كنترل قيمت دلار با كدام ابزار؟

اقتصاد۲۴- همزمان با این جلسه، تعدادی از صراف‌های منتخب در ساختمان بانک مرکزی با مدیران ارزی این بانک جلسه داشتند و خبرگزاری فارس نیز به نقل از منبعی که نامش فاش نشده گزارش داد که صبح پنجشنبه، «دو نفر از دلال‌های بزرگ طلا و ارز» به دلیل آنچه معاملات غیرقانونی و گسترده طلا و ارز خوانده شده، دستگیر شده‌اند. در نبود قیمت واقعی دلار در بازار آزاد و سکوت رسانه‌ها در این باره خبرگزاری فارس تنها رسانه نزدیک به دولت بود که روز پنجشنبه تایید کرد قیمت دلار از مرز ۳۱ هزار تومان فراتر رفته است.

علی صالح‌آبادی، رییس کل بانک مرکزی نیز چند روز قبل در حاشیه جلسه هیات دولت در این باره گفته بود با پوشش کاملی که در بازار‌ها انجام می‌دهیم، قطعا آرامش در بازار ارز ایجاد می‌شود؛ البته بانک مرکزی از ظرفیت قوانین موجود استفاده می‌کند و به زودی اختیارات ویژه‌ای هم برای بانک مرکزی اضافه می‌شود و می‌تواند به تعادل در بازار کمک زیادی کند. اما کارشناسان حوزه اقتصادی بر این باورند که هر زمان بحث مداخله بانک مرکزی در بازار ارز مطرح شده هزینه‌های سنگینی بر اقتصاد کلان وارد کرده است.

مقصود از مداخله بانک مرکزی چیست؟

آلبرت بغوزیان، اقتصاددان و استاد دانشگاه در مورد مجوز اخیر سران قوا به بانک مرکزی برای مداخله در بازار ارز معتقد است؛ در ابتدا باید مشخص شود منظور از مداخله بانک مرکزی در بازار ارز چیست، آیا منظور این است که بانک مرکزی باید بگیر و ببند در بازار ارز راه بیندازد یا اینکه به میزان کافی ارز در بازار تزریق کند تا نرخ ارز به نرخ‌های قبلی برگردد؟

او در ادامه گفت: سوال اصلی اینجاست که آیا نرخ قبلی دلار نرخ مناسبی بوده و آیا با مجوز سران قوا نرخ ارز را به ۲۷ هزار تومان بازمی‌گردانند یا اینکه با این مجوز قصد تثبیت قیمت‌ها را دارند؟

بیشتر بخوانید: دولت خوشحال می‌شود ارز را گران‌تر بفروشد

بغوزیان گفت: در گذشته نیز با افزایش نرخ ارز بانک مرکزی و دولت بازار ارز را پلیسی کرده بودند و بستن صرافی‌ها و عدم اعلام نرخ ارز در سایت‌ها یا استقرار پلیس در خیابان فردوسی از جمله اقدامات این بانک بود و به نوعی سعی داشتند تا معاملات خارج از سیستم رسمی را کنترل کنند. اما آنچه رخ داد این بود که تا یک مدتی بازار به صورت نامرئی اداره می‌شد و پس از آن هم نه نرخی پایین آمد و نه عوامل مداخله‌گر در بازار از بین رفتند و مجددا بازار ارز به روال قبلی بازگشت و صرافی‌ها بعد از آن باز هم باج دادند و سایت‌ها هم نرخ‌ها را مجددا اعلام کردند و آن‌گونه که شاهد بودیم در نرخ‌هایی بالاتر از قیمت‌های قبلی قیمت دلار اعلام شد.

این اقتصاددان در ادامه گفت: این تجربه‌ها نشان می‌دهد که بانک مرکزی اراده‌ای برای حفظ نرخ‌ها و ثبات آن ندارد و اگر قرار بر این است تا بانک مرکزی در بازار ارز مداخله‌ای داشته باشد مستلزم این است تا ارز کافی برای مداخله در بازار ارز داشته باشد، اما به دلیل اینکه به هر کسی در نرخ رسمی ارز فروخته نمی‌شود یا اینکه خرید‌ها به ۲ هزار دلار در سال محدود شده است مسلما یک بازار موازی نیز تشکیل می‌شود.

بغوزیان ادامه داد: البته این موضوع برای همه بازار‌ها صدق می‌کند و هر بازاری را که محدود به یک قیمت کنند و شرایط احراز برای آن تعیین شود در کنار آن بازار دومی شکل خواهد گرفت که نه شرایط احراز می‌خواهد و نه محدودیتی برای آن وجود دارد شبیه همین قیمتی که در حال حاضر برای قیمت دلار وجود دارد که در بازار رسمی ۲۶ هزار تومان است، اما با قیمت ۳۲ هزار تومان هر میزان دلاری که بخواهید به راحتی می‌توانید تهیه کنید.

نرخ بهینه دلار حایز اهمیت است نه نرخ تعادلی

این کارشناس ارشد اقتصادی با بیان اینکه بانک مرکزی در ابتدا باید تکلیف خود را با نرخ بهینه ارز مشخص کند، تصریح کرد: آیا تقاضای ارز در بازار به گونه‌ای هست که بتواند از سوی بانک مرکزی پاسخ داده شود یا اینکه تنها بحث سوداگری در این بازار مطرح است؟ و آیا بانک مرکزی با دریافت این اختیار از سوی سران قوا خواهد توانست هر میزان ارزی که نرخ‌ها را بهینه می‌کند در بازار ارز عرضه کند؟

او افزود: بانک مرکزی ابتدا باید اعلام کند اختیار نامحدودی که از سوی سران قوا به این نهاد داده شده به چه معنی است و دوم اینکه برنامه بانک مرکزی برای این اختیارات چیست؟ آیا این اختیارات در جهت کاهش نرخ ارز است؟ و اینکه چقدر توان خرید مردم را افزایش خواهد داد؟ بغوزیان با بیان اینکه بنده معتقدم بانک مرکزی نرخ ارز را متلاطم می‌کند، خاطرنشان کرد: بانک مرکزی در کل دنیا تنها نهادی است که در تئوری و در عمل اقتدار این را دارد تا بازار ارز را مدیریت کند این در حالی است که بانک مرکزی ما در ایران ثابت کرده است که در جهت افزایش نرخ خیلی راحت می‌تواند اقدام کند، اما در جهت کاهش نرخ‌ها بسیار ناتوان است.

این اقتصاددان در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود اینکه بانک مرکزی اعلام می‌کند بازار اسکناس دلار در کشور بازاری کوچک است باز هم این بازار نوسان قیمتی دارد، افزود: در بازار ارز نیز بحث عرضه و تقاضا حاکم است و این دو هستند که نرخ ارز را مشخص می‌کنند بانک‌های مرکزی در دنیا این اختیار را دارند که نرخ ارز را به سمت نرخ بهینه هدایت کنند که اصطلاحا به آن مدیریت نرخ ارز می‌گویند یا رژیم ارزی که رژیم نرخ ارز مدیریت شده است، اما متاسفانه بانک مرکزی کشور ما مدیریتی ندارد و نمی‌داند چه نرخی را باید برقرار کند.

بغوزیان افزود: زمانی که قیمت دلار از ۲۷ هزار تومان به ۳۲ هزار تومان رسیده است به این معنی است که مدیریتی در بازار وجود ندارد. این در حالی است که با عرضه ارز نرخ‌ها را می‌توانند پایین آورند یا با کاهش عرضه نرخ‌ها را بالا ببرند و در یک محدوده‌ای نگه دارند که سه شاخصه اقتصاد کلان را بهبود بخشند (ثبات قیمت‌ها، رشد اقتصادی و اشتغال)، اما متاسفانه هیچگاه از زبان روسای بانک مرکزی نشنیده‌ایم که هدف بانک مرکزی از دخالت در بازار این سه متغیر کلان باشد. او ادامه داد: هر زمان که بانک مرکزی در بازار ارز دخالت کرده از یک تا دو هفته قیمت‌ها ثابت بوده، اما پس از آن قیمت کالا‌ها بر اساس نرخ‌های جدید تعیین شده و پس از دو هفته‌ای که نرخ ارز را کاهش داده دیگر هیچ کالایی نرخش به قیمت‌های قبلی برنگشته است.

بغوزیان خاطرنشان کرد: یکی از ملموس‌ترین مثال‌ها نرخ خودروی پراید است آن‌گونه که شاهد بودیم در دولت آقای روحانی هم نرخ دلار به ۳۰ هزار تومان رسید، اما قیمت پراید بسیار پایین‌تر از نرخی بود که امروز مجددا بهای دلار در کانال ۳۰ هزار تومان قرار گرفته است و این سوال پیش می‌آید که آیا نرخ ارز اگر ثباتی داشته باشد دیگر تورمی نخواهیم داشت و قیمت‌ها آرام خواهند گرفت؟

او افزود: اگر بانک مرکزی نرخ‌ها را مدیریت نکند علاوه بر آنچه امروز بر سر قیمت لبنیات و تخم‌مرغ و... آمد و با رشد قیمتی مواجه بودیم باز هم به دلیل موج دیگر افزایش نرخ ارز بهانه‌ای جدید برای رشد قیمت این کالا‌ها پیش می‌آید.

بغوزیان گفت: بانک مرکزی به عنوان یک نهاد سیاست‌گذار پولی و ارزی باید نقش خود را به خوبی ایفا کند و بنده معتقدم این نهاد نباید به فکر سود و زیان خود باشد و در ترازنامه خود سود را نشان دهد بلکه خروجی بانک مرکزی نیز شبیه یک وزارتخانه باید باشد و تنها حفظ متغیر‌های کلان اقتصادی در یک محدوده مطلوب را مدنظر قرار دهد، اما متاسفانه بانک مرکزی تنها جایی برای فروش ارز و درآمدزایی برای دولت شده است و اگر هم ارزی داشته در نرخی بالاتر فروخته است و همین است که بازار متشکل ارزی ما هم نمی‌تواند بازار ارز را مدیریت کند.

منبع: اعتماد