جوزپ بورل در انتظار پاسخ تهران و واشنگتن

اقتصاد۲۴- «جمهوری اسلامی ایران حاضر به بازگشت به اجرای تعهدات هسته‌ای نیست.»
اگر مذاکرات برای احیای برجام به نتیجه نرسد، این عبارت، روایتی است که طرف مقابل ایران برای جاانداختن آن در افکار عمومی در سطح بین‌المللی تلاش بسیاری کرده است. روایتی از مذاکرات که می‌تواند به کارت سبزی برای تروییکای اروپایی و ایالات متحده جهت امنیتی‌سازی دوباره برنامه هسته‌ای ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و به تبع آن شورای امنیت سازمان ملل تبدیل شود. دولت جو بایدن، رییس‌جمهور ایالات متحده قریب به سه ماه پس از حضور در کاخ سفید، هیات مذاکره‌کننده خود به ریاست راب مالی را برای گفتگو درباره احیای برجام راهی وین کرد، اما اکنون یک‌سال و ۵ ماه از آغاز این روند می‌گذرد و هنوز دو طرف اصلی این منازعه در تهران و واشنگتن داده‌ها و ستانده‌ها برای موافقت با بازگشت به اجرای تعهدات برجامی را کافی نمی‌دانند. در این میان گذشت زمان و اجماع دوباره اروپا و امریکا علیه ایران این واقعیت را که وضعیت امروز نتیجه خروج امریکا از برجام و بی‌عملی ۱+۴ در اجرای تعهدات‌شان بود، کمرنگ کرده است.

جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا یک ماه پس از آخرین سفر به تهران و جلب موافقت ایران و ایالات متحده برای بخت‌آزمایی دور دیگری از مذاکرات در پایتخت قطر را اعلام کرد که آخرین متن مقبول برای هر دو طرف از سوی اتحادیه اروپا روی میز قرار گرفته و اکنون وقت تصمیم‌گیری است. در حالی که طرف امریکایی می‌گوید بررسی این پیشنهاد را آغاز کرده، اما همزمان رسانه‌های امریکایی از احتمالا بالای عدم پذیرش این طرح از سوی ایران سخن می‌گویند تا پازل مقصرنمایی ایران در سطح بین‌المللی را تکمیل کرده باشند.

شامگاه جمعه لورا روزن، خبرنگار امریکایی در گزارشی از وضعیت کنونی مذاکرات هسته‌ای نوشت: دیپلمات‌های امریکایی و اروپایی شک دارند که ایران آخرین متن پیشنهادی اتحادیه اروپا برای احیای برجام را بپذیرد. یک دیپلمات اروپایی در این باره می‌گوید: «ما در حال پل زدن میان اختلافات با هر ابزار ممکن هستیم، اما پیشرفتی حاصل نشده است.» یک مقام دیگر اروپایی گفته است: «ایرانی‌ها یا مردد یا در حال طرح خواسته‌های غیرواقع‌بینانه هستند از جمله اینکه اگر دبیرکل آژانس تمامی پرونده‌ها را نبندد به برجام باز نخواهیم گشت. هر کسی به جایی نگاه می‌کند، اما تابستان امسال آغاز سقوط است.»

بیشتر بخوانید: تقابل ایران و آژانس و آینده مبهم برجام

علی واعظ، مدیر برنامه ایران در گروه بحران در این باره می‌گوید: «به باور من پیشنهاد اروپا شامل بازنگری‌های جزیی است و امتیازات اساسی هیچ یک از طرف‌ها را در برنمی‌گیرد. من تقریبا اطمینان دارم که پاسخگوی انتظارات ایران نیست. اگر ایرانی‌ها به دنبال راهی برای حفظ ظاهر هستند این پیشنهاد این انتظار را برآورده می‌کند. اما فکر نمی‌کنم که مناسب باشد. بنابراین متاسفانه فکر نمی‌کنم این تلاش آخر، برجام را نجات دهد.»

هنری رام، کارشناس حوزه ایران در گروه اوراسیا معتقد است؛ ایران، امریکا و سایر طرف‌ها همچنان اعلام مرگ برجام را متضمن خطر‌های بزرگ می‌دانند و عدم اعلام آن در راستای منافع آنهاست. او می‌گوید: «فکر می‌کنم ایران از تداوم این وضعیت سود می‌برد، چراکه مذاکرات ادامه‌دار وین موجب می‌شود از بازار‌های داخلی حمایت کند، در صحنه جهانی نقش‌آفرینی کند و پوششی برای توسعه هسته‌ای ایجاد کند. برای امریکا نیز اعلام شکست برجام به منزله نیاز به طرحی ثانویه [Plan B]است که فکر می‌کنم منافع اندکی در آن مسیر وجود دارد. فکر می‌کنم دولت امریکا با محدودیت‌های عملی و سیاسی واقعی در طرح ثانویه مواجه خواهد بود.»

در ادامه این گزارش آمده است: وزارت خارجه می‌گوید تاکنون این ایران و نه امریکاست که تمایلی به پذیرش پیشنهاد روی میز گذاشته شده از ماه مارس تاکنون ندارد. ند پرایس، سخنگوی این وزارتخانه معتقد است که نشانه‌ها از ماه مارس تاکنون حاکی از آن است که ایران عزمی برای گرفتن تصمیم سیاسی لازم در راستای احیای برجام ندارد.

هنری رام در پاسخ به پرسشی درباره علت تعلل واشنگتن از توسل به راهکار‌های جایگزین برای برجام می‌گوید: هدف اصلی کاستن از توان صادرات نفت و کالا‌های پتروشیمی ایران است که خزانه‌داری امریکا در این راستا حرکاتی انجام داده است. اما امریکا اهداف دیگری هم نظیر تحت فشار قرار دادن روسیه به دلیل جنگ اوکراین دارد که این مساله، تشدید تحریم‌های ایران را از اولویت خارج می‌کند.

لورا روزن در ادامه این گزارش به نقل از علی واعظ می‌نویسد که جنگ اوکراین بر محاسبه‌های برجامی ایران تاثیر گذاشته است: ایرانی‌ها فکر می‌کنند که تا این زمستان، اروپایی‌ها با توجه به بحران انرژی محتاج نفت و گاز ایران خواهند شد و بر حجم فشار بر امریکا برای امتیازدهی به تهران می‌افزایند. امریکا نیز تصور می‌کند که با گذر زمان ایران متوجه می‌شود که نمی‌تواند با تکیه به چین و روسیه از عهده دست و پنجه نرم کردن با تبعات تحریم‌ها برآید. هر دو این مسائل ریشه در یک محاسبه اشتباه دارد.

ایران منتظر نتیجه انتخابات کنگره است

سایت تحلیلی المانیتور نیز در گزارشی درباره مفهوم پیشنهاد جوزپ بورل به ایران و امریکا برای پایان دادن به روند طولانی مذاکرات می‌نویسد: یک منبع اتحادیه اروپا که حاضر به افشای نامش نبود، می‌گوید هیچ ضرب‌الاجلی برای پاسخگویی دو طرف به پیشنهاد بورل وجود ندارد، اما اکنون زمان برای مذاکره تمام شده است. آنچه طرف‌ها می‌توانند روی آن توافق کنند در متن است. به نظر می‌رسد شرایط در تهران برای دستیابی به توافق داخلی دشوارتر است. ایران همچنین ممکن است نظاره‌گر نتیجه انتخابات کنگره در ماه نوامبر باشد تا روند‌های سیاسی در ایالات متحده را درک کند. اما یک منبع دیپلماتیک ایرانی به المانیتور گفت که تهران از ایده‌های جدید تا زمانی که به اخذ حداکثر سود از توافق کمک کند، استقبال می‌کند. در غیر این صورت، توافق بیهوده خواهد بود.

برجام ۹ جان دارد
المانتیور در گزارش دیگری با اشاره به یادداشت اخیر جوزپ بورل درباره وضعیت مذاکرت نوشت: بورل می‌گوید زمان برای مصالحه‌های مهم دیگر تمام شده است. مقامات اسراییلی با ارزیابی بورل موافق هستند. یک منبع دیپلماتیک اسراییلی در بیت‌المقدس می‌گوید بورل سعی کرد تا زمانی که می‌تواند این لحظه را به تعویق بیندازد، اما او چاره دیگری نداشت. توافق روی میز است. به نظر می‌رسد هر دو طرف از تماس‌ها خسته شده‌اند و به نقطه پایانی رسیده‌اند. امریکایی‌ها نیز از این تحولات ناامید شده‌اند. راب مالی، نماینده ویژه امریکا در امور ایران اخیرا پیامی را به اسراییل ابلاغ کرد و گفت که او معتقد نیست ایرانی‌ها متن پیشنهادی بورل را بپذیرند. از نظر او [مالی]، این توافق مرده است.
به گزارش انتخاب، المانیتور در ادامه می‌نویسد: اسراییلی‌ها از وضعیت فعلی راضی هستند. دورنما در اسراییل در ابتدا برای به تعویق انداختن توافق احیای برجام چندان قوی تلقی نمی‌شد، اما در حال حاضر به نظر می‌رسد که کارزار اسراییل به یک پیروزی تاریخی برجسته دست یافته است. یک منبع دیپلماتیک ارشد در خاورمیانه که خواست نامش فاش نشود به المانیتور گفت: «در ایران نیز مخالفت شدیدی با این توافق وجود دارد.» آیا اسراییل اکنون می‌تواند بطری‌های شامپاین را باز کند و روی دستیابی به توافق با ایالات متحده روی طرحی مشترک برای افزایش فشار بر ایران و تشدید تحریم‌ها تمرکز کند و در عین حال به جنگ فرسایشی فزاینده‌اش علیه ایرانی‌ها ادامه دهد؟ احتمالا نه.

بیشتر بخوانید: مردم جهان به گرانی مواد غذایی عادت کنند

یک منابع دیپلماتیک اسراییلی دیگر در این باره می‌گوید: «برجام مانند گربه‌ای است که ۹ جان دارد. در حال حاضر، جان نهمش هم از دست رفته، اما به زودی خواهیم دید که این گربه زندگی ابدی دارد یا نه. هیچ چیزی نمرده؛ هر دو طرف منافع آشکاری در دستیابی به توافق دارند.» به گفته این منبع، اظهارات بورل پایان راه نیست، او حدس زد که ضرب‌الاجل واقعی در نوامبر خواهد بود، اگر هیچ پیشرفتی تا انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره حاصل نشود. این زمانی است که اسراییل واقعا می‌تواند بطری شامپاین را باز کند. اما در حال حاضر، همه چیز مانند دفعات گذشته گیر کرده است و با این حال هر بار طرفین به میز مذاکره باز می‌گردند.

شنیده‌های «اعتماد» حاکی از آن است که تهران هنوز پاسخ خود به پیشنهاد بورل را ارایه نکرده است. با این همه حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه تاکید دارد که هدف ایران رسیدن به توافقی قوی و پایدار است که منافع اقتصادی ایران را تامین کند. وزرای خارجه قطر و عمان در چند ماه اخیر و همزمان با قفل شدن مذاکرات برای احیای برجام، تلاش‌های موازی را برای کاستن از اختلاف میان تهران و واشنگتن به کار گرفتند که ظاهرا تاکنون سودمند نبوده است.

منبع: اعتماد