فرار روزنامه‌نگاران افغان از افغانستان

اقتصاد ۲۴-با وجود اطمینان خاطری که طالبان داده است، بازگشت این گروه بنیادگرا به قدرت به چشم ضربه مهلکی به رسانه‌های افغانستان دیده می‌شود؛ رسانه‌هایی که بعد از سقوط اولین رژیم طالبان در سال ۲۰۰۱ به شکلی انفجاری رشد کردند.

رسانه‌های افغان در دوره طالبان

در دوره حکومت طالبان بین سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ هیچ رسانه افغان برای بیان نظرات وجود نداشت. آن‌ها تلویزیون، سینما و دیگر اشکال سرگرمی را با بیان اینکه "غیر اخلاقی" هستند، منع کردند. برخی از محصولات الکترونیک هم با برچسب "غیراسلامی" ممنوع شدند.

مردمی که تلویزیون تماشا می‌کردند، با مجازات روبرو بودند و دستگاه تلویزیون آن‌ها هم خورد می‌شد. مالکیت دستگاه ویدیو هم به شلاق در ملاءعام می‌رسید. در یک مقطع زمانی، نوار مغناطیسی داخل کاست‌های شکسته شده از درختان قسمتی از کابل آویزان می‌شد. تنها یک کانال رادیویی تحت عنوان "صدای شریعت" وجود داشت که برنامه‌ها و تبلیغات اسلامی پخش می‌کرد.

رسانه‌های افغان پس از سقوط طالبان

پس از حمله تحت حمایت آمریکا که به سقوط طالبان در ۲۰۰۱ ختم شد، رشد زیادی در بخش رسانه‌های افغانستان به ویژه راه‌اندازی تلویزیون‌های خصوصی و شبکه‌های رادیویی ایجاد شد؛ و این فقط مختص اخبار نبود، بلکه فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها، برنامه‌های استعدادیابی و موزیک ویدیو هم تولید شد. دیده‌بان خبرنگاران بدون مرز ماه گذشته با استناد به فدراسیون مطبوعات ملی گزارش داد، افغانستان در حال حاضر بیش از ۵۰ شبکه تلویزیونی، ۱۶۵ ایستگاه رادیویی و ده‌ها نشریه دارد.

همچنین در سال‌های اخیر دسترسی به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی به ویژه با تلفن‌های هوشمند تسهیل شد. گشایش رسانه‌های افغانستان به طور ویژه فضا و فرصتی برای زنان این کشور فراهم کرد که در دوره حاکمیت طالبان از آموزش و کار محروم شده بودند. صد‌ها زن در سراسر این کشور به عنوان روزنامه‌نگار، تولیدکننده، مجری و اجراکننده کار کردند. ده‌ها روزنامه‌نگار افغان هم برای رسانه‌های خارجی کار کردند.

وعده کنونی طالبان

پس از سقوط کابل، مقام‌های طالبان در دوحه و افغانستان تاکید کردند که رسانه‌ها می‌توانند آزادانه به کارشان ادامه دهند و روزنامه‌نگاران مورد اذیت و آزار قرار نخواهند گرفت. آن‌ها یک کنفرانس مطبوعاتی رسمی برگزار کردند و ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان پذیرای سوالات صریح شد. حتی یکی از مقام‌های طالبان با یک روزنامه‌نگار زن مصاحبه تلویزیونی انجام داد تا همین نکته را بیان کند.

با وجود دیگر وعده‌های آن‌ها در سایر مسائل نظیر حقوق زنان و عفو، به نظر می‌رسد روزنامه‌نگاران افغان اعتماد کمی به گفته‌های طالبان دارند. در هفته‌های اخیر فعالیت ده‌ها شبکه تلویزیونی و رادیویی متوقف شده یا طالبان در مسیر رسیدن به کابل آن‌ها را به تصرف خودشان درآورده‌اند؛ و با وجود وعده‌های سخنگویان ارشد طالبان، این شبه‌نظامیان در روز‌های اخیر خانه به خانه به جستجوی مخالفان به ویژه روزنامه‌نگاران پرداخته‌اند. رادیو محلی "سلام وطندار" در ولایت جوزجان واقع در شمال افغانستان دوشنبه گفت پس از آنکه دفتر محلی طالبان محتوای پخش آن‌ها را رصد کرده، اجازه پخش داده است.

حرف روزنامه‌نگاران افغان

نگرانی و بی‌اعتمادی زیادی در میان روزنامه‌نگاران افغان وجود دارد. با وجود رشد این بخش، افغانستان یکی از خطرناک‌ترین کشور‌های جهان برای خبرنگاران است و طبق گزارش کمیته محافظت از روزنامه‌نگاران، از سال ۲۰۰۱ دست‌کم ۵۳ روزنامه‌نگار کشته شدند.

اصحاب رسانه سال‌هاست به دست گروه‌های شبه‌نظامی هدف گرفته می‌شوند و این جزو اصلی‌ترین عوامل برای پایین بودن رتبه افغانستان در شاخص‌های آزادی مطبوعات است. یک خبرنگار خانم سرشناس در شبکه دولتی آر. تی.‌ای هفته پیش گفت که به او تاکید کردند سیستم تغییر کرده و او به خانه برود. شبنم داوران گفت: زندگی ما با تهدید مواجه است.

بسیاری از روزنامه‌نگاران افغان یا پنهان شدند یا برای خروج از این کشور با پرواز از کابل تلاش می‌کنند. تعداد زیادی از کسانی که برای رسانه‌های خارجی کار می‌کردند، این کشور را ترک کردند، اما اوضاع برای کسانی که حامی خارجی ندارند، خوشایند نیست.

بلال سروری، از روزنامه‌نگاران سرشناس افغانستان که یکشنبه کشورش را ترک کرد، در پیامی توییتری گفت: اوضاع خارج از کنترل است. قتل‌عام رویا‌ها و آرزو‌های من. یک روز غمبار در زندگی من.

فرانس پرس