سونامی کم‌آبی

اقتصاد ۲۴ - تازه‌ترین آمار‌های وزارت نیرو از وضع بارندگی‌ها در سال آبی ۱۴۰۰– ۱۳۹۹ نشان می‌دهد: از اول مهر ۱۳۹۹ تا شامگاه ۳۱ فروردین ۱۴۰۰ به‌طور میانگین فقط ۱۲۶ میلی‌متر باران در کشور باریده که ۵۴ درصد کمتر از مدت مشابه سال آبی قبل و ۳۹ درصد کمتر از میانگین ۵۳ سال گذشته است. این آمار‌ها واقعیتی انکارنشدنی از ورود ایران به یکی از خشک‌ترین سال‌ها در تاریخ معاصر است.

کم‌بارانی بی‌سابقه

رصد بارندگی در بخش‌های مختلف کشور نشان می‌دهد در شرایطی که ارتفاع ریزش‌های جوی ایران در سال آبی جاری به کمتر از نصف کاهش پیدا کرده، برخی مناطق کشور به‌ویژه قسمت‌های شرقی سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، هرمزگان به طرز بی‌سابقه‌ای گرفتار کم‌بارانی شده‌اند و بارندگی‌های آن‌ها حتی معادل ۱۰ درصد بارندگی‌های نرمال این مناطق نیز نبوده است. به‌عنوان نمونه، میانگین بارش بلندمدت استان هرمزگان ۱۳۹میلی‌متر ثبت شده، اما در سال آبی جاری، میانگین کل بارش‌های این استان از ۱۲میلی‌متر فراتر نرفته که نشانگر سقوط ۹۱درصدی بارش‌هاست. در استان سیستان و بلوچستان نیز ۹۳درصد و در استان کرمان ۷۰درصد کمتر از میانگین بلندمدت گزارش شده است. وضع بارش‌ها در غرب کشور که مناطق خوش بارانی حساب می‌شوند نیز خوب نیست؛ به‌گونه‌ای که بارش‌های استان همدان ۲۱درصد، لرستان ۳۳درصد و چهارمحال و بختیاری ۳۵درصد کاهش داشته است. حتی پرباران‌ترین استان‌ها در شمال کشور نیز امسال با خساست آسمان مواجه شده‌اند و بارش‌ها در استان‌های گیلان و مازندران به‌ترتیب ۲۵ و ۲۱درصد کمتر از میانگین بلندمدت بوده است. به این آمار‌ها باید کاهش ۴۲ درصدی بارش در استان گلستان، ۵۱ درصد در سمنان، ۵۸درصد در خراسان رضوی، ۶۱درصد در خراسان جنوبی، ۵۱ درصد در خراسان شمالی، ۳۴ درصد در زنجان، ۲۹ درصد در قزوین، ۲۳ درصد در تهران، ۲۱ درصد در قم و ۱۹ درصد در البرز را نیز اضافه کرد.

بیشتر بخوانید: سال آبی سختی خواهیم داشت

چرایی وقوع خشکسالی شدید

رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی، سال آبی۱۴۰۰-۱۳۹۹ را یکی از بدترین سال‌های آبی در ایران می‌داند. احد وظیفه می‌گوید: گاهی اوقات در کشور ما کم‌بارشی در پاییز و زمستان با بارش‌های بهاره جبران می‌شود؛ اما امسال در فصل بهار نیز بارش خاصی نخواهیم داشت و حتی در فروردین‌ماه برخی استان‌ها هیچ بارشی دریافت نکرده‌اند. او درباره چرایی وقوع خشکسالی شدید در ایران، توضیح می‌دهد: به‌طورکلی ایران از گذشته تاکنون نوسانات بارشی شدیدی را تجربه کرده و طی ۶۰ سال اخیر همواره با ترسالی‌ها و خشکسالی‌ها در ایران دست‌وپنجه نرم کرده‌ایم البته بخشی از این موضوع به تغییرات اقلیم مربوط است. تغییر اقلیم پدیده‌ای جهانی است که در ایران سبب افزایش تعداد سال‌های خشک و افزایش دما شده است. وظیفه در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به اینکه میانگین دمای کشور در فروردین‌ماه در بلندمدت ۱۵.۵درجه گزارش شده می‌گوید: این در حالی است که میانگین دمای کشور طی فروردین۱۴۰۰ بیش از ۱۸درجه سانتی‌گراد بوده است بنابراین دمای هوا در این‌ماه حدود ۳ درجه گرم‌تر شده است. او ادامه می‌دهد: در زمستان سال گذشته به‌ویژه بهمن‌ماه نیز با افزایش قابل‌توجه دمای هوا در کشور مواجه بودیم، اما به‌طورکلی می‌توان گفت که از ابتدای مهرماه تاکنون میانگین دمای هوا در ایران حدود یک درجه سانتی‌گراد بیشتر از میانگین بلندمدت بوده است.

در تنش آبی هستیم

کاهش بارندگی و افزایش دما، این دو باعث کاهش ذخایر یخ و برف در کوهستان‌ها شده و عملا مناطق زیادی را مستعد بروز تنش آبی کرده است. رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی با اشاره به این موضوع تأکید می‌کند: بسیاری از نقاط ایران در جنوب و شرق کشور در شرایط تنش آبی قرار گرفته‌اند و کاهش بارش‌ها می‌تواند حتی روی تأمین آب شرب این مناطق نیز اثرات خود را نشان دهد. وظیفه این شرایط را به نفع محیط‌زیست کشور نمی‌داند و معتقد است: دستگاه‌های ذیربط باید با توجه به درنظر گرفتن این شرایط برای مصرف آب موجود در کشور برنامه‌ریزی کنند و ارزش قطره‌قطره آب را بدانند.

کسری ذخایر سد‌های تهران

آخرین آمار‌های وزارت نیرو از ذخیره ۷۴۸ میلیون مترمکعبی آب در سد‌های پنج‌گانه تهران حکایت دارد این رقم نسبت به‌مدت مشابه سال قبل ۳۴ میلیون مترمکعب کمتر است. طبق اعلام مدیر دفتر بهره‌برداری از تأسیسات آبی و برقابی شرکت آب منطقه‌ای تهران، هم‌اکنون ذخیره آب در سد امیرکبیر ۱۶۰میلیون مترمکعب، لتیان ۵۱میلیون مترمکعب، طالقان ۳۱۹میلیون مترمکعب، لار ۸۲میلیون مترمکعب و ماملو ۱۳۶میلیون مترمکعب است. محمد شهریاری، وضعیت بارش‌ها و ذخایر برفی تهران را نامساعد ارزیابی می‌کند و عبور از روز‌های پیش‌رو و تابستان را نیازمند مدیریت مصرف منابع آبی در اختیار و همراهی مشترکان می‌داند. به گزارش همشهری، براساس آخرین آمارها، میانگین بارندگی حوضه آبریز سد‌های تهران در فروردین امسال ۸۵ درصد کمتر از پارسال و ۹۷ درصد کمتر از میانگین ۵۳ ساله بوده و همزمان افزایش دمای هوا به کاهش قابل‌توجه ذخیره برفی در حوضه آبریز سد‌های پایتخت منجر شده است.