اقتصاد ۲۴-آن چه این روز‌ها پیش روی اقتصاد ایران است محل بحث و جدل‌های بسیاری شده است. اختلاف بر سر این که آیا گلوگاه بحرانی اقتصاد ایران، مشکلات داخلی است یا تحریم‌های خارجی حالا مباحثی نیست که تنها اقتصاددانان را با خود درگیر کرده باشد، بلکه این مباحث به صورت جدی راه به دل جامعه باز کرده است. بحران‌هایی هم، چون تورم، مذاکرات هسته ای، تحریم‌های ایران، فساد شبکه بانکی و مساله خلق پول و چاپ اسکناس از جمله بحران‌هایی است که این روز‌ها کشور با آن دست به گریبان است.
حالا دیگر بیش از دو ماه از آغاز به کار دولت رئیسی گذشته است و بسیاری منتظر هستند که آیا دولت انقلابی تازه که با شعارحل مشکلات و معیشت مردم به عرصه آمده بود آیا توان حل مشکلات را خواهد داشت یا خیر.
سعید لیلاز، استاد دانشگاه، روزنامه‌نگار و تحلیلگر اقتصادی است. این تحلیل گر اقتصادی که ماجرای انتشار پیش از موعد گفت‌وگوی وی با محمدجواد ظریف، وزیر خارجه دولت روحانی حاشیه‌های بسیاری را به وجود آورد، اما در مورد بحران‌های اقتصادی و توان دولت رئیسی نظرات دیگری دارد.
مساله رئیسی و حل بحرانی به نام واکسن
«سعید لیلاز» درباره وضعیت اقصادی کشور و بحران‌های پیش روی دولت رئیسی و این که آیا فکر می‌کند رئیسی بتواند بحران‌های آتی کشور را حل کند به «اقتصاد ۲۴» می‌گوید که: «من تا الان به شرایط بدبین نیستم. البته فکر می‌کنم در حد دو ماه، نمی‌شود قضاوت کرد.»
سعید لیلاز با اشاره به وضعیت واکسن ادامه می‌دهد که: «در همین یک ماه دولت آقای رئیسی دو سه کارکرد مهم داشته است. از جمله مساله واکسن حل شد. به هر علتی ولو این که به آقای روحانی اجازه نمی‌دادند، واردات واکسن انجام دهد و به آقای رئیسی اجازه می‌دهند. خود این، چیزی بود که ما در مورد بناپارتیسم پیش بینی می‌کردیم. این رویداد مهمی بود.»
واکسن یا تورم؟ مساله این است!
لیلاز در ادامه با اشاره به وضعیت پیش روی دولت رئیسی می‌گوید که: «من در روز اول برای آقای رئیسی، دو کارکرد قائل بودم. یعنی دو وظیفه و ماموریت فوری. یکی واکسن و دوم تورم. می‌توان گفت واکسن حل شده و تمام شده است. امروز که با هم صحبت می‌کنیم، ۸۵ میلیون دوز الان وارد ایران شده است. معنی‌اش این است که ۴۵ میلیون نفر تا همین الان می‌تواننند دو دوز خود را دریافت کرده باشند. این معادل ۵۶ درصد است. ما الان از متوسط جهانی جلو هستیم.»
این استاد تاریخ و تحلیلگر اقتصادی در ادامه نیز با اشاره به حل شدن مساله واکسن تا پایان آبان ماه، درباره رویکرد اقتصادی ایران در دوران رئیسی می‌گوید که: «همین باعث می‌شود که رشد اقتصاد ایران، خیلی بیشتر شود در ماه‌های آتی. برای این که ۵۴ درصد جی دی پی ایران، بخش خدمات است. بیشترین آسیب را هم خدمات در کرونا دیده است. اگر آن بخش اصلاح و درست شود، خواهید دید که رشد اقتصادی ایران، وضعیت بهتری پیدا می‌کند.»
بیشتر بخوانید: چرا تورم مهار نشد؟
سعید لیلاز در ادامه و با اشاره به موضوع تورم در دولت رئیسی و عملکرد رئیس دولت می‌گوید که: «وظیفه و ماموریت دوم ایشان حل مسئله تورم است که ربط زیادی به تحریم‌ها ندارد. این تحریم‌ها ممکن است یک بار نرخ‌‌ها را بالا بیاورد، اما اولا فقط یک بار است، ثانیا موقت است. برای این که مسئله اصلی تورم، رشد نقدینگی است. رشد نقدینگی هم بخش کوچک‌ترش به‌خاطر کسری بودجه دولت است. اتفاقا تکیه کردن روی کسری بودجه را فرار از بیان واقعیت می‌دانم. کسری بودجه ما و در واقع رشد نقدینگی ما ناشی از فساد شبکه بانکی است.»
داوری بین دو دولت
لیلاز درباره داوری درباره دولت و هم چنین مقایسه دولت روحانی با رئیسی نیز می‌گوید که: «بنابراین داوری ما نسبت به آقای رئیسی تا الان منفی نیست. معلوم است که تحرکش بیشتر از دولت آقای روحانی است. خیلی روشن است. این هم عیبی ندارد، یعنی نمی‌گوییم عیب روحانی است. دولت آقای روحانی به‌طور کلی سنگین بود. حداقل واژه‌ای که می‌شود به‌کار برد این که دولتش مقداری سنگین بود. آقای رئیسی دولت چابک‌تری دارد. اصلا هدف دموکراسی و تغییر دولت‌هاست که بعد از هشت سال، نیروی جدید و تازه نفسی بیاید. حتی وقتی خود احزاب هم در غرب، برنده انتخابات قبلی می‌شوند که هشت سال بودند، باز هم رئیس جمهور جدید می‌آوردند. نمی‌گویند همان قبلی بیاید. بالاخره خسته شده‌اند. این‌ها هم تصمیم‌های شجاعانه کم نگرفتند، از جمله آزاد کردن نرخ لبنیات یا کارکردی که در مورد مسئله مربوط به قیمت سیمان و... داشتند. من هم معتقد به حرف امام محمد غزالی هستم که اسامی، بی‌خردان را می‌ترساند. برای من این که اسم‌ها گمنام یا ناآشنا یا جوان در دولت آقای رئیسی روی کار آمده باشند، اهمیتی ندارد. چنان‌که پرعنوان‌ترین دولتی که ما بعد از انقلاب یادمان است، برای آقای روحانی بود.»
بیشتر بخوانید: طرح ممنوعیت مذاکره مسئولان ایرانی با آمریکا چه تبعاتی دارد؟
این تحلیل گر اقتصادی با اشاره به این که اعضای دولت روحانی خود را مارشال می‌دانستند نیز می‌گوید که: «ولی وقتی سیستم نخواهد یا نتواند کار کند، مارشال‌ها نمی‌توانند هیچ کاری انجام دهند. نشانه آن را هم دیده‌اید. ما حداقل باید تا آخر سال ۱۴۰۰ به آقای رئیسی فرصت دهیم تا تکلیف خود را روشن کند و به کارکرد روشن برسد. به جمع‌بندی اولیه روشن برسد.»
ماموریت مهم تورم و نه برجام
او درباره مهم‌ترین ماموریت دولت رئییسی که آن را تورم می‌داند نیز می‌گوید که: «مهم‌ترین ماموریت او به نظرم برجام نیست. مهم‌ترین ماموریت ایشان تورم است. اتفاقا این تورم الان به نقطه‌ای رسیده که نظام جمهوری اسلامی مانند پزشکی است که خودش سرطان گرفته و مجبور است خودش، خودش را معالجه و جراحی کند. این خیلی عجیب است، این که نمی‌توانید بیمار را بیهوش کنید. چون خودتان جراحش هستید. در عین این که دردناک‌ترین کار جهان است، باید خودش انجام دهد. یعنی فرض می‌کنیم در دوره آقای روحانی، بین حکومت یا بانک‌های متعلق به حکومت و دولت آقای روحانی، کش‌مکش و کشاکشی بود.»
فساد شبکه بانکی و خلق پول
این اقتصاددان در توضیح مساله فساد شبکه بانکی نیز می‌گوید که: «همواره بر سر این که بانک‌ها را چه کسی مدیریت کنند اختلاف وجود داشت و همین باعث می‌شد که نتوانند رشد نقدینگی را کنترل کرد. آقای سیف که تقریبا کار مهمی در این زمینه نمی‌توانست بکند. آقای همتی هم که می‌خواست اصلاحات جدی انجام دهد، به اعتراف خودش نتوانست کار جدی در این حوزه انجام دهد که فساد شبکه بانکی، به‌خصوص بانک‌های غیر دولتی را کنترل کند. به شما می‌گویم که این فساد چیست. الان قیمت تمام شده پول شان که از مردم می‌گیرند، دو برابر وامی است که به دیگران می‌دهند. این به‌خاطر این است که وام را به کسانی می‌دهند که اصلا بنا نیست پس بدهند. به همین دلیل، دائما پول کم می‌آورند، قرمز می‌شوند، از بانک مرکزی وام می‌گیرند. بانک مرکزی هم خلق پول می‌کند.»
بیشتر بخوانید: واکنش تند سعید لیلاز به انتشار فایل صوتی مصاحبه اش با ظریف
سعید لیلاز درباره وضعیت بانک‌ها نیز به «اقتصاد ۲۴» می‌گوید که: «بانک‌ها سود ندارند. سود آنها، دروغ محض است. حداقل بانک‌های بزرگی که من می‌شناسم، همه در حال زیان دادن هستن. هیچ بانکی که ناچار به وام گرفتن از بانک مرکزی شود، نمی‌تواند زیان‌ده باشد. معلوم است که این دروغ است.»
این روزنامه نگار و تحلیل گر اقتصادی در ادامه نیز با اشاره به عملکرد وزیر اقتصاد دولت ابراهیم رئیسی که میزان بدهی بانک‌ها را در همان ابتدا منتشر کرد نیز می‌گوید: «آقای خاندوزی کار بسیار مهمی انجام داده که این وضعیت را افشا می‌کند. این جسارت و این جرئت را بانک مرکزی آقای روحانی نداشت که به بانکی بگوید هفتاد هزار میلیارد تومان زیان انباشته دارد. این زیاد انباشته در کجاست؟ این تازه غیر از دارایی‌های صوری است که این‌ها الکی اظهار می‌کنند. یعنی صورت‌های مالی خودشان است. حسابرسی‌شان هم خودشان هستند. حسابرسی آنها وزارت دارایی است، سازمان حسابرسی وزارت دارایی است. یعنی وزارت دارایی، خودش خودش را در عمل حسابرسی می‌کند که در گذشته کرده است. تمام صورت‌های مالی یا عمده آنها فیک است. همه آنها تقلب است. فقط تورم است که شبکه بانکی ایران را از فروپاشی نجات می‌دهد و سرپا نگه داشته است.»
لیلاز با اشاره به گفت و گوی قدیمی از خود نیز به «اقتصاد ۲۴» می‌گوید که: «آن مصاحبه که من در اسفند ۹۷ کردم، اگر یادتان باشد، آنجا گفتم که موضوع فروپاشی شبکه بانکی ما، منتفی شد، چون تمام دارایی‌های مشمول آن را تورم، غیر مسموم و زنده کرد. الان هم در همین سه ساله، این‌ها کلی دارایی مسموم ایجاد کردند. تا چشم انداز آتی هم ایجاد خواهند کرد. دیگر رقابت و دعوا میان این جناح و آن جناح نیست. الان کانفلیکت آو اینترست است. حکومت جمهوری اسلامی ناچار است میان موجودیت سیاسی نظامی خودش و موجودیت مالی اجزای خودش، الان تصمیم بگیرد. این نقطه روشنی است. ما تا عید هم بیشتر نمی‌توانیم این را کش بدهیم. چرا؟ چون مسئله تورم، الان روز به روز در حال حادتر شدن است.»
رشد لجام گسیخته پایه پولی
لیلاز با اشاره به رشد پایه پولی نیز گفت: «رشد پایه پولی در پنج ماه اول امسال، رشد واحد درصدی آن، چهار پنج برابر پارسال بوده، نه چهار پنج درصد و مشابه پارسال. آقای باهنر هم گفت روزی ۲۵۰۰ میلیارد تومان رشد نقدینگی است. در حالی که این عدد اشتباه است. الان نزدیک به ۴۲۰۰ میلیارد تومان در روز پول در ایران چاپ می‌کنیم، نقدینگی جدید تولید می‌کنیم.
وی افزود: مگر موجودی نقدینگی ایران، چهار هزار تریلیون تومان نیست؟ اگر رشد نقدینگی ۴۰ درصد باشد، یعنی ۱۶۰۰ تریلیون تومان امسال اضافه می‌شود. این را تقسیم بر ۳۶۵ روز کنید، روزی ۴۳۰۰ میلیارد تومان می‌شود. در حالی که کل نقدینگی ایران در سال ۵۷، چهارصد میلیارد تومان بوده است. الان روزانه به اندازه ده برابر کل نقدینگی ایران در سال ۵۷، نقدینگی منتشر می‌کنیم. آقای رئیسی، مهم‌ترین ماموریتش این است. این چاپ پول هم ربطی به تحریم ندارد. یک بار ممکن است که ذخایر ارزی را بیاورند و تعدیلی شود. اما این توفان ۴۲۰۰ میلیارد تومان در روز، همه را که خواهد خورد هیچ، همه را سر جایش برمی‌گرداند. تنها چیزی که برداشتن تحریم‌ها اضافه خواهد کرد، رشد فرار سرمایه از ایران است. عین اتفاقی که در سال‌های ۹۴ و ۹۶ و ۹۶ افتاد. دولت آقای روحانی هم تقریبا هیچ کاری در قبالش نکرد. به همین دلیل من مخالف کاهش قیمت دلار هستم. نه از باب این که من نولیبرال هستم. نه، من طرفدار جلوگیری از خروج سرمایه از ایران هستم. فورا خروج سرمایه را شدت خواهد داد.»
«سعید لیلاز» هم چنین در ادامه نیز گفت که «ما امسال ۱۶۰۰ میلیارد دوباره چاپ می‌کنیم. ۲۰۰-۳۰۰ هزار میلیارد نیست، حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار میلیارد است. اصلا بگویید ۲۰۰ هزار است. یعنی یک ششم است.»
دارایی‌های مسموم و فساد شبکه بانکی
لیلاز در ادامه با اشاره به مساله دارایی‌های مسموم به «اقتصاد ۲۴» گفت که: «در نظام‌های اقتصادی. مثلا به این دارایی‌های متقلبانه دروغین و ایجاد شده شرورانه، دارایی‌های مسموم می‌گویند. به کسری تراز بانک‌ها، به دزدی و غارت سازمان یافته شبکه بانکی، به‌ویژه بانک‌های غیر دولتی در ایران که بخش مهمی از آن برای حکومت است، ناترازی سیستم بانکی می‌گویند. اسم‌های خوشگلی می‌گذارند.»
سعید لیلاز در ادامه با اشاره به بدهی‌های بانک ملی نیز گفت: «اتفاقا بانک ملی کمترین تقصیر را در این میان دارد. عرض کردم که بانک‌های دولتی، کمترین تقصیر را دارند. چون تحت نظارت بیشتری هستند.»
لیلاز هم چنین با اشاره به مساله چاپ اسکناس و این که چقدر امکان دارد دولت‌های دیگر از این چاهی که به آن رسیده اند دست بردارند نیز گفت: «تمام کارشناسانی که دلسوزانه برای این کشور قلم می‌زنند و حرف می‌زنند و رقم می‌زنند، توجه‌شان را به دروغ و به اشتباه، متوجه جایی کرده‌اند که مشکل در آنجا نیست. هر چقدر می‌خواهید گریه کنید، اما در این قبر، مرده شما چال نشده است. اصلا شاید مرده‌ای در آن نیست. اگر هم باشد، مرده کسی دیگر است. مرده ما، تورم است. مساله تورم، کوچک‌ترش کسری بودجه است، بزرگ‌ترش فساد شبکه بانکی است. فساد شبکه بانکی، فسادی بی‌سابقه، تاریخی و سازمان یافته‌ای است که الان بخش اصلی حکومت به ملت ایران تحمیل می‌کند. تمام بانک‌هایی که برای نهاد‌های مختلف است. همین ادغام در بانک سپه، ده‌ها هزار میلیارد تومان دزدی تاریخی را به قیمت امروز به همراه داشت.»
لیلاز با اشاره به ارقامی که ناپدید شده است نیز می‌گوید که: «چیزی که با آن می‌توانستند نیمه جنوبی ایران را آبادتر از نیمه شمالی آن کنند، به تنهایی و در این چند بانک از بین رفت؛ بنابراین چالش اصلی نه دولت آقای رئیسی، نه آقای خاندوزی، بلکه نظام جمهوری اسلامی، این کانفلیکت آو اینترست است که اگر آن را حل کند، معتقد هستم دیگر هیچ چالش و مانعی بر سر پیشرفت ایران وجود ندارد. آن ترمیمی هم که آقای محسنی اژه‌ای می‌گوید اتفاق می‌افتد.»
لیلاز در ادامه با توضیح ترمیمی که از رئیس قوه قضاییه انتظار می‌رود نیز می‌گوید که: «اعتمادسازی بین ملت و دولت به مراتب بیشتر و بهتر اتفاق خواهد افتاد. روحانی نمی‌توانست این کار را انجام دهد. به او اجازه هم نمی‌دادند. الان همه چیز دست آقای رئیسی و خود حکومت است که بخواهد بین خودش به ما و نظام جمهوری اسلامی و خودش به ما هو اجزای این نظام، یکی را انتخاب کند.»
سعید لیلاز در ادامه نیز می‌گوید که: «معتقد هستم حس صیانت نفس در این نظام، هنوز به شدت زنده است. در شهریور ۹۷ به یورونیوز گفتم که اگر بخواهند، می‌توانند ایران را اداره کنند. ایالات متحده آمریکا، آن موقع که این مصاحبه را کردم و گفتم می‌توانیم از تحریم‌ها عبور کنیم و هیچ اتفاقی نیافتاد، دو برابر الان نیرو داشت. ایران نصف الان زور داشت. اصلا آمریکا الان، یک موضوع طی شده است در نظام بین المللی. نمی‌گویم خطرناک نیست. اتفاقا الان به خطرناک‌ترین وجه خود رسیده است.»
بازیگری تازه ایران در جهان
لیلاز در پایان سخنانش نیز با اشاره به وضعیت و تحولات اخیر در آمریکا و اروپا می‌گوید که: «بایدن در ثانیه اول که وارد کاخ سفید شد، به پیمان پاریس برگشت، ولی در ثانیه اول، حتی تحریم مثلا شخص رهبری را نیز برنداشت. می‌توانست بردارد و بگوید من اراده دارم. مانند کاری که اوباما کرد. اوباما در یک سخنرانی گفت فتوای مقام رهبری ایران برای من، خیلی مهم است. این در ایران و در طرف ایرانی، بسیار اثر گذاشت. بایدن نیز می‌توانست چنین کاری بکند. اما این کار را نکردند. ما اکنون جز با موازنه قدرت نمی‌توانید با دنیا روبه‌رو شوید.»