بحران فرونشست بیخ گوش پایتخت

اقتصاد۲۴- یکی از چالش‌های بزرگ کلانشهر‌های ایران بخصوص تهران، چالش مدیریت آب‌های زیرزمینی است؛ این مساله از آنجا موجب نگرانی است که در مواقع خشکسالی ۷۰ درصد آب تهران جهت مصارف مختلف از جمله شرب، آبیاری فضای سبز، صنعت و ... از منابع آب زیرزمینی تأمین می‌شود که ادامه برداشت از آب‌های زیرزمینی پایتخت به اذعان بسیاری از کارشناسان، چالش‌های فراوان زیست محیطی به ویژه فرونشست زمین را به دنبال خواهد داشت.

اختصاص ۵۰ درصد آب زیرزمینی تهران برای آبیاری فضای سبز

یکی از مصارف آب زیرزمینی در تهران، آبیاری فضای سبز است؛ درباره میزان ظرفیت سفره‌های زیرزمینی تهران سیدمحسن طباطبایی مزدآبادی دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری ایران می‌گوید: در حال حاضر سفره‌های زیرزمینی شهر تهران حدود ۳۵۰ میلیون متر مکعب ظرفیت دارد که نیمی از آن یعنی حدود ۱۷۵ میلیون متر مکعب صرف آبیاری فضای سبز می‌شود و از این رقم حدود ۹۰ میلیون متر مکعب به آبیاری چمن‌ها اختصاص می‌یابد.

مسلما منابع آب‌های زیرزمینی و فضای سبز شهری در کلانشهر تهران که دارای آب و هوایی خشک و نیمه خشک است، مانند دو گوهر گرانبهاست که باید از آن‌ها محافظت کرد و حفاظت از این منابع حیاتی که از سویی موجب تقویت ریه‌های تنفسی شهر و از سوی دیگر با کاهش برداشت از آب‌های زیرزمینی، پیشگیری از خطر فرونشست را به دنبال دارد، به طرق مختلف قابل حل است.

یکی از مهمترین راهکار‌های کاهش وابستگی به آب زیرزمینی در کلانشهر تهران، استفاده از پساب به جای استفاده از آب زیرزمینی برای آبیاری فضای سبز است. در این باره دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری ایران با اشاره به اینکه استفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی به جهت آبیاری فضای سبز شهری مهم‌ترین دلیل افزایش نرخ فرونشست در کلانشهر‌های کشور است تصریح می‌کند یکی از راهکار‌های مناسب موجود برای کاهش وضعیت مذکور این است که بهره برداری از پساب‌ها را افزایش دهیم.

بیشتربخوانید:ایران رکورددار فرونشست‌های زمین در جهان است

همچنین در این باره مهدی پیرهادی عضو شورای اسلامی شهر تهران با اشاره به ممنوعیت کاشت چمن به دلیل بالا بودن نیاز آبی چمن و صرفه جویی در استفاده از آب می‌گوید: بهره برداری از پساب تصفیه شده به جای آب خام در سال ۱۴۰۰ به میزان ۷ میلیون مترمکعب در سال به منظور آبیاری فضای سبز در دستور کار است و با برنامه‌ریزی‌های انجام گرفته تا پایان سال بعد، این میزان در حدود ۱۴ میلیون مترمکعب در سال افزایش خواهد یافت؛ همچنین در افق ۱۴۱۰ نیز مطابق با تفاهمنامه امضا شده میان شهرداری تهران و وزارت نیرو به میزان ۱۴۵ میلیون مترمکعب در سال خواهد رسید.

به گفته عضو شورای اسلامی شهر تهران بر اساس مفاد تفاهم نامه مذکور مقرر شده تا افق ۱۴۱۰ میزان استفاده از آب خام چاه‌های موجود را از ۱۳۵ میلیون متر مکعب در سال به ۷۰ میلیون متر مکعب کاهش یابد.

استفاده از گیاهان مقاوم به خشکی برای مدیریت آب زیرزمینی

یکی دیگر از راه‌های دیگر کاهش برداشت آب‌های زیرزمینی، استفاده از گیاهان کم آب بر و مقاوم به خشکی است که متاسفانه این قضیه مهم که نقش بسیار مهمی در حفاظت از آب و خاک دارد، کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ در این باره دبیر انجمن اقتصاد شهری می‌گوید: در مدیریت شهری برای فضای سبز، بسیاری از گونه‌های گیاهی آب‌بَر مثل کاج سوزنی مورد توجه قرار گرفته است و متاسفانه حدود ۴۱ درصد فضای سبز تهران نیز چمن است که ۵۰ درصد آبیاری را به خود اختصاص می‌دهد که ادامه این وضعیت هم پدیده خشکسالی و هم فرونشست زمین را تشدید می‌کند.

به اذعان کارشناسان، گل‌ها و گیاهان مقاوم یا نسبتاً مقاوم به خشکی مناسب فضای سبز تهران شامل گیاهانی نظیر ناز آفتابی- فرانکنیا- آتریپلکس- انواع بومادران- داوودی- پنی سیتوم - رعنا زیبا- میخک باغی- گازانیا- استکانی- لاله واژگون- انواع آلبوم زینتی- زنبق گل درشت و زنبق پروانه- ریحان زینتی- آلاله- ختمی دائمی- آنمون-ارزن زینتی -بابونه- پرووسکیا- مخلصه -گلماهور-الواندوال -شقایق -رز ماری-ارتیشو- سانتولینا-تاناستوم -نپنتا (علف گربه) - توکریوم-آویشن- مروارید عسلی- انواع آلیسوم- ساکستیل- مونتائوم است که باید در مدیریت فضای سبز تهران مورد توجه واقع شود.

علاوه بر این روش ها، برخی دیگر از اقدامات اجرایی در این حوزه می‌تواند به بهره برداری کمتر از آب‌های زیرزمینی کمک کند که از جمله این روش‌ها می‌توان به تغذیه مصنوعی، احیا و مرمت قنوات، اجرای شیوه‌های نوین آبیاری و الگوی سیستم‌های آبیاری بارانی و قطره‌ای در بوستان‌ها و فضای سبز حاشیه معابر و افزایش راندمان آبیاری و حذف شیوه‌های سنتی، تدوین برنامه‌های کاشت گونه‌های مقاوم به کم آبی و سازگار با شرایط اقلیمی شهر تهران اشاره کرد.