آیا باید منتظر وقوع حوادث بحران زای سیل در کشور باشیم؟

اقتصاد ۲۴ - سیلاب به عنوان یک بلای طبیعی در عمل هم از نظر تلفات جانی و هم از نظر خسارات مالی مهیب‌ترین بلای طبیعی در جهان محسوب می‌شود. مطابق آمار شده توسط سازمان ملل متحد در میان بلایای طبیعی، سیل و طوفان بیشترین تلفات و خسارات را به جوامع بشری وارد آورده اند، به گونه‌ای که تنها از سال ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۷ حدود ۳۹۰ هزار نفر در اثر بلایای طبیعی در جهان کشته شدند که ۵۸ درصد مربوط به سیلاب، ۲۶ درصد در اثر زلزله و ۱۶ درصد در اثر طوفان و بلایای دیگر بوده است.

در ایران نیز پدیده سیل یکی از مخاطرات طبیعی مهم به شمار می‌رود که سالانه خسارات جانی و مالی فراوانی را وارد می‌سازد. طبق گزارش سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری، طی ۷۰ سال گذشته ۸۴۴۹ سیل در استان‌های کشور به ثبت رسیده است که نیمی از آن‌ها مربوط به ۲۰ سال اخیر بوده است؛ این بدان معناست هر سال ایران دستکم میزبان ۱۲۰ سیل است؛ به طور میانگین هر ۳ روز یک سیل. همچنین آمار مشخص کرده که ۴۳ درصد همه سیل‌هایی که در ۲۰ سال اخیر در ایران جاری شده در استان‌های فارس، گلستان، خراسان رضوی، هرمزگان و سیستان و بلوچستان رخ داده است. این ۵ استان از سال ۱۳۸۰ تاکنون محل وقوع ۱۹۲۳ سیل کوچک و بزرگ بوده اند و قربانیان اصلی این پدیده محسوب می‌شوند.

به اذعان بسیاری از کارشناسان، یکی از راه‌های موثر مدیریت سیل در کشور آبخیزداری و اجرای مدیریت جامع حوزه آبخیز در کشور است که متاسفانه در نظام برنامه ریزی کشور اهتمام چندانی بدان نمی‌شود و در این باره غفلت تاریخی وجود دارد؛ در این باره جهانگیر پرهمت رئیس اسبق سازمان تحقیقات آموزش و ترویج وزارت جهاد کشاورزی با طرح این سوال که آیا دیر نشده در مدیریت منابع آب کشور به روش‌های سنتی تجدید نظر کنیم و با آبخیزداری و بکارگیری مدیریت جامع و یکپارچه در حوزه‌های آبخیز این همه منابع آب را در بالادست و حوضه‌های میانی کنترل و ذخیره سازی آن در تعادل بخشی آبخوان ها، در مصرف برای تولید در فصول خشک و .. صورت گیرد؟ معتقد است: در داستان وقوع سیل‌ها در سال‌های اخیر، نخبگان کشور هم مثل اینکه مات شده اند و تجربه تلخ ۲۰ سال بحران خشکسالی دهه‌های ۸۰ و ۹۰ را و خسارات سیل سال‌های اخیر را فراموش کرده و بی تفاوت از کنارش رد می‌شوند.

شش خسارت بزرگ سیل چیست؟

عضو هیئت علمی پژوهشکده آبخیزداری با برشمردن خسارت متعدد ناشی از سیل در کشور می‌گوید:

خسارت وارده شامل: اول از دست دادن بخش قابل توجهی از منابع آب کشور، دوم سرمایه عظیمی به نام خاک را از دست داده ایم، سوم سرمایه‌های ملموس و غیرملموسی که مستقیما از جامعه از دست رفته و در محاسبات سازمان ملی مدیریت بحران به حساب نمی‌آیند، چهارم خسارات اجتماعی که در اثر سیل بوجود می‌آید و در هیچ محاسباتی به آن اشاره نمی‌شود، پنجم خسارات و تلفات ملموسی که مدعی مطالبات را دارد و همین اعداد و ارقامی است که در واحد‌های مسئول از جمله سازمان ملی مدیریت بحران مورد توجه و برآورد قرار گرفته و معمولا ثبت هم می‌شود؛ و حتی موارد دیگری که ممکن است در حال به ذهن نیامده باشد و به این موارد اضافه شود.

بیشتربخوانید:اعتبار آبخیزداری از صندوق توسعه ملی قطع شد!

دبیر کارگروه آب معاونت علمی ریاست جمهوری با بیان اینکه سیل را باید در منشا کنترل و از همه منافع آن به جای این همه خسارت و تلفات استفاده نمود معتقد است سرمایه‌های ملی و اعتبارات عمومی را بایستی از حالت گوشت قربانی خارج و یک کار اساسی بر اساس دانش روز مدیریت جامع و یکپارچه حوزه‌های آبخیز شروع کرد. تا کی اینگونه نظاره گر و منتظر وقوع این همه حوادث ناگوار باشیم؟

به گفته رئیس اسبق سازمان تحقیقات آموزش و ترویج وزارت جهاد کشاورزی بایستی در نظام برنامه ریزی و اجرایی تجدید نظر شده و برنامه‌های دانش بنیان با مدیریت جامع و یکپارچه سرزمین و منابع زیستی و طبیعی و آمایش منطقه‌ای مبتنی بر آمایش حوزه‌های آبخیز را جایگزین نمود. شش برنامه تا کنون در جمهوری اسلامی ایران و بعد از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی تدوین و تصویب شده است که روح حاکم بر همگی نظام بخشی برنامه ریزی بوده است. امیدواریم از الان دست برای برنامه هفتم توسعه به کار شده و برنامه‌ای جامع و دانش بنیان با رعایت اصول فوق تهیه و تدوین شود، تا این همه بحران طبیعی به خصوص سیل در کشور ایجاد نشود و نیز از فرصت طبیعی ایجاد شده حداکثر بهره برداری و بهره وری صورت گیرد.