قسط طرح مسکن ۳ سال بعد منطقی می‌شود

اقتصاد ۲۴ - «اقساط مسکن دولت ماهانه ۷ میلیون تومان خواهد بود.» این خبری بود که در روز‌های اخیر حسابی سروصدا کرد. مسئولان وزارت راه و شهرسازی و عضو هیات‌مدیره بانک مسکن که این خبر به نقل از او اولین‌بار منتشر شده بود، دیروز این خبر را اصلاح کردند. ماحصل اظهارات دو مسئول دولتی این است که نرخ سود ۱۸ درصدی تسهیلات مسکن ۵ دهک ابتدایی با کاهش ۵۰ درصدی از محل منابع صندوق ملی مسکن تامین خواهد شد.

مورد دوم اینکه، شروع پرداخت اقساط متقاضیان بعد از اتمام ساخت و تحویل‌گیری واحد مسکونی است که بین دو تا سه سال زمان می‌برد. به عبارتی اگر سال ۱۴۰۱ نیز واحد‌های مسکونی ساخته شود، پرداخت اقساط از سال ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ خواهد بود. اما مورد دیگر اینکه، اقساط پرداختی به صورت پلکانی هم اعمال می‌شود. بر این اساس با الگوی پلکانی سال اول پرداخت اقساط که معمولا سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ خواهد بود، رقم اقساط کاهش ۳۰ تا ۵۰ درصدی خواهد داشت.

بررسی‌های «فرهیختگان» نشان می‌دهد در سال ۱۴۰۳ در کل مناطق شهری کشور فقط سه دهک پردرآمد هشتم، نهم و دهم می‌توانند بیش از ۵ میلیون تومان ماهانه اقساط بدهند. در سال ۱۴۰۴ نیز چهار دهک پردرآمد توان پرداخت اقساط بیش از ۵ میلیون تومان را دارند که البته در تهران و کلانشهر‌ها این میزان (توان خانوار) بیشتر خواهد بود. مفهوم اعداد مذکور این است که اگر اقساط مسکن دولت پلکانی نباشد، ثبت‌نام مسکن برای بسیاری از خانوار‌ها ازجمله در دهک‌های ششم و هفتم نیز ریسک خواهد داشت.

ثبت‌نام ۲/۲ میلیون نفر در طرح مسکنی دولت

براساس اطلاعات ارائه‌شده از سوی معاونت مسکن و ساختمان تا شنبه ۲۷ آذر ۱۴۰۰ حدود دومیلیون و ۱۷۰هزار و ۵۶۲ نفر در سامانه نهضت ملی مسکن ثبت‌نام کرده‌اند. لازم به ذکر است ثبت‌نام نهضت ملی مسکن یک ماه بعد از ابلاغ قانون جهش تولید توسط رئیس‌جمهور از ۲۸ مهرماه آغاز شد. آنطور که وزارت راه و شهرسازی اعلام کرده، متقاضیان با داشتن چهار شرط تاهل و سرپرست خانواربودن، حداقل سابقه پنج‌سال سکونت در شهر موردتقاضا، فاقد مالکیت خصوصی و درنهایت عدم‌استفاده از امکانات دولتی از اول انقلاب در حوزه مسکن، می‌توانند نسبت به ثبت‌نام اقدام کنند.

براساس این قانون، زنان خودسرپرست مشروط به داشتن حداقل ۳۵ سال سن، معلولان جسمی و حرکتی با ۲۰ سال سن، می‌توانند در قانون جهش تولید مسکن (نهضت ملی مسکن) مشارکت داشته باشند. همچنین، قانون برای سرپرستان خانوار، محدودیت سنی نگذاشته است؛ چراکه این افراد سرپرست خانوار تعریف می‌شوند و برای قانونگذار متاهل یا سرپرست خانوار بودن ملاک است. درعین‌حال، زنان و مردان سرپرست خانوار که به دلیل متارکه به‌صورت مجردی زندگی می‌کنند و سرپرست فرزندان خود هستند خانوار تلقی شده و بدون ملاک سن می‌توانند ثبت‌نام کنند. براساس مصوبه تازه شورای‌عالی مسکن، مردان مجرد بالای ۴۵ سال سن و بیماران خاص با تاییدیه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، امکان ثبت‌نام در نهضت ملی مسکن را دارند.

بنا بر اعلام معاونت مسکن و ساختمان، برای مهاجران از کلانشهرها، سابقه سکونت به یک‌سال تقلیل پیدا کرده است. بدین‌معنا اگر کسی ساکن کلانشهری بوده و در شهر دیگر، تقاضای مسکن دارد با حدود یک‌سال سابقه سکونت در همان شهر امکان ثبت‌نام در طرح نهضت ملی مسکن را دارد. همچنین برای کارکنان دولت و نیرو‌های نظامی و روحانیون براساس حکم اداری یا براساس تشخیص حوزه‌های علمیه، سابقه سکونت پنج‌ساله در طرح نهضت ملی مسکن موردنیاز نیست. این افراد می‌توانند به جز تهران در سایر شهر‌های کشور از این مزیت بهره‌مند شوند.

بیشتر بخوانید: جزییات مذاکره با شرکت‌های چینی و ترکی برای ساخت مسکن ملی

داستان اقساط ۷ میلیونی

مشکل از آنجا شروع شد که چند روز پیش محمدحسن علمداری، عضو هیات‌مدیره بانک مسکن در گفتگو با پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی درباره نحوه بازپرداخت تسهیلات ساخت طرح نهضت ملی مسکن، با اشاره به اینکه براساس مصوبه شورای پول و اعتبار و ابلاغ بانک مرکزی بانک‌ها مکلف شدند سالانه ۳۶۰هزار میلیارد تومان را به بخش مسکن اختصاص بدهند، گفت: «به‌طور معمول بازپرداخت تسهیلات طرح نهضت ملی مسکن با لحاظ سه سال دوران ساخت و بازپرداخت ۱۷ساله به این نحو است که برای تسهیلات ۴۵۰میلیون تومانی بدون سود دوران ساخت ماهانه هفت‌میلیون تومان قسط توسط مشارکت‌کنندگان و دریافت‌کنندگان واحد‌ها پرداخت می‌شود.»

وی ادامه داد: «اقساط تسهیلات ۴۰۰میلیون تومانی نیز با احتساب سه سال دوران ساخت و بازپرداخت ۱۷ساله، ۶ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان، تسهیلات ۳۰۰ میلیون تومانی با احتساب سه سال دوران ساخت و بازپرداخت ۱۷ساله، چهارمیلیون‌و۷۰۰ هزار تومان است.» عضو هیات‌مدیره بانک عامل بخش مسکن درخصوص بازپرداخت تسهیلات مسکن روستایی که ۲۵۰ میلیون تومان است، گفت: «تسهیلات طرح نهضت ملی مسکن با لحاظ سه سال دوران ساخت و بازپرداخت ۱۷ساله برای تسهیلات ۲۵۰میلیون تومانی، چهارمیلیون تومان است.»

علمداری تصریح کرد که چنانچه سازندگانی طی دو سال واحد‌ها را به اتمام برسانند، بازپرداخت تسهیلات نیز ۱۸ساله خواهد شد که میزان اقساط نیز نسبت به آن کاهش دارد. اعلام این خبر نگرانی‌های زیادی را برای خانوار‌ها ایجاد کرد؛ چراکه با اعداد و ارقام فعلی درآمد‌های خانوار، به جرات می‌توان گفت کمتر خانواری توان پرداخت این مبالغ را حتی در چهار سال آتی که زمان شروع بازپرداخت است؛ خواهد داشت.

تکذیب اقساط ۷ میلیون تومانی!

پس از اعلام اقساط هفت‌میلیون تومانی، مسئولان وزارت راه و شهرسازی این خبر را تکذیب کردند. در همین خصوص محمود محمودزاده، معاون مسکن و ساختمان این وزارتخانه در توضیحاتی گفت: «اقساط وام طرح نهضت ملی مسکن براساس مصوبه شورای پول و اعتبار حدود ۱۸ درصد است. نکته مثبت این تصمیم برای متقاضیان این است که دولت به‌واسطه توانی که در صندوق ملی مسکن وجود دارد، به استناد قانون جهش تولید مسکن بخش قابل‌ملاحظه‌ای از سود تسهیلات را تقبل می‌کند.

به این مفهوم که برای دهک‌های درآمدی پایین، میزان سود تسهیلات توسط صندوق ملی مسکن به نمایندگی از دولت تامین می‌شود و به همین دلیل اقساط پرداختی مردم بسیار کمتر از محاسبه براساس نرخ ۱۸ درصد خواهد بود. به‌عبارتی هرچه افراد در دهک‌های پایین‌تری واقع شده باشند رقم اقساط آن‌ها کمتر خواهد بود. بر این اساس میزان اقساط و سود پرداختی آن مبتنی بر میزان درآمد دهک‌های مختلف خواهد بود. همچنین میزان حمایت‌ها بستگی به منابع صندوق خواهد داشت.»

محمودزاده درخصوص دهک‌ها نیز گفت: «این دهک‌های درآمدی مورد حمایت دولت شامل پنج دهک ابتدایی هستند که البته بین آن‌ها نیز میزان حمایت‌ها متغیر است. دهک‌های اول تا پنجم نیز براساس پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان شناسایی خواهند شد و به وزارت راه و شهرسازی معرفی می‌شوند. در دهک‌های اول تا سوم طبیعی است که بخش بزرگی از افراد تحت‌پوشش نهاد‌های حمایتی (کمیته امداد و بهزیستی) هستند و دهک‌های چهارم و پنجم حقوق‌بگیران بخش دولتی و بخش خصوصی حداقل‌بگیر هستند.»

به گفته معاون مسکن و ساختمان وزارت راه میزان اقساط پرداختی متقاضیان بعد از تحویل‌گیری واحد‌ها قریب ۵۰ درصد اعدادی است که قبلا به عنوان سود تسهیلات ۱۸ درصدی اعلام شده بود. البته این مقدار برای دهک‌های یک تا پنج است و آن‌هایی که در دهک‌های بالا هستند، قطعا اقساط و سود بیشتری خواهند پرداخت. ولی برای دهک‌های اول تا سوم در اولویت اول و برای دهک‌های چهار و پنج در اولویت دوم اقساط تسهیلات طوری تنظیم شده است که در توان پرداخت افراد باشد. این عدد حداقل ۵۰ درصد کمتر از آن اعدادی است که قبلا ذکر شده است.

وی در پایان گفت که شروع پرداخت اقساط متقاضیان بعد از اتمام ساخت و تحویل‌گیری واحد مسکونی است که بین دو تا سه سال زمان خواهد برد.

کاهش ۳۰ تا ۵۰ درصدی اقساط با الگوی پلکانی

دومین نفری که اقساط ۷ میلیون تومانی را اصلاح کرد، محمدحسن علمداری، عضو هیات‌مدیره بانک مسکن بود. وی در مصاحبه با رسانه ملی گفت: «قسطی که من اعلام کرده بودم براساس نرخ مصوب شورای پول و اعتبار بود. در صورتی که براساس قانون جهش تولید مسکن، دولت می‌تواند نرخ تسهیلات پرداختی را تقریبا حدود ۵۰ درصد یا بیشتر از آن را از محل منابع صندوق ملی مسکن تامین کند که این موضوع باعث می‌شود اقساط متقاضیان کاهش پیدا کند.»

وی ادامه داد: «ضمن اینکه این روشی که اعلام شده روش عادی یا ساده پرداخت اقساط مسکن بود؛ اما روش پلکانی نیز برای پرداخت اقساط وجود دارد. یعنی افراد می‌توانند به جای اینکه در ۱۸ یا ۲۰ سال اقساط همسان و یکسان پرداخت کنند، سال‌های اول مبلغ کمتری پرداخت کرده و هر چه تعداد سال‌ها افزایش می‌یابد، اقساط پرداختی نیز افزایش یابد. البته علمداری نیز تاکید دارد تخفیف ۵۰ درصدی برای دهک‌های یک تا ۵ بوده و برای سایر دهک‌ها تخفیف ارائه نخواهد شد و نرخ سود پرداختی همان ۱۸ درصد خواهد بود.» وی ادامه می‌دهد: «اگر اقساط پلکانی اعمال شود، برای قسط سال اول که احتمالا سه سال پس از شروع ساخت مسکن است، اقساط ماهانه حدود ۲ میلیون تومان کم خواهد شد.»

از این صحبت‌های عملداری این‌طور برداشت می‌شود فردی که در سال اول باید در تهران ۷ میلیون تومان، در کلانشهر‌های دیگر ۶ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان، در سایر شهر‌ها ۴ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان و در روستا‌ها ۴ میلیون تومان پرداخت می‌کرد در الگوی پلکانی به ترتیب ۵ میلیون تومان، ۴.۳ میلیون تومان، ۲.۷ میلیون تومان و ۲ میلیون تومان باید بپردازد. به عبارتی با کاهش ۲ میلیونی اقساط در سال اول، بین ۳۰ تا ۵۰ درصد از رقم اقساط پرداختی کاهش خواهد یافت که این موضوع بار مالی را تاحدودی از دوش خانوار‌ها برمی‌دارد.

پرداخت اقساط مسکن با سه فرمول

فرمول اول؛ کاهش ۵۰ درصدی نرخ سود کم‌درآمدها: آن‌طور که مسئولان وزارت مسکن می‌گویند میزان اقساط پرداختی متقاضیان بعد از تحویل‌گیری واحد‌ها قریب به ۵۰ درصد اعدادی است که قبلا به‌عنوان سود تسهیلات ۱۸ درصدی اعلام شده بود. البته این مقدار برای دهک‌های یک تا پنج است و آن‌هایی که در دهک‌های بالا هستند قطعا اقساط و سود بیشتری خواهند پرداخت.

فرمول دوم؛ کاهش ۳۰ تا ۵۰ درصدی با الگوی پلکانی: الگوی دوم دولت برای بازپرداخت اقساط، الگوی پلکانی است. آنطور که عضو هیات‌مدیره بانک مسکن ادامه می‌دهد تسهیلات نهضت ملی مسکن در تهران ۴۵۰ میلیون تومان، سایر کلانشهر‌ها ۴۰۰ میلیون تومان، سایر شهر‌ها ۳۵۰ میلیون تومان و روستا‌ها ۲۵۰ میلیون تومان است. با این حساب با لحاظ سه‌سال دوران ساخت و بازپرداخت ۱۷ ساله برای تسهیلات ۴۵۰ میلیون تومانی بدون سود دوران ساخت، ماهانه هفت‌میلیون تومان، تسهیلات ۴۰۰ میلیون تومانی ۶میلیون و ۳۰۰ هزار تومان، تسهیلات ۳۰۰ میلیون تومانی چهارمیلیون و ۷۰۰ هزار تومان و بازپرداخت تسهیلات مسکن روستایی چهارمیلیون تومان است.

این ارقام دومیلیون تومان در سال اول کاهش خواهد یافت، به این معنی که در الگوی پلکانی در تهران هر خانوار در سال اول پنج‌میلیون تومان، در سایر کلانشهر‌ها ۳.۴ میلیون تومان، در سایر شهر‌ها ۲.۷ میلیون تومان و در روستا‌ها دومیلیون تومان باید بپردازد. به‌عبارتی با کاهش دومیلیونی اقساط در سال اول، بین ۳۰ تا ۵۰ درصد از رقم اقساط پرداختی کاهش خواهد یافت.

فرمول سوم: آمار‌ها چه می‌گویند؟

بررسی درآمد‌های خانوار در مقطع ۱۳۷۰ تا ۱۳۹۹ نشان می‌دهد میانگین افزایش سالانه درآمد خانوار‌های شهری ایران طی این مدت ۲۱ درصد بوده است. در جدول این گزارش با فرض تداوم تورم دو رقمی در کشور طی سال‌های آینده و فرض افزایش ۲۱ درصدی، درآمد خانوار‌های شهری طی سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۴ آمده است. لازم به‌ذکر است گرچه درآمد خانوار‌ها طی سال جاری ۳۵ تا ۴۰ درصد افزایش خواهد یافت، اما در سال‌های آینده قطعا تورم ارقام درشت از امسال را نخواهد داشت. با این حساب فرض می‌شود میانگین تورم طی سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۴ همان میانگین تاریخی ۲۱ است.

در این صورت اگر دولت از سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ بخواهد اقساط مسکن را دریافت کند، در سال ۱۴۰۳ میانگین درآمد خانوار‌های شهری کشور ۱۳ میلیون و ۳۴۰ هزار تومان و در سال ۱۴۰۴ نیز این میزان ۱۶ میلیون و ۱۴۱ هزار تومان خواهد شد. همچنین مقادیر دهک‌ها در جدول قابل‌مشاهده است. در سال ۱۴۰۳ درآمد خانوار‌های شهری از ۲.۳ میلیون تومان در دهک یک، ۶.۵ میلیون تومان در دهک دوم و ۷.۲ میلیون تومان در دهک سوم به ۴.۱۶ میلیون تومان، ۹.۲۰ میلون تومان و ۳۶ میلیون تومان در دهک‌های هشتم تا دهم خواهد رسید، همچنین این میزان در سال ۱۴۰۴ نیز از ۹.۳ میلیون در دهک اول تا ۴۳.۵ میلیون در دهک دهم متغیر خواهد بود.

اما مساله مهم این است که براساس مطالعات، خانوار‌ها اگر در ماه بیش از ۳۰ درصد از درآمد خود را صرف مسکن کنند؛ دچار فقر مسکن خواهند شد؛ چراکه آن‌ها هزینه‌های دیگر همچون خوراک، پوشاک، تحصیل، درمان، حمل‌ونقل و... را نیز باید پرداخت کنند. بر این اساس اگر بخواهیم توان پرداخت خانوار در سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ را ارزیابی کنیم، در سال ۱۴۰۳ خانوار‌های شهری به‌طور میانگین می‌توانند چهارمیلیون تومان اقساط پرداخت کنند. این میزان برای دهک یک، ۹۷۲ هزار تومان، برای دهک دوم ۱.۷ میلیون تومان، برای دهک سوم ۲/۲ میلیون تومان، برای دهک چهارم ۲.۶ و برای دهک پنجم حدود سه‌میلیون تومان خواهد بود.

همچنین در سال ۱۴۰۳ فقط خانوار‌های دهک‌های هشتم و نهم می‌توانند بالاتر از پنج‌میلیون تومان در ماه اقساط پرداخت کنند. در سال ۱۴۰۴ نیز خانوار‌های شهری کشور به‌طور میانگین می‌توانند ۴.۸ میلیون تومان اقساط پرداخت کنند. این میزان برای دهک اول ۱.۲ میلیون تومان، برای دهک دوم ۲ و برای دهک سوم ۲.۶ میلیون تومان خواهد بود. در این سال فقط دهک‌های هفتم تا دهم می‌توانند بیش از پنج‌میلیون تومان اقساط پرداخت کنند، البته این ارقام میانگین شهر‌های کشور است و در تهران و کلانشهر‌ها خانوار‌های بیشتری توان پرداخت سه تا چهار و پنج‌میلیون تومان را در سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ خواهند داشت.