گزارشی درباره علت کمبود سیمان

اقتصاد۲۴- امروز بیشتر از یک هفته‌ای می‌گذرد که خبر کمبود سیمان در کشور را هر روز روی خروجی خبرگزاری‌ها می‌شود دید. خبر‌ها از البرز، مشهد، کهگیلویه‌و‌بویراحمد و اردبیل می‌آید که سیمان در بازار نیست، سهمیه‌بندی شده و قیمت آن بسیار بالا رفته است. دلیل این اتفاق را قطعی برق کارخانه‌ها و کاهش تولید عنوان کرده‌اند.

اگر تاکنون مسئله کمبود برق و قطعی آن بروز و نمودش در زندگی شخصی، مسائل حیاتی نظیر برق بیمارستان‌ها و برخی موارد دیگر بود، حالا یکی از حساس‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور را هدف گرفته است: بخش عمرانی. کمبود برق، گریبان‌گیر سیمان شد و کمبود سیمان گریبان خیلی‌ها را گرفته؛ از کندشدن کار ساخت آزادراه‌ها تا تعطیلی فعالیت‌های عمرانی، توقف ساخت پروژه مسکن ملی و در نهایت بی‌کاری کارگران ساختمانی.

اکنون حرف‌ها و تحلیل‌های فراوانی می‌توانید در این‌باره بخوانید؛ از احتکار و قاچاق تا بورس و سلطان. حرف‌هایی که از بس در اقتصاد ایران درباه هر موضوعی به میان می‌آید که خواننده را گیج می‌کند و باور هر‌کدام را آسان.

آنچه گذشت

دیروز یکشنبه دبیر انجمن انبوه‌سازان تهران به تجارت فردا گفته بود تعطیلی گسترده پروژه‌های عمرانی به دلیل کمبود سیمان است: «تعطیلی کارخانه‌های سیمان به ضرر پیمانکاران تمام شده است و سیمان در تهران و بسیاری از شهر‌های بزرگ پیدا نمی‌شود.

همچنین پیمانکاران پروژه مسکن ملی در تأمین سیمان مشکل اساسی دارند؛ به‌همین‌دلیل فعالیت خود را تعطیل کردند». رامین گوران اوریمی همچنین درباره قیمت می‌گوید: «قیمت سیمان در اکثر مناطق به کیسه‌ای صد هزار تومان رسیده است و دلالان فقط در شرایطی سیمان ۶۵ هزار تومانی را به دست سازندگان می‌رسانند که پروژه‌های بزرگی در دست‌شان باشد. در غیر‌این‌صورت هر پاکت سیمان را با قیمت صد هزار تومان به مصرف‌کنندگان می‌فروشند».

بیشتر بخوانید: راهکار بورسی برای حل مشکل سیمان

این در حالی است که روز ۲۷ تیر دولت با ارائه طرحی قول داده بود خیال همه را از کمبود سیمان راحت کند. خبرگزاری‌ها نوشتند: «در توافق وزارتخانه‌های صمت و نیرو، کارخانه‌های تولید سیمان از ساعت ۲۴ تا ۸ با صد‌درصد توان و در طول روز با ۳۰ درصد توان به فعالیت خواهند پرداخت و با این روند در چند روز آینده مشکل کمبود سیمان به صورت کامل حل خواهد شد». اتفاقی که ظاهرا نیفتاد و کمبود سیمان به طور کامل برطرف نشد.

ساخت آزادراه تهران-شمال با مشکل جدی مواجه شده است

دبیر انجمن شرکت‌های سرمایه‌گذار در آزادراه‌ها، خدایار خاشع، درباره توقف برخی پروژه‌های عمرانی به دلیل کمبود سیمان گفت: «تعدادی از پروژه‌های آزادراهی در یک ماه اخیر به‌شدت با مشکل سیمان مواجه شده است. در‌حال‌حاضر در قطعه ۲ آزادراه تهران-شمال بیش از یک هفته است که با ۲۰ درصد ظرفیت در حال پیشروی است.

به گفته یکی از پیمانکاران این آزادراه، در ۱۰ روز گذشته فقط به دلیل کمبود سیمان، حجم فعالیت ساخت‌وساز به ۲۰ درصد ظرفیت رسیده است» و این مسئله‌ای است که به گفته او باعث می‌شود: «پروژه‌های آزادراهی طولانی شود، سرمایه‌گذار منصرف می‌شود و پروژه نیز توجیه اقتصادی خود را از دست می‌دهد».

اما برخی ورود سیمان به بورس را حداقل اگر نه در کمبود آن، در افزایش قیمت آن مؤثر می‌دانند؛ مسئله‌ای که به آن خواهیم پرداخت. مثلا رئیس اتحادیه مصالح ساختمانی مشهد می‌گوید: «در‌حال‌حاضر سیمان نه تولید و نه توزیع می‌شود. قطعی برق عامل این عدم تولید بیان شده است. همان مقداری که تولید می‌شود، نیز وارد بازار بورس می‌شود و این امر خود باعث افزایش صد‌درصدی قیمت سیمان شده است».

به اعتقاد این فعال بازار مصالح ساختمانی: «در سه ماه ابتدای سال جاری حدودا ۴۰ درصد افزایش در قیمت سیمان به وجود آمد؛ اما در آن زمان سیمان در بازار موجود بود. در‌حال‌حاضر سیمان به طور کلی توزیع نمی‌شود و کارخانه سیمان را توزیع نمی‌کند. اگر سیمان از سمت کارخانه عرضه شود، ما مشکلی نداریم و آن را به فروش می‌رسانیم».

اما کارگران ساختمانی که عمدتا روزمزد هم هستند، دچار وضعیتی ناخوشایند شده‌اند. خوابیدن فعالیت‌های عمرانی درآمد روزانه این قشر از کارگران را عملا قطع می‌کند. در همین زمینه هادی ساداتی، نایب‌رئیس کانون انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی، درباره افزایش قیمت سیمان گفت: «در‌حال‌حاضر قیمت هر پاکت سیمان در کشور به ۸۰ هزار تومان رسیده و این مسئله باعث بی‌کاری کارگران شده است» و البته تقصیر را گردن دولت «بی‌مسئولیت» قبلی انداخت و سوار قطار دولت بعدی شد.

جمارانی: بحث سلطان هست؛ اما قطعی برق اصل مسئله است

اما بحث سلطان هم مثل تمام کالا‌های دیگر در میان است. یعنی ظاهرا سلطان سیمان هم به مجموعه سلاطین اقتصاد کشور اضافه شده است. با رئیس انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان، آقای جمارانی که برای اولین‌بار در یک برنامه تلویزیونی این مسئله را مطرح کرده است، تماس می‌گیریم. ابتدا از مصاحبه خودداری می‌کند و می‌گوید همه حرف‌ها را زده است. خواهش می‌کنیم یک بار دیگر هم برای ما توضیح بدهند.

درباره مشکل قطعی برق می‌پرسیم و اینکه این‌قدر حرف‌وحدیث این چند وقت مطرح شد که ما حتی درباره همین علت هم دچار تردید شده‌ایم. جمارانی می‌گوید: «ببینید سیمانی که در سیلو می‌توان نگهداری کرد، به اندازه عرضه یک هفته است؛ یعنی کالایی نیست که بشود دپو کرد. حداکثر ظرفیت هم یک میلیون تُن است. ما از زمان قطع برق سه بار عرضه داشتیم و بعد مشکلات شروع شد. این دیگر کاملا واضح است». پس بحث احتکار که برخی مطرح می‌کنند، هم منتفی است؛ چون سیمان اصلا چنین قابلیتی ندارد.

درباره مسئله سلطان می‌پرسیم. می‌گوید این را به شوخی در تلویزیون به مجری که درباره سلطان سیمان سؤال کرده بود، گفته و می‌گوید: «منظور شما از سلطان چیست؟ من به شما می‌گویم تا حالا ۶۰ تا ۷۰ درصد محصول سیمان کشور را ۳۰ نفر می‌خریدند. سلطان همین است؟ اگر هست پس من از سازمان‌های نظارتی می‌خواهم بیایند و درباره موضوع تحقیق کنند».

از هنگامی که سیمان وارد بورس شد که دیگر چنین کاری ممکن نیست. نه، چون: «در بورس کف خرید داریم که ۱۰ تن است؛ یعنی کوچک‌ترین محموله باری. ۱۰ تن به بالا را هم از بورس می‌خرند و دیگر نیازی به دلال نیست. در بورس دیگر کاملا شفاف است. یک سقف هم تعیین کرده‌ایم که بسته به شرکت‌های مختلف و شهر‌های مختلف تخصیص پیدا می‌کند.

فکر کنم بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ تن». پس اینکه می‌گویند عرضه در بورس باعث افزایش قیمت شده، چه منطقی دارد: «ببینید این‌ها کسانی هستند که از این کار و شفاف‌سازی آن ضربه خورده‌اند، بالاخره باید فضا را آلوده کنند. مثل همان قضیه احتکار. شما بروید ببینید از زمان اولین عرضه به تاریخ ۳/۹ تا ۱۴/۴ قیمت‌ها چقدر بوده است؛ یعنی تا آغاز قطعی برق. اینکه دیگر کاملا قابل بررسی است و به‌راحتی می‌توانید در سایت ببینید. با بورس کالا بسیاری منافع‌شان از دست رفت و این حرف‌ها را مطرح می‌کنند».

برخی هم اعتقاد دارند که کارخانجات اصلا می‌خواستند قیمت را بالا ببرند و قطعی برق کمک‌حال‌شان شد. درباره این مسئله چطور؟: «اینکه دیگر یک حساب دو‌دو‌تا چهار‌تا است. عرضه سیمان در کشور به نسبت تقاضا بالاست؛ یعنی قاعدتا کارخانه‌ها سر قیمت با هم رقابت هم می‌کنند. ما سال گذشته ۸۸ میلیون تن ظرفیت تولیدی داشتیم و ۶۲ میلیون تن کل فروش بوده. چطور می‌شود با این وضعیت قیمت را بالا برد؟ این‌ها فقط بحث‌های انحرافی برای بردن بحث به سمت بورس کالاست که برخی از آن ضربه خوردند».

همان‌طور که جمارانی همان ابتدا هم گفت بحث‌ها کاملا روشن است و جای، اما و‌اگر ندارد. قطعی برق یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصاد ایران، یعنی بخش عمرانی را زمین‌گیر کرده است. بخشی بزرگ که نان خور بسیار دارد.