ایجاد ظرفیت اقتصادی ۲ هزار میلیارد دلاری با همسایگان

اقتصاد ۲۴ - مجتبی فردوسی‌پور در مورد لزوم افزایش همکاری‌های تجاری با کشورهای حوزه خلیج فارس اظهار کرد: اهمیت همکاری‌های ایران و شش کشور حاشیه جنوبی خلیج فارس موضوع جدیدی نیست و با توجه به سابقه تاریخی این گونه تعاملات به ویژه در حوزه اقتصادی پس از استقلال این کشورها تاکنون همواره مورد توجه بوده است، ولی بنا به تحولات امنیتی منطقه از شدت و ضعف برخوردار بوده است.

دلیل این اهمیت هم به سه ویژگی مهم ایران باز می‌گردد. نخست؛ اهمیت ژئوپلتیکی و ژئواکونومی است که برخلاف کشورهای مزبور که به استثنای عربستان سعودی، متکی به اقتصاد تک محصولی و تنگنای ژئوپلتیکی هستند، ایران از تنوع منابع اقتصادی به مراتب بیشتری به نسبت این کشورها و پهنه جغرافیایی با همسایگی پانزده کشور برخوردار است. دوم تنوع اقلیمی است که سبب شده تا ایران از ذخایر و منابع فسیلی و کانی به موازات کشاورزی صنعتی برخوردار باشد. سوم دست یابی به صنعت دانش بنیان و فن‌آوری‌های نوین با شاخص برتر در غرب آسیا است.

وی افزود: در طرف مقابل هم شاخص‌ها و ویژگی‌هایی وجود دارد که می‌تواند به این چرخه تعاملی کمک شایان توجهی کند. مهمترین ویژگی حجم تجارت فی‌مابین این شش کشور است که با توجه به تاسیس اتحاد گمرکی میان آنها با رشد 24 درصدی از سال 2003 تا سال 2019 یعنی قبل از پاندمی کووید 19، بالغ بر 90 میلیارد دلار رسیده بود.

همچنین وجود 58 میلیون نفر جمعیت با تولید ناخالص ملی به نسبت 1 هزار و 590 میلیارد دلار حائز اهمیت است. حال اگر ظرفیت ایران را برپایه تعاملات سازمان اکو محسوب کنیم. بازاری به حجم بالغ بر 450 میلیون جمعیت وحجم تجارت 100 میلیارد دلاری را به دست می‌دهد که ایران در این میان حکم پل ارتباطی را بازی خواهد کرد. با این رویکرد در چارچوب تعامل ایران و پانزده همسایه ظرفیت تعاملات اقتصادی برابر 2 هزار میلیارد دلار را به دست خواهد داد، که ایران در کانون این تعاملات ایفای نقش خواهد کرد. تحقق چنین هدفی نه تنها در توسعه اقتصادی کشورهای منطقه و به ویژه ایران مؤثر است بلکه می‌تواند پیامدهای مثبتی را در وضعیت امنیت پایدار منطقه برجای بگذارد.

فردوسی‌پور در پاسخ به سوالی در مورد موانع گسترش روابط تجاری ایران با این کشورها گفت: نخستین مانع، اتکای این کشورها به عنصر خارجی در ثبات سازی داخلی و خارجی است. مبدا این رویکرد نیز از پدیده اشغال کویت توسط حزب بعث عراق و سپس رواج سیاست‌های غرب در منطقه بر پایه ایران‌هراسی شکل گرفته است. در واقع توازن منطقه‌ای با حضور عناصر فرامنطقه‌ای دست خوش تغییر شد. همین امر تعاملات اقتصادی را به سمت و سوی تقابل تا سرحد جنگ اقتصادی، متکی بر تحریم‌های همه جانبه ایران از سوی غرب، سوق داده است.

بیشتربخوانید:توان رقابت در کالا‌های مورد نیاز همسایگان را نداریم

وی در ادامه اضافه کرد: مانع دوم تاثیر عوامل سیاسی اعم از منطقه‌ای و بین‌المللی است. در رویکرد داخلی این عنصر بیانگر عدم تکوین فرآیند دولت _ ملت سازی در این منطقه است و شاهد مثال آن نیز خیزش ملت‌های عربی در یک دهه اخیر است که بعضا با بروز جنگ‌های داخلی بر پیچیدگی‌های امنیتی منطقه افزوده است. عنصر سیاسی بین المللی نیز برآمده از رسوبات دوره جنگ سرد است که همچنان بر پایه ژئوپلتیک انرژی در منطقه تداوم دارد.

سفیر سابق ایران در اردن در پاسخ به سوالی پیرامون لزوم ایجاد اتحادیه اقتصادی بین ایران و این کشورها گفت: روابط ایران و کشورهای شورای همکاری نیازمند تحول است. چرا که ظرفیت‌های بیشماری برای تعامل و همکاری وجود دارد. ایده تشکیل یک اتحادیه تجاری در دوره رئیس جمهور وقت ایران در اسفند 1396 به کشورهای منطقه پیشنهاد شد.

اما از آن تاریخ تاکنون نه تنها این امر محقق نشده بلکه شاهد افزایش سطح تنش میان ایران و عربستان به عنوان دو بازیگر اصلی مجموعه خلیج فارس هستیم. از این‌رو برای وصول به این مهم ابتدا باید یک معاهده عدم تعارض با هدف گذر از تنگنای امنیتی به رویکرد تجاری _ اقتصادی حاصل شود.

وی همچنین در مورد تاثیر روابط اقتصادی ایران و عربستان بر امنیت منطقه بیان کرد: تداوم سیاست و رویکرد برادر بزرگتر از سوی عربستان در میان اعضای شورای همکاری با وجود دگردیسی این اتحادیه در دهه اخیر همچنان نمایانگر هویت مستتر در این شورا است. از این رو تجدید حیات مناسبات سیاسی و اقتصادی ایران و سعودی راهگشای همکاری‌های منطقه‌ای خواهد بود. چنانکه در گذشته نیز ثقل تعاملات منطقه بر پایه توازن این دو کشور و بعضا با حضور عراق محقق شده است.

این کارشناس ارشد اقتصادسیاسی خاطرنشان کرد: ایران و سعودی ظرفیت‌های شگرفی برای همکاری در همه ابعاد را دارا می‌باشند. از همکاری مشترک در ثبات سازی بازارهای انرژی حتی با وجود تعارضات سیاسی گرفته، تا همکاری بر پایه اصول حاکم بر سازمان همکاری‌های اسلامی و نهایتا همکاری‌های سیاسی _ امنیتی و اقتصادی با توجه به در هم‌تنیدگی روابط تجاری دو کشور و وجود ویژگی اقتصاد مکمل ایران را می‌توان در این رابطه برشمرد.

فردوسی‌پور تصریح کرد: برای اعتماد سازی در راستای تحقق این هدف تهران می‌تواند پیشنهاد تشکیل "سازمان همکاری های اقتصادی کشورهای حوزه خلیج فارس" (PGECO) را در کنفرانس منطقه‌ای بغداد مطرح سازد.