نگاهی به نرخ بیکاری در زمستان ۹۹

اقتصاد۲۴ - مطابق آخرین تحلیل شاخص‌های بازار کار در فصل زمستان ۹۹ که از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر شده است، بررسی تحولات بازار کار در فصل زمستان سال ۱۳۹۹ گویای آن است که این بازار همچنان تحت تأثیر شیوع ویروس کرونا قرار داشته است.

یکی از مهمترین آثار شوک ویروس کرونا بر بازار کار ایران، توقف مسیر رشد جمعیت فعال (بالاخص در جمعیت شاغل) است که از زمستان ۱۳۹۸ شروع شده و تا زمستان ۱۳۹۹، ادامه و استمرار داشته است.

به طوری که نتایج طرح آمارگیری نیروی کار زمستان ۱۳۹۹ نشان می‌دهد که در زمستان سال ۱۳۹۹ نسبت به فصل مشابه سال قبل، جمعیت شاغل، بیکار و جمعیت فعال به ترتیب ۳۰۰ هزار نفر، ۳۱۱ هزار نفر و ۶۱۱ هزار نفر کاهش داشته است. با این حال بررسی آمار‌های جریان نشان می‌دهد که اولاً، در زمستان ۱۳۹۹ نسبت به بهار ۱۳۹۹ درصد کمتری از بیکاران و شاغلان غیرفعال شده و از بازار کار خارج شده اند. ثانیاً، درصد تغییرات جریان نیروی کار در زمستان ۱۳۹۹ تاحدودی با زمستان ۱۳۹۸ که بازار کار به لحاظ حفظ شغل در وضعیت بهتری قرار داشت، برابری می‌کند و در زمستان ۱۳۹۹ نسبت جریان از شاغل به غیرفعال در شاغلین دارای بیمه و فاقد بیمه تقریباً با زمستان سال قبل برابری می‌کند.

ثبات نسبی بخش کشاورزی /افزایش ۳۸۴ هزار نفری بخش صنعت

بررسی ترکیب بخشی اشتغال نشان می‌دهد در بخش کشاورزی ثبات نسبی اشتغال ایجاد شده و بخش صنعت نیز ۳۸۴ هزار نفر افزایش اشتغال داشته است که ۹۸ درصد از افزایش اشتغال بخش صنعت، مربوط به بخش ساختمان است. با این حال بررسی نسبت خروج شاغلان به تفکیک بخش‌های مختلف اقتصادی نشان می‌دهد که بخش خدمات بیشتر از سایر بخش ها، همچنان تحت تأثیر تداوم آثار ویروس کرونا است در این میان شاغلین غیررسمی بخش خدمات بیشترین آسیب پذیری را دارند.

افزایش ۱۴۰ هزار نفری جمعیت شاغل در زمستان ۹۹

همچنین درحالی که در زمستان ۱۳۹۹ نسبت به فصل مشابه سال قبل جمعیت زنان شاغل ۴۴۰ هزار نفر کاهش یافته، جمعیت شاغلین مرد در این دوره ۱۴۰ هزار نفر افزایش داشته است. شواهد نشان می‏دهد در تمامی بخش‌های اقتصادی، اشتغال زنان به مراتب بیشتر از مردان از شیوع ویروس کرونا در سال ۱۳۹۹ آسیب دیده است. با این حال نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد نسبت افزایش جریان جمعیت زنان شاغل و بیکار به جمعیت غیرفعال در زمستان ۱۳۹۹ در مقایسه با بهار ۱۳۹۹ کاهش یافته است و این امر نشاندهنده کاهش آثار کرونا بر بازار کار زنان و شرایط رو به بهبود زنان در بازار کار کشور است.

به طورکلی آسیب پذیری شاغلین زن در دو بخش صنعت و کشاورزی در زمستان ۱۳۹۹ نسبت به بهار ۱۳۹۹ کاهش یافته است، ولی در بخش خدمات بهبودی از این نظر مشاهده نمی‌شود.

بیشتر بخوانید: چهره بازار کار در پایان دولت روحانی

کاهش اشتغال در مناطق شهری در زمستان ۹۹

بررسی ترکیب شهری و روستایی کاهش اشتغال در زمستان ۱۳۹۹ نشان می‌دهد که در مناطق شهری بیشتر از مناطق روستایی کاهش اشتغال رخ داده است و در این بین سهم کاهش اشتغال بخش خدمات در مناطق شهری بیشتر است. همچنین بیشترین کاهش اشتغال در زمستان ۱۳۹۹ مربوط به گروه سنی ۲۵ تا ۳۴ ساله است، زیرا این افراد سهم بالایی در رشته فعالیت‌های آسیب دیده از کرونا را دارند. علاوه بر این کاهش تعداد شاغلین غیررسمی در فصل زمستان ۱۳۹۹ نسبت به فصل بهار ۱۳۹۹ (۱۳۸۹ هزارنفر)، کمتر بوده و در حدود ۵۵۲ هزار نفر است و در حدود ۹۰ درصد کاهش اشتغال بخش خدمات در زمستان ۱۳۹۹ مربوط به اشتغال غیررسمی است در حالی که در سایر بخش ها، این آسیب پذیری نسبت به بخش خدمات کمتر است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد در زمستان ۱۳۹۹، تصویب قانون بودجه ۱۴۰۰ و تعیین حداقل دستمزد برای سال ۱۴۰۰ از مهمترین عوامل مؤثر بر بازار کار بوده اند. بررسی محتوای قانون بودجه ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که اولاً، محوریت اصلی قانون بودجه ۱۴۰۰ نسبت به اشتغالزایی، رفع محرومیت و توجه به مناطق با نرخ بالای بیکاری از طریق پرداخت وام و تسهیلات بانکی است و برای ایجاد رشد و توسعه اقتصادی این مناطق جهت گیری مشخصی ندارد و ثانیاً، با توجه به عملکرد ناموفق اجرای این بند طی سال‌های اخیر، نمی‌توان به ایجاد اشتغال پایدار از این طریق امیدوار بود.

از سوی دیگر حدود ۳۹ درصد افزایش در دستمزد سال ۱۴۰۰ به منظور حمایت از نیروی کار در شرایط رکود تورمی و شیوع ویروس کرونا، پیش بینی شده است، اما بدیهی است که افزایش دستمزد می‌بایست در کنار سایر مکانیزم‌های حمایتی (توجه به رفع مشکلات زیرساختی و نهادی بنگاه‌های اقتصادی و بهبود فضای کسب و کار، تکمیل سیاست‌های حامی اشتغال و تکمیل حمایت‌های اجتماعی و..) قرار گیرد تا بتواند بر شاخص‌های بازار کار تأثیر مثبتی داشته باشد و در غیر اینصورت منجر به افزایش هزینه تولید برای بنگاه‌های خرد، افزایش شاغلان غیررسمی و فاقد بیمه و همچنین استخدام نیروی کار با شرایط دستمزد بسیار پایین خواهد شد.