منافع مشترک روسیه و امریکا بر سر گاز ایران

اقتصاد۲۴- این روز‌ها بحث تامین انرژی مورد نیاز اروپا، در صورت تشدید تداوم تحریم‌های روسیه و رسیدن به مرحله‌ای که صادرات گاز روسیه به اروپا قطع شود، بسیار مطرح شده است. بسیاری صحبت از تامین انرژی مورد نیاز این قاره به جای روسیه از خاورمیانه می‌کنند و این مساله حتی بلندپروازی‌هایی را نزد برخی کشور‌های این منطقه موجب شده است. تا آنجا که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه ادعای تامین گاز مورد نیاز اروپا را توسط کشورش مطرح کرده است. اقلیم کردستان نیز که ادعا دارد دهمین ذخایر انرژی جهان را در اختیار دارد، فکر می‌کند که می‌تواند با سرمایه گذاری‌های فوری، جایگزین مناسبی برای انرژی روسیه در اروپا باشد. مسرور بارزانی، نخست وزیر اقلیم کردستان عراق در نشست دبی گفته بود که به زودی کردستان به قطب انرژی منطقه تبدیل خواهد شد و سهمی بزرگ در تامین نفت و گاز جهان خواهد داشت. وی که به صراحت از بلندپروازی‌های اقلیم پرده بر می‌داشت، حتی به دولت بغداد طعنه زد که نمی‌تواند جلوی پیشرفت کردستان را بگیرد و رای دادگاه عالی فدرال مبنی بر این که صادرات گاز از اقلیم غیرقانونی است را رد کرد. روشن است که اقلیم کردستان به حمایت‌های ترکیه و اسرائیل که این روز‌ها به فکر حل اختلافاتشان هستند تا از آب گل آلود جنگ اوکراین، ماهی خود را بگیرند، دلخوش کرده و گمان می‌کند، تل آویو و آنکارا تکیه گاه‌های محکمی هستند که می‌توانند رویا‌های اقلیم را محقق کنند.

بیشتر بخوانید: جانشین پوتین کیست؟

در این میان از ایران نیز صحبت شده است. ایرانی که مورد تحریم سنگین ایالات متحده قرار گرفته و مشکلات و حواشی جنگ اوکراین، دامنگیر آن نیز شده است. بسیاری معتقدند ایران که دومین ذخایر گازی جهان را در اختیار دارد، در صورت توافق هسته‌ای و رفع تحریم ها، می‌تواند بخش عمده‌ای از نیاز‌های انرژی اروپا را تامین کند. ایران ذخایر گازی دست نخورده‌ای دارد که نه فقط برای اروپا بلکه برای همه بازار‌های جهانی جذاب است. اماه راه رسیدن گاز ایران به اروپا حتی در صورت لغو تحریم‌ها چندان آسان و هموار نیست. جدای از این که زیرساخت‌های کشور به روزرسانی نشده و فرسودگی شبکه‌های گازی سبب شده است تا به سرمایه گذاری فوری نیاز داشته باشد، مسائل سیاسی – اقتصادی مهمی نیز وجود دارد که مانع از آن می‌شود گاز ایران به اروپا برسد.

بسیاری به درستی تحلیل می‌کنند که روسیه در هیچ حالتی اجازه نمی‌دهد گاز کشوری جایگزین گاز صادراتیش به اروپا شود، برای همین مانع از صدور گاز ایران به اروپا خواهد شد. روسیه در حال حاضر بالغ بر ۱۰۵ میلیون مترمکعب در روز گاز به اروپا صادر می‌کند که رقم بسیار قابل توجهی است.
واقعیت این است که روسیه نه تنهای می‌تواند جلوی صادرات گاز ایران را بگیرد بلکه می‌تواند مانع از صادرات گاز از هر کشوری به اروپا شود، کما این که لابی روسیه در عراق، نیجریه، مصر، آذربایجان، ترکمنستان، قزاقستان و حتی ترکیه به شدت فعال شده است.
اما ممانعت روسیه از رسیدن گاز ایران به اروپا، یک روی سکه است. روی دیگر سکه تلاش‌های امریکا برای جلوگیری از رسیدن گاز ایران به اروپاست. ایالات متحده که حتی تا قبل از آغاز جنگ اوکراین به شدت در برابر خط لوله گازی نورد استریم ۲ سنگ اندازی می‌کرد و بعد از آغاز جنگ نیز تحریم این لوله گازی از نخستین موارد تحریمی اش علیه روسیه بود، منافع کلان اقتصادی خود را در تامین گاز مورد نیاز اروپا جست‌وجو می‌کند.

بیشتر بخوانید: سازمان ملل: امکان دسترسی به میلیون‌ها تن غله در اوکراین وجود ندارد

اگر تحریم گاز روسیه فرصتی برای کشور‌های دیگر از جمله ایران به وجود آورده است تا بتوانند بازار تازه‌ای را برای گاز خود جست‌وجو کنند، این فرصت ایالات متحده را نیز شامل می‌شود. به ویژه الآن که قیمت گاز در بازار جهانی به شدت رشد کرده و این مساله صادرات گاز از ایالات متحده به اروپا را به لحاظ اقتصادی توجیه پذیر کرده است.

بنابراین، ایالات متحده و روسیه در اینجا به منافع مشترک رسیده اند، و آن این که گاز ایران یا هر کشور دیگری بدون نظارت آن‌ها نباید به اروپا برسد. اما بر سر این که کدام گاز جایگزین شود، ایالات متحده خود را جلودار می‌داند و می‌خواهد این امتیاز را به هر قیمتی شده از آن خود کند.
شاید گفته شود که ایالات متحده با انتقال گاز از کشور‌های دیگر به غیر از ایران به اروپا آنچنان مانع تراشی نمی‌کند. بله، این نکته صحیح است، اما دلیل آن این است که بخش عمده سرمایه گذاری در صنعت نفت و گاز کشور‌هایی که غیر از روسیه به اروپا گاز صادر می‌کنند، به ویژه در خاورمیانه و آفریقا، توسط شرکت‌های امریکایی انجام شده است. کما اینکه اگر در خط لوله گازی نورد استریم، شرکت‌های امریکایی نقشی داشتند، شاید به اولویت تحریم‌های ایالات متحده تبدیل نمی‌شد. برای همین بسیاری اعتقاد دارند حتی در صورت لغو تحریم‌های ایران و بازگشت امریکا به توافق هسته ای، باز ایالات متحده اجازه نمی‌دهد که گاز ایران به اروپا برسد چرا که می‌خواهد کل این کیک از آن خود و شرکت‌های نفتی امریکایی باشد.