افشای تخلفات تبلیغات اینترنتی پزشکان

اقتصاد ۲۴- بیایید کمی خیال بازی کنیم. تصور کنید که بعد از چند روز تحمل دشواری در تنفس، به فکر مراجعه به یک پزشک متخصص ریه می‌افتید. از آنجا که اطرافیان شما متخصص حاذقی نمی‌شناسند و شما هم مایل نیستید به بیمارستان‌ها مراجعه کنید و به تابلو‌های خیابانی پزشکان هم اعتماد ندارید، به این فکر می‌افتید که در صفحات مجازی یا با کمک مرورگر‌های اینترنت، مطب یک متخصص ریه پیدا کنید.

در صفحه مرورگر، یک عنوان کلی تایپ می‌کنید؛ «پزشک متخصص ریه». نتیجه جست‌وجو برای همین تخصص پزشکی در ساعت ۴ بعد از ظهر ۲۳ آذر ۱۴۰۰، باز شدن صفحه ۲۵ سایت معرفی متخصصان و فوق‌متخصصان ریه و بیماری‌های تنفسی است. تابلوی تمام صفحات هم «بهترین‌های متخصص ریه و بیماری‌های تنفسی» یا جملاتی مشابه و در همین سطح و معناست.

تمام متخصصان معرفی شده در این صفحات، یک عکس رنگی از خودشان هم دارند و بنابراین، شما در این صفحات و پیش از مراجعه به مطب، با چهره پزشک خود هم آشنا می‌شوید. حالا، باید بین این همه نام و این همه عکس، یک نفر را انتخاب کنید. قوای ذهنی به‌طور معمول این فرمان را صادر می‌کند که اولین‌ها، ممکن است بهترین‌ها بین بهترین‌ها هم باشند.

دامنه «اولین‌ها» هم معمولا از همان صفحه اول سایتی که رو به چشم‌های شما باز شده که فراتر نمی‌رود. پس شما هم، از بین «اولین‌ها» در همان صفحه اول، دست به انتخاب می‌زنید و آقای دکتر []یا خانم دکتر [..]را گلچین کرده و به صفحه نوبت‌دهی متخصص هدایت می‌شوید. تا اینجای کار، شما به عنوان یک بیمار فرضی در حال جست‌وجو بودید.

حالا که خیال‌تان از پیدا شدن متخصص مجرب توصیه شده یک سایت، راحت شد، از خیال‌بازی دست‌بردارید و از یک زاویه متفاوت به کل ماجرا نگاه کنید؛ در مقایسه مندرجات این «صفحات اول و اولین‌ها» در این ۲۵ سایت ویژه معرفی متخصص ریه، با یک نتیجه هیجان‌انگیز مواجه می‌شوید؛ آقای دکتر []و خانم دکتر [..]حداقل در ۱۰ سایت از این ۲۵ سایت، به عنوان «بهترین‌های» تخصص ریه و بیماری‌های تنفسی، در صفحه اول و در فهرست ۵ نفر اول هستند! آقای دکتر [..]یا خانم دکتر [..]حداقل ۷۰۰ کلمه رزومه و معرفی تجارب و تخصص دارند و امکان مکان‌یابی مطب‌شان از طریق نقشه‌های آنلاین فراهم شده است.

حالا در پایین صفحه بعضی از سایت‌ها، به سراغ صفحه‌های بعدتر از متخصصان ریه و بیماری‌های تنفسی بروید؛ مثلا سراغ صفحه دهم یا هفتم. اصلا دنیای دیگری است؛ اغلب متخصصان ریه در این صفحات، هیچ عکسی ندارند، مجموع رزومه تخصص و تجارب‌شان از ۱۰۰ کلمه تجاوز نمی‌کند، نشانی مطب ناقص است علاوه بر آنکه امکان مسیر‌یابی از طریق نقشه هم وجود ندارد. طبیعی است که تصور شما در مقایسه اولیه، به این سمت برود که خانم دکتر [..]یا آقای دکتر [..]که نفرات اول تا پنجم در اولین صفحه از نتایج جست‌وجو بودند، بهترین‌های تخصص ریه و بیماری‌های تنفسی هستند. اینطور نیست؟

طبق اسنادی که به دست «اعتماد» رسیده، طی ۵ سال گذشته و به دنبال توسعه فعالیت‌های استارتاپی، گروه‌هایی هم زیر تابلوی «دیجیتال مارکتینگ پزشکی» فعال شده‌اند که به‌طور مشخص در حوزه ارایه خدمات پزشکی کار می‌کنند. مجموع فعالیت این نرم‌افزار‌ها در این دو جمله خلاصه می‌شود؛ به پزشکان متخصص پیشنهاد می‌دهند که در ازای دریافت وجه، شهرت آن‌ها را در فضای وب یا شبکه‌های اجتماعی، با صدای بلند فریاد بزنند.

منوی پیشنهادی این نرم‌افزار‌ها که در واقع، همان سایت معرفی پزشکان برای بیماران در فضای اینترنت هستند، دامنه وسیعی از انتشار مقاله (به نام پزشک متخصص) تا تبلیغ تصویری و نوشتاری درباره خدمات و تخصص پزشک و در نهایت جانمایی پزشک زیر پرنورترین چراغ‌ها - صفحه اول مرورگر و در فهرست اولین تا دهمین‌ها - دارد.

بیشتر بخوانید: چرا طرح افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی در شورای انقلاب فرهنگی زمین‌گیر می‌شود؟

هزینه «بهترین» شدن؛ ۲۰ میلیون‌تومان

حجم «شهرت‌یابی» دیجیتال برای پزشکانی که مشتری چنین خدماتی باشند، بسته به رقم پرداختی، مدت زمان قرارداد پزشک با آن شرکت استارتاپی و البته منوی خدمات هر نرم‌افزار، متفاوت است.
اگر یادتان باشد، در خیال‌بازی برای پیدا کردن متخصص ریه و بیماری‌های تنفسی، ۲۵ سایت برای «بهترین‌های متخصص ریه» در فضای وب پیدا شد. بنابراین، حداقل ۲۵ نرم افزار، با ۲۵ منوی متفاوت در مسیر پزشکان متخصص ریه و صد‌ها نرم افزار در مسیر تمام متخصصان پزشکی می‌ایستند تا با «شهرت‌سازی» موسوم به «دیجیتال مارکتینگ پزشکی»، کسب درآمد کنند.

یکی از نرم‌افزار‌ها، گزینه «سرویس نردبان» را به مشتریان خود پیشنهاد می‌دهد. در صفحه اصلی این نرم افزار در تبلیغ «سرویس نردبان» نوشته شده: «پس از گذشت زمان به علت عضویت و به‌روزرسانی پزشکان جدید در سایت ممکن است نام شما در لیست به ردیف‌های پایین‌تر برود. برای بازدید و نمایش بیشتر شما می‌توانید با خرید گزینه نردبان به بالای لیست پزشکان در شاخه خود و صفحه اصلی []ارتقا پیدا کنید. با هر بار خرید نردبان، شما به بالای لیست منتقل خواهید شد و در صورت گذشت زمان و پایین رفتن در لیست، می‌توانید دوباره نردبان را خریداری نمایید. توجه داشته باشید مخصوصا در شهر‌های پر بازدید، بودن در رتبه‌های اول، بازدهی، نوبت‌دهی و مشاوره شما را تا ۷۰ درصد افزایش خواهد داد.»

قیمت هر نوبت خرید «سرویس نردبان» از این نرم افزار، ۱۰۰ هزار تومان و ضمانت خرید، این است که «پس از خرید نردبان، شما به اول لیست منتقل خواهید شد.»

شرکت استارتاپی دیگری در پیامک‌های ارسالی برای پزشکان، به مشتریان خود پیشنهاد می‌دهد «پزشک گرامی؛ آمار ورودی بیماران در [..]روزانه بیش از ۵ هزار و به‌شدت صعودی می‌باشد. ما به شما کمک می‌کنیم تعداد ویزیت‌های خود را افزایش و برندینگ مجازی‌تان را رقم بزنید. همین حالا به حامیان ما بپیوندید.»
پیشنهاد‌های جذاب الصاقی به منوی این نرم افزار، «بدون محدودیت تعرفه حق ویزیت، حضور در صفحه نخست جست‌وجو‌های اینترنتی» است.

نرم افزار دیگری، با تابلوی «پزشک ویژه شوید» مشغول جذب مشتری از جامعه پزشکی است و از جمله هدایای جانبی خرید «شهرت» از این نرم افزار، «تبلیغات ویژه، نمایش اسلاید شو، تصاویر مطب و نمونه کار پزشک» برای بیماران بیننده تبلیغ پزشکان از طریق این شرکت استارتاپی است علاوه بر آنکه مشتریان، بسته به رقم شارژ ماهانه‌ای که به این نرم افزار می‌پردازند، امکان انتخاب پنل‌های «آفتاب» و ایستادن در ردیف اول تا دهم «بهترین‌های» هر تخصص پزشکی در فضای وب یا شبکه اجتماعی، پنل «آسمان» با امکانات محدودتر، و حتی رزرو جایگاه‌های اول تا دهم «بهترین‌ها» به مدت نامحدود در صفحات مجازی را خواهند داشت.

مثلا اگر پزشک متخصص که حق شارژ بیشتری پرداخت کرده، در جایگاه «اول ثابت» این نرم افزار قرار بگیرد و در هر صفحه وب یا شبکه اجتماعی به عنوان اولین نفر از فهرست «بهترین‌های» یک تخصص پزشکی معرفی شود، تا زمان تمدید این پرداخت، جایگاه «اول ثابت» به همین پزشک تعلق دارد ولاغیر.

نرم افزار دیگری، منوی متفاوتی دارد و به مشتریان خود پیشنهاد داده که «اگر پزشک هستید، مطب یا کلینیک دارید، در یک مجموعه درمانی کار می‌کنید، اما مارکتینگ پزشکی را شروع نکرده‌اید، بدانید که چندین پله عقب‌تر از سایرین ایستاده‌اید. به کمک آژانس مارکتینگ پزشکی [..]شما می‌توانید تمامی مراحل دیجیتال‌مارکتینگ اعم از طراحی سایت پزشکی، سئو کردن آن، استراتژی فعالیت در اینستاگرام، تسریع‌کننده‌های جذب بیمار و... را در فرآیند خدمات خود وارد کنید.»

طبق اسناد موجود در دست «اعتماد»، یکی از گران‌ترین منو‌های «شهرت‌سازی» فعلا به نرم افزاری تعلق دارد که خدمات خود را با تابلوی «شارژ سیستم VIP» و با حق شارژ ۲ میلیون تا ۲۰ میلیون تومان به مشتریان ارایه می‌کند. در معرفی خدمات این شرکت استارتاپی آمده است: «از طریق این سرویس، ارتباط با بیماران در جست‌وجو کلمات کلیدی مطب افزایش و در کمتر از ۴۸ ساعت بیماران بیشتری به مطب مراجعه می‌کنند و علاوه بر آن، مطب به نسبت شارژ موجود جایگاه بالاتری نیز دریافت می‌کند و در جست‌وجو‌های کلیدی، رتبه‌های اول و برتر را خواهد گرفت.»

هزینه انتشار معلومات و سواد: ۷۵۰ هزار تومان

بخش دیگری از خدمات نرم افزار‌های تبلیغات پزشکان، ارایه مقالات غیرتخصصی و معروف به «مقالات آموزشی» به نام پزشکان خریدار این سطح خدمات است. یکی از شرکت‌های استارتاپی، خدمات خود را اینگونه به پزشکان معرفی کرده است: «تیم پزشکان [..]یک مقاله در زمینه کاری و تخصصی شما با نام شما خواهند نوشت و این مطلب در سراسر اینترنت، تبلیغ و منتشر خواهد شد. توجه داشته باشید این مطالب، مقالات علمی پزشکی مخصوص مجلات پزشکی نیست بلکه مطالب عموم‌پسند می‌باشند.

به‌طور مثال، شما یک پزشک متخصص زنان و زایمان هستید و یک مقاله سفارش می‌دهید، پزشکان [..]یک مطلب با تیتر «مصرف ویتامین‌ها در دوران بارداری» می‌نویسند و با رعایت تمام اصول نوشتاری و سئو و علمی و با ذکر نام، تخصص و لینک سایت یا صفحه شما در [..]در سایت منتشر می‌شود. این مطلب که یک مطلب عمومی است در سراسر اینترنت پخش خواهد شد و با تقویت آن در گوگل هزاران خواننده را روزانه جذب خود خواهد کرد و نهایت به صفحه و اطلاعات شما مراجعه خواهند کرد.

تمامی مقالات طبق تخصص شما و با رعایت تمام نکات نوشتاری، علمی، تبلیغاتی و سئو نوشته خواهد شد و مطلب شما، همیشه در سایت [..]وجود خواهد داشت و هیچ‌وقت حذف نمی‌شود و همچنین هیچ محدودیتی در تعداد مقاله قابل سفارش وجود ندارد. توجه داشته باشید که مقاله نوشته شده برای شما به هیچ عنوان از هیچ جا کپی نخواهد شد و کاملا اریجینال خواهد بود. حداقل تعداد کلمات مقاله ۲۰۰۰ کلمه می‌باشد و اختصاصی به نام شما خواهد بود.»

تعرفه این شرکت استارتاپی برای نوشتن مقاله‌ای به نام پزشک خریدار این خدمات، ۷۵۰ هزار تومان است در حالی که به مشتریان خود یادآوری می‌کند که «مدت زمان لازم برای تولید، ۴ تا ۶ روز است.» اما ضمنا، ضمانت می‌دهد که «میزان تاثیر مقاله خریداری شده در Google، بازدید از نام این پزشک را تا ۷۰ درصد افزایش خواهد داد.»

هیچ آماری از تعداد مشتریان موجود نیست

در یک آمار تایید نشده، گفته می‌شود که حدود ۲۲۸ شرکت استارتاپی در حوزه خدمات سلامت محور در ایران فعال هستند که دامنه فعالیت‌شان از تبلیغ تجهیزات پزشکی، دارو، خدمات پزشکی و مشاوره آنلاین گسترده است. به دلیل تعدد نرم افزار‌های فعال در حوزه سلامت و همچنین تنوع خدمات، هیچ تخمینی از تعداد مشتریان خرید «شهرت‌سازی انفرادی» این شرکت‌های مجازی که در واقع همان پزشکان مایل به قرار گرفتن در لیست «بهترین‌های» تخصص پزشکی هستند وجود ندارد و در حالی که هیچ فرد عادی و غیر پزشک و البته محروم از این تبلیغات جذاب که برای پزشکان ارسال می‌شود، امکان ورود به پشت پرده این نرم افزار‌ها را ندارد، به یقین می‌توان گفت که اغلب فعالان این نرم افزار‌ها، با آن غلط‌های نگارشی آشکارشان در متون تبلیغاتی، از حداقل‌های دانش و معلومات در حوزه پزشکی، بهره‌ای ندارند.

اینکه تعرفه‌گذاری خدمات و تفاوت تعرفه‌ها برای خدمات یکسان که چیزی نیست جز «شهرت‌سازی» از چه معیاری پیروی می‌کند هم معلوم نیست، چون در واقع، در فهرست خدمات مجاز شرکت‌های استارتاپی، هیچ گزینه‌ای به عنوان «شهرت‌سازی» برای جامعه پزشکی تعریف نشده است و بنابراین، به نظر می‌رسد که قیمت‌گذاری خدمات در این فعالیت مجازی، بیشتر تابع سلیقه و قانون بی‌قانون جنگل باشد.

هر دو متخلف هستند؛ هم نرم‌افزار، هم پزشک

علی سالاریان؛ معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی، در گفتگو با «اعتماد» می‌گوید که هم پزشک خریدار خدمات «شهرت‌سازی» و هم نرم افزار ارایه‌دهنده خدمات «شهرت‌سازی» هر دو متخلف هستند و باید به این خدمات، از منظر «تخلف سنگین» رسیدگی شود.

«قانون، سازمان نظام پزشکی را مکلف کرده که بر تبلیغات در حوزه پزشکی، تجهیزات سلامت محور، کالا‌های پزشکی، مواد غذایی و آشامیدنی نظارت کند. در سال‌های اخیر، سازمان نظام پزشکی به دلیل ضعف لجستیکی نتوانست تبلیغات پزشکی را احصا کند در حالی که تبلیغات حوزه سلامت در هر جامعه باید به‌طور خاص مورد بررسی باشد. این خدماتی که شما اشاره کردید - خرید شهرت پزشکی با پرداخت پول به شرکت‌های استارتاپی - نه تنها تخلف است بلکه گونه‌ای از شیادی است. از منظر قانون، محتوای شکلی و ماهوی تبلیغات پزشکی باید در کمیسیون تبلیغات پزشکی سازمان نظام پزشکی و با حضور اعضای شورای عالی سازمان، نماینده وزارت ارشاد و نماینده شهرداری‌ها بررسی شده و در صورتی که بی‌اشکال باشد، مجوز بگیرد.

اگر فردی با دادن پول، می‌خواهد به شهرت برسد، ناگفته پیداست که چه خبر است. اینجا، مسوولیت ناظران و از جمله وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی پررنگ می‌شود که ضمن رصد فضای تبلیغات حوزه سلامت، با متخلف برخورد کنند. از نگاه سازمان نظام پزشکی، هم پزشک و هم استارتاپ ارایه‌دهنده خدمات (شهرت‌سازی با پرداخت پول) متخلف هستند ولی در سازمان نظام پزشکی، فقط به تخلفات پزشکی رسیدگی می‌شود.

اگرچه که این تخلف، بسیار نادر است، اما حتی یک مورد هم خطرناک است، چون پزشک قسم خورده که واقعیت را به مردم بگوید و حق ورود به فضای تبلیغات تجاری ندارد. البته از آنجا که عموما این تخلفات در فضای مخفیانه اتفاق می‌افتد، در صورت وجود شواهد متقن و مستند؛ چه از تخلف پزشک و چه از شرکت استارتاپی، سازمان نظام پزشکی می‌تواند به دادسرای عمومی اعلام جرم کند تا دادستان به عنوان مدعی‌العموم با متخلفان برخورد کند.»