گردش مالی موسیقی ایران در ابهام

اقتصاد۲۴- تهیه گزارش آماری از عملکرد مالی و چگونگی دخل و خرج در حوزه هایی، چون سینما و نشر چندسالی می‌شود که با جست و جوی فراوان، قابلیت اجرایی پیدا کرده است چرا که بعد از افشاگری‌های بسیار از پشت پرده ناسالمِ مالی در آن‌ها و در راستای سیاست شفاف سازی که در دولت قبل در حوزه سینما پایه گذاری شد، بسیاری از ارگان‌ها و بنیاد‌های وابسته به این دو حوزه خود را ملزم به اراِئه سیاهه مالی خود کردند تا بلکه حرف و حدیث‌های منفی را کمی سر و سامان بخشند، اما در دو حوزه موسیقی و هنر‌های تجسمی بحث فرق می‌کند. شاید به این دلیل که رسانه‌ها به دلایلی نامعلوم، چندان به پشت پرده مالی موسیقی و هنر‌های تجسمی ورود نکرده و همین مسئله، دخل و خرج این دو حوزه را نامعلوم کرده است. در نتیجه مدیران، متولیان و فعالان این حوزه‌ها کمتر رمق می‌کنند تا اعلام کنند سالانه چه گردش مالی نجومی دارند! در مسیر یافتن پاسخ برای یک سوال ساده، پرفروش‌ها کدامند؟!

شاید تا چند سال پیش، همانطور که پیدا کردن لیست پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمایی یا کتاب‌ها در حوزه نشر امکان پذیر بود، می‌توانستید در بخش موسیقی که در روزنامه یا هفته نامه‌ای منتشر می‌شد، پرفروش‌ترین آلبوم‌های موسیقی را هم پیدا کنید، اما حالا با فراگیر شدن فضای مجازی، برخلاف اینکه رسیدن به آمار طبیعتا به دلیل سرعت گسترش اطلاعات باید راحت‌تر شده باشد، اما دست کم در حوزه موسیقی این ماجرا فرق می‌کند! در گام اول قطعا باید آمار دقیق را از دفتر موسیقی وزارت ارشاد پرسید که در نهایت این نهاد، تنها لیست مجوز‌هایی که صادر کرده را آن هم در سایت منتسب به خودش ارائه می‌کند و اگر احیانا سوالی افزون بر آنچه منتشر شده داشته باشید و با روابط عمومی این بخش تماس بگیرید، باز هم شما را به همان سایت ارجاع داده و می‌گویند: «آنچه لازم بود را منتشر کرده ایم!»

بیشتر بخوانید: ناشران ایرانی در باتلاق بحران کاغذ و تعطیلی کتاب فروشی ها/ افزایش قیمت کاغذ چالش بزرگ ناشران ایرانی

اگر در مسیر یافتن این سوال ساده که «پرفروشترین آلبوم‌های سال ۱۴۰۰ کدام آلبوم‌ها و با چه میزان فروش هستند؟!» بروید شاید چند نام پرتکرار را که احتمالا گمانه زنی شده اند پیدا کنید، اما به عددی دست پیدا نخواهید کرد. در ادامه احتمالا با چند تهیه کننده موسیقی حرف می‌زنید و پاسخ‌هایی می‌شنوید که شما را شگفت زده می‌کند؛ بعضی می‌گویند این رقم آنقدر زیاد نیست که افشای آن از جانب آن‌ها ارزش حرف شنیدن داشته باشد، برخی در گوشه و کنار با صدایی آرام اعتراض می‌کنند، اما در نهایت اکثریت مصر هستند تا برای بقای خود در این عرصه هم که شده سکوت کنند، گویی این مسئله سِری است و حرف زدن از آن عواقب دارد!
در نهایت شاید بر اساس میزان دانلود صورت گرفته در سایت «بیپ تونز» که بزرگترین فروشگاه دانلود قانونی در کشور است و سر زدن به چند فروشگاه بزرگ موسیقی بتوانید رقمی را که نسبی است برآورد کنید که مشخص نیست تا چه میزان به واقعیت نزدیک است. همین مساله شما را کنجکاو‌تر می‌کند که در بخش کلان به ماجرا نگاه کنید؛ اگر ارائه آمار در کوچکترین سطح آن قدر پنهانی است پس گردش مالی موسیقی در این مرز و بوم و طی یک سال چطور انجام می‌شود؟!

پیدا و پنهان مالی در تولید آلبوم

بالا رفتن کلیِ هزینه‌ها در سال گذشته، در کنار تمام عرصه‌های فرهنگی و هنری، موسیقی را هم متاثر کرده است، این مسئله در کنار مجازی شدن دانلود آلبوم‌های موسیقی که در بسیاری از سایت ها، رایگان هم انجام می‌شود، باعث شده که جمع کردنِ آلبوم بین خواننده‌ها رو به منسوخ شدن برود، چراکه شاید کمتر از ۱۵ درصد از مردم در این برهه زمانی و به دلیل افزایش هزینه‌های روزمره زندگی، رمق می‌کنند تا به صورت فیزیکی و از یک فروشگاه موسیقی آلبوم تهیه یا فایل آن را به صورت قانونی از سایتی خریداری کنند!

به قول بعضی از اهالی موسیقی «الان نون به نرخ کنسرت است!» و بسیاری از تهیه کنندگان موسیقی با خریدن یک استودیو کوچک موسیقی سعی می‌کنند هزینه‌ها را کمتر، وقت و هزینه خود را برای کنسرت گذاشته و روی آن بخش سرمایه گذاری کنند. همین مساله نمودارِ آمارِ آلبوم‌های منتشر شده را در محدوده زمانی ۵ سال گذشته تاکنون، نزولی کرده است. به همین دلیل هزینه آلبوم در حال حاضر با چالش‌هایی مواجه بوده است. اول اینکه بسیاری از هنرمندان مطرح که کنسرت هم می‌گذارند، کمتر به سمت تهیه آلبوم می‌روند، از طرف دیگر هنرمند تازه کاری که می‌خواهد راه هنرمندان قبل از خود در به شهرت رسیدن را طی کند، ترجیح می‌دهد که با یک آلبوم شروع به کار حرفه‌ای خود کند. در مرحله اول و بعد از پیدا کردن آهنگساز در سطح متوسط، خواننده بین ۳۰ تا ۶۰ میلیون تومان آن هم تنها برای یک قطعه باید هزینه کند! هر چقدر سطح آهنگساز بالاتر و سابقه همکاری اش با چهره‌های مشهور موسیقی بیشتر شود، قیمتش هم بالاتر رفته و به رقمی بین ۶۵ تا ۹۰ میلیون تومان می‌رسد!

برای مرحله بعد که همکاری با تنظیم کننده است نیز رقم پرداختی از ۱۵ میلیون تومان در پایین‌ترین کیفیت تنظیم تا ۳۰ میلیون تومان در تنظیمات ارکسترال و متوسط ۹۰ میلیون تومان برای تنظیم کنندگان مطرح آب می‌خورد! مساله بعدی که خواننده با آن مواجه است ترانه سراست. در خوشبینانه‌ترین حالت ممکن، اگر خواننده خود سراینده ترانه اش هم باشد، می‌تواند هزینه ترانه سرا را که رقمی بین ۱۵ تا ۸۰ میلیون تومان است در بخش‌های بعدیِ تهیه آلبومش هزینه کند که می‌تواند هزینه استودیو و یا دستمزد نوازنده‌ها باشد و رقم آن بالای ۸ میلیون تومان باز هم با توجه به شهرت و نوع ساز در نوسان است. اما هزینه تمام شده تهیه یک آلبوم ۸ قطعه‌ای چقدر است؟! هرچند که نوسان قیمت باعث شده است که در هیچ مبحثی نمی‌توان هزینه قطعی را برای انجام کاری برآورد کرد، اما می‌توان به صورت نسبی به نتایجی رسید. طبق داده‌ها این رقم برای یک آلبوم متوسط ۸۰۰ میلیون تومان و برای یک آلبوم حرفه‌ای بیش از ۱ و نیم میلیارد تومان است. گفته شده این ارقام، از بعضی از تهیه کنندگان موسیقی و به شرط افشا نشدن نام آن ها، منتشر شده است.

نان به نرخ کنسرت و امید به بازگشت سرمایه‌های میلیاردی!

شاید در دهه‌های گذشته، شرط برگزاری کنسرت، منتشر کردن دست کم یک آلبوم ۸ قطعه‌ای بود، اما طی سال‌های گذشته این رسم برداشته شده و خواننده‌ها مستقیما پس از تولد و انتشار چند تک آهنگ، به صحنه کنسرت می‌رسند؛ صحنه‌ای که از تبلیغات روی بیلبورد‌ها گرفته تا بلیت فروشی در آن، ارقام میلیاردی رد و بدل می‌شود چراکه طبق آمار منتشر شده برای سال ۱۴۰۰، تعرفه نصب هر بیلبورد در سطح شهر تهران و با توجه به ارزش مکانی آن ناحیه، از ۹۰ میلیون تومان تا بیش از ۸۰۰ میلیون تومان در نوسان است و اگر برای تبلیغ هر کنسرت، دست کم ۱۰ بیلبورد در سطح شهر تهران در نظر بگیرید، بخش بزرگی از این هزینه‌ها را تنها در بخش تبلیغات پیدا خواهید کرد!
از طرفی به تازگی، جدا از بحث «مافیا» در موسیقی، به صورت جزیی این واژه در کنسرت نیز تعریف می‌شود. سال ۹۸ و قبل از شروع کرونا در ایران بود که محمد معتمدی، خواننده سنتی کشورمان با این ادعا که «مافیای کنسرت از وزیر ارشاد قوی‌تر است!» به این مساله پرداخت. او همچنین درآمد این مافیا را ۱.۵ برابر کل بودجه موسیقی کشور دانست. البته معتمدی اشاره‌ای هم به گردش حدود ۳۰۰ میلیاردی این مافیا داشت که موجب اعطای تسهیلات و گشایش اعتبارات سنگین است! با این حال نگاهی به میانگین آمار کنسرت‌ها در ایران در حالتی متعادل به اعدادی بیش از این‌ها خواهیم رسید. تقریباً هر روزه سالن‌های بسیار بزرگی با گنجایش مخاطب از حدود ۲ هزارو ۵۰۰ نفر تا ۸۰۰ نفر مانند سالن وزارت کشور، تالار وحدت، سالن میلاد نمایشگاه بین‌المللی، سالن مرکز همایش‌های برج میلاد، اریکه ایرانیان و چندین و چند نمونه دیگر از جمله مراکزی هستند که ترافیک بالایی در کنسرت‌های متنوع دارند. گردش مالی وسوسه‌کننده بیش از هزارو ۵۰۰ میلیارد تومانی سالانه حوزه موسیقی در کنار انفعال مسئولان و سیاستگذاران این عرصه، زمینه را برای فعالیت دلالان و جریان‌های مافیایی فراهم کرده تا به بهانه کسب این درآمد‌ها موسیقی و مخاطبان را به صورت یکجا ببلعند.
در آینه آمار‌های رسمی منتشر شده، سال ۱۴۰۰ چه از لحاظ تعداد کنسرت‌های مجوز گرفته و چه از لحاظ تعداد آلبوم‌های منتشر شده نسبت به سال‌های گذشته روندی نزولی را طی کرده است. باید تأکید کرد که دفتر موسیقی وزارت ارشاد از سال گذشته چندان در شفاف سازی و به روزرسانی اطلاعات حوزه موسیقی کوشا نبوده و همین مساله استنباط از وضعیت موسیقی ایران را دچار خطا می‌کند. خطایی که گویی برخی آگاهانه برای رسیدن مخاطب به آن، هدف چیده اند.

منبع: فرازدیلی