هرج‌ومرج اطلاعاتی در سامانه املاک

اقتصاد ۲۴ - ۷‌ماه از سال می‌گذرد و هنوز سامانه‌ای که قرار بود راه را برای اجرای قانون مالیات بر خانه‌های خالی هموار کند، عملیاتی نشده است؛ آخرین شواهد از هرج‌ومرج اطلاعات ثبت شده در سامانه ملی املاک و اسکان حکایت دارد که به‌نظر می‌رسد از تبعات هک شدن سیستم‌های کامپیوتری وزارت راه‌وشهرسازی در تیرماه باشد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد بعد از حمله سایبری تیرماه امسال به سیستم‌های وزارت راه‌وشهرسازی که ابتدا سامانه‌های راه‌آهن را هدف قرار داد و بعدازآن دامنگیر سامانه‌های مسکن مهر، مسکن ملی و وام ودیعه شد، بخش قابل‌توجهی از اطلاعات این سامانه‌ها تخریب شده و وزارت راه‌وشهرسازی برای بازیابی اطلاعات از سرورها، فعالیت این سامانه‌ها را برای مدتی متوقف کرده است. البته این وزارتخانه همچنان واکنشی به ماجرای هک سیستم‌های کامپیوتری خود نشان نداده، اما اخیرا در یک فراخوان پیامکی، از ثبت‌نام‌کنندگان سامانه ملی املاک و اسکان خواسته است برای تدقیق اطلاعات خوداظهاری و داده‌های موجود تا ۳۰ مهر به این سامانه مراجعه کنند. پیش از این، فراخوان مشابهی نیز برای ثبت‌نام‌کنندگان مسکن ملی و وام کمک‌ودیعه مسکن برای تکمیل اطلاعات ثبت شده در سامانه‌ها ارسال شده بود، اما در پیگیری‌های همشهری از مجموعه وزارت راه‌وشهرسازی، پاسخ روشنی درباره دلیل به‌هم‌ریختگی اطلاعات و صدور این فراخوان‌ها داده نشد.

بیشتر بخوانید: محتکران مسکن جریمه می‌شوند/ کدام خانه‌ها مشمول مالیات می‌شوند؟

در سامانه‌های وزارت راه چه می‌گذرد؟

سامانه ملی املاک و اسکان از اواخر شهریورماه و بعد از حدود ۷۰ روز توقف فعالیت، دوباره آغاز به‌کار کرد تا مالکان و مستأجران اطلاعات ملکی و اقامتی خود را ثبت کنند، اما در یک‌ماه اخیر، بررسی‌های متعدد همشهری نشان می‌دهد بخش عمده اطلاعات افرادی که پیش از حمله سایبری در این سامانه ثبت‌نام کرده‌اند از بین رفته یا تغییر کرده و عملا ثبت‌نام آن‌ها با مشکل جدی مواجه شده است؛ به‌عنوان نمونه کسی که به‌عنوان مستأجر در خردادماه یک واحد مسکونی استیجاری با متراژ ۷۵ متر و کدپستی و شناسه قبض‌های خدماتی منحصر به آن واحد مسکونی را در سامانه ثبت کرده، اینک اجاره یک واحد مسکونی ۱۱۰ متری با یک کدپستی اشتباه به نام او ثبت شده و هیچ مشخصات دیگری در مورد زمان سکونت، شماره تلفن و شناسه قبض‌های برق و... در ثبت‌نام او دیده نمی‌شود و باید از ابتدا همه اطلاعات را ویرایش کند. پاسخ مجموعه وزارت راه‌وشهرسازی به پیگیری‌های همشهری این بود که حتی اگر فرضیه حذف اطلاعات سامانه‌ها در هک اخیر سیستم‌های کامپیوتری درست باشد، دلیلی وجود ندارد که اطلاعات بازیابی شده از سرور‌ها دچار مغایرت باشد.

در پیگیری‌های اخیر نیز پاسخ شفافی از این وزارتخانه دریافت نشده و اظهار کرده‌اند که احتمالا به‌دلیل تغییر در شکل سامانه و اطلاعات مورد نیاز برای ثبت محل سکونت، باید همه افراد فارغ از اینکه ماه‌های قبل ثبت‌نام کرده‌اند یا خیر دوباره نسبت به ویرایش اطلاعات قبلی یا ثبت‌نام جدید اقدام کنند. در این میان در نامه‌نگاری‌های میان معاونت مسکن وزارت راه‌وشهرسازی و سازمان امور مالیاتی برای انتقال اطلاعات خانه‌های خالی نیز بحثی برای تغییر شیوه ارسال اطلاعات از وزارت راه‌وشهرسازی به سازمان امور مالیاتی مطرح شد که می‌تواند به‌عنوان دلیل فراخوان ثبت‌نام جدید قلمداد شود، اما این نامه‌نگاری‌ها ربطی به اصل اطلاعات نداشته و فقط مربوط به مسیر و ابزار انتقال اطلاعات می‌شود.

پای مافیای مسکن در میان است؟

روز جمعه ۱۸ تیرماه امسال بود که خبر حمله سایبری به شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران منتشر شد و البته حساسیت چندانی به‌دنبال نداشت، اما یک روز بعد، یعنی شنبه ۱۹تیرماه سیستم‌های کامپیوتری کارکنان ستاد راه‌وشهرسازی دچار اختلال سایبری شد و وزارتخانه نیز این موضوع را تأیید کرد. شاید جالب‌ترین نکته در حملات سایبری به سیستم‌های وزارت راه‌وشهرسازی این هشدار کلیشه‌ای هکر‌ها روی مانیتور‌های وزارت راه‌وشهرسازی باشد که با رنگ قرمز نوشته شده بود: «پایتان را از گلیم‌تان درازتر نکنید.»

در ادامه تقریبا هیچ بحثی درباره این حمله‌های سایبری انجام نشده و فقط در سکوت خبری، فعالیت برخی سامانه‌های زیرمجموعه وزارت راه‌وشهرسازی به بهانه به‌روزرسانی سایت متوقف شد. شاید این فرضیه، فقط یک توهم توطئه باشد که این حملات و تخریب اطلاعات سامانه‌های وزارت راه‌وشهرسازی به‌خصوص سامانه ملی املاک و اسکان با آن شعار، نسبتی به ذینفعان کلان حوزه املاک داشته باشد که با به راه افتادن یک بانک اطلاعات منسجم و شفاف قرار است منافع شخصی یا گروهی آن‌ها تحت‌تأثیر قرار بگیرد.

البته این موضوع از سوی هیچ شخص یا نهادی تأیید نشده و شواهد مستدلی هم برای آن وجود ندارد، اما با تخریب اطلاعات قبلی ثبت شده در سامانه ملی املاک و اسکان، عملا اجرای قانون مالیات بر خانه‌های خالی با چالش مواجه می‌شود و همین مسئله فرضیه ارتباط هکر‌ها با ذینفعان حوزه املاک را تقویت می‌کند.

به سامانه املاک سر بزنید

ایرانیان اعم از مالک و مستأجر فقط تا ۳۰ مهرماه فرصت دارند تا اطلاعات ملکی و اقامتی خود را در سامانه ملی املاک و اسکان ثبت کنند تا مشمول جریمه‌های سنگین مدنظر قانون نشوند. البته وزارت راه‌وشهرسازی به ستاد مقابله با کرونا پیشنهاد داده است این فرصت را تا پایان پاییز تمدید کند، اما فعلا ستاد نسبت به رد یا قبول این پیشنهاد اقدام نکرده است. با توجه به اینکه هنوز بخش قابل‌توجهی از املاک کشور در این سامانه ثبت نشده، مطمئنا بدون تمدید فرصت ثبت‌نام، بانک اطلاعاتی جامعی از حوزه املاک ایجاد نخواهد شد و در این میان آنچه بیش از پیش کار را پیچیده کرده، فراخوان وزارت راه‌وشهرسازی از ثبت‌نام‌کنندگان قبلی برای ویرایش و تکمیل ثبت‌نام است.

در متن پیامک ارسالی از سوی وزارت راه‌وشهرسازی به افرادی که قبل از حمله سایبری در سامانه املاک و اسکان ثبت‌نام کرده‌اند، آمده است: برای تدقیق اطلاعات خوداظهاری و داده‌های موجود تا ۳۰ مهرماه ۱۴۰۰ به سامانه ملی املاک و اسکان به آدرس https://amlak.mrud.ir مراجعه کنید. بررسی‌های همشهری از وضعیت اطلاعات چندین نفر از ثبت‌نام‌کنندگان قدیمی در سامانه ملی املاک و اسکان حاکی از این است که تقریبا کل اطلاعات اظهار شده آن‌ها از بین رفته یا با اطلاعات اشتباهی جایگزین شده است.

در این وضعیت، عملا ثبت‌نام فرد، کمکی به بانک جامع اطلاعاتی مدنظر قانون نمی‌کند و حتی فرد ثبت‌نام‌کننده می‌تواند به‌عنوان سرپیچی از الزام قانونی مشمول جریمه‌های سنگین خانه‌های خالی شود. پیگیری‌های همشهری از روابط‌عمومی وزارت راه‌وشهرسازی برای اطلاع از دلایل هرج‌ومرج اطلاعاتی در سامانه ملی املاک و اسکان و تکلیف ثبت‌نام‌های قبلی ادامه دارد و از انعکاس اظهارنظر کارشناسی مجموعه وزارت راه‌وشهرسازی در این زمینه نیز استقبال می‌کند.