها را از خونریز بودن و غارتگری نادرشاه افشار در هند اصلاح می‌کند.

اما اثر استثنائی موزه هنر‌های زیبا، بدون شک تابلوی فتحعلی شاه قاجار، اثر مهرعلی اصفهانی است و روی آن امضا شده: مهرعلی ۱۲۲۰. اهمیت این تابلو که بیش از ۲ قرن قدمت دارد در تکنیک آن است که با رنگ طبیعی و آب طلا خلق شده.

گفته می‌شود این تابلو چند دهه قبل توسط دو انگلیسی خریداری شد تا به خارج از کشور انتقال داده شود؛ بنابراین آن را از وسط بریدند تا بتوانند در صندوقچه مخصوص کشتی جای دهند – اکنون آثار مرمت تابلو در آن مشهود است – آن‌ها تابلو را در حراجی کریستیز لندن عرضه کردند و به دستور فرح، با قیمت هنگفتی خریداری شد و به ایران بازگشت.

بیشتر بخوانید: بازیگر سینمای پیش از انقلاب روی صحنه تئاترِ تهران

مدیر موزه هنر‌های زیبا درباره تابلوی مهرعلی اصفهانی که ابعاد حدودی آن یک متر در ۲ متر است، می‌گوید: ارزش مادی این اثر به حدی است که نمی‌توان روی آن قیمت گذاشت و به گفته کارشناسان، میان آثار ایرانی منحصربه‌فرد است. البته ما به دنبال کار فرهنگی هستیم و به دنبال ارزش‌گذاری آثار گنجینه موزه هنر‌های زیبا نیستیم. به همین دلیل تا کنون برخی آثارمان را به صورت امانی در اختیار موزه‌های دیگر از جمله موزه هنر‌های معاصر تهران قرار داده‌ایم و آن‌هایی که امانت داده می‌شوند، بیمه هستند.