افزایش مرگ ناشی از آلودگی هوا در تهران

اقتصاد۲۴- هشدار‌های یک هفته‌ای سازمان هواشناسی درباره تشدید آلودگی هوای تهران به دلیل پایداری نسبی جو و توقف وزش باد به وقوع پیوست و دیروز، پایتخت، هشتاد‌و نهمین روز دارای هوای ناسالم برای گروه‌های حساس را آغاز کرد.

از روز جمعه، سازمان هواشناسی کشور با صدور هشدار زرد رنگ (وقوع پدیده‌ای جوی که ممکن است در سفر‌ها و انجام کار‌های روزمره اختلالاتی ایجاد کند) اعلام کرد که غلظت آلاینده‌ها در شهر‌های تهران و کرج تا روز دوشنبه ۲۳ آبان افزایش خواهد داشت.

طبق گزارش ۲۲ آبان شرکت کنترل کیفیت هوا، دیروز شاخص آلودگی هوای تهران با آلاینده ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون به عدد ۱۲۵ رسید که از حد سلامت (عدد ۱۰۰) بالاتر بود. شاخص ذرات معلق با قطر کمتر از ۱۰ میکرون هم دیروز به عدد ۷۱ افزایش یافت و شاخص دی‌اکسید گوگرد، به عدد ۱۷، شاخص دی‌اکسید نیتروژن به عدد ۷۳، شاخص ازن به عدد ۹ و شاخص مونواکسید کربن هم به عدد ۳۱ رسید.

بیشتر بخوانید: کدام میوه‌ها را در روز‌های آلودگی هوا بخوریم

در حالی که به دنبال افزایش شاخص آلایندگی هوای تهران طی دو روز اخیر، پیش‌بینی شده تا اواخر این هفته بر شدت آلودگی هوای پایتخت افزوده شود، از ابتدای هفته جاری هم مدیریت بحران استان تهران به وضعیت آماده‌باش در آمد و دیروز بنا به تصمیم کمیته اضطرار آلودگی هوای تهران که در استانداری تهران تشکیل شد، امروز ساعت ورزش و فعالیت بدنی در مدارس مناطق ۱۹ گانه پایتخت تعطیل و فعالیت‌های ورزشی در فضای باز شهر تهران هم ممنوع شده است.

فقط خودرو‌ها مقصر این هوای قهوه‌ای هستند؟

مسوولان شهری و استانی همچنان آلودگی هوای پایتخت را به تردد خودرو‌های فرسوده و فاقد معاینه فنی ربط می‌دهند. اخیرا مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران گفته که یک خودروی سواری فرسوده ۲۶ برابر یک خودروی نو، یک موتوسیکلت فرسوده ۱۲ برابر یک موتوسیکلت نو و یک کامیون فرسوده ۵۰ برابر یک کامیون نو آلایندگی دارند.

این مسوول حوزه شهری همچنین با استناد به گزارش بانک جهانی، اعدادی هم از میزان خسارات اجتماعی آلودگی هوا در شهر تهران اعلام کرده از جمله اینکه گفته تاثیر آلودگی هوای تهران بر سلامت شهروندان رقمی معادل ۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار است در حالی که رفع خرابی یا حذف خودرو‌های فرسوده از چرخه تردد به مراتب ارزان‌تر از این خسارات خواهد بود، چراکه بر اساس محاسبات صورت‌گرفته، خسارت سالانه آلایندگی یک کامیون فرسوده در شهر تهران برابر ۴۶۷ میلیون تومان و خسارت سالانه آلایندگی یک موتوسیکلت فرسوده برابر ۲۱ میلیون تومان است.

اخیرا سردار تیمور حسینی، جانشین رییس پلیس راهور نیروی انتظامی هم در یک برنامه تلویزیونی حاضر شده و اعلام کرده: «۴۷ درصد خودرو‌ها در کشور (معادل ۱۷ میلیون وسیله نقلیه) فرسوده هستند که از این تعداد ۷ میلیون دستگاه در کلانشهر‌ها در حال ترددند. سال ۱۴۰۰ بالغ بر یک میلیون و ۳۰۰ هزار دستگاه وسیله نقلیه در کشور تولید شده در حالی که به ازای این حجم تولید، فقط ۲۹ هزار خودروی فرسوده از رده خارج شده در حالی که اگر با قانون ضعیف حذف یک خودروی فرسوده به ازای تولید ۴ خودرو پیش می‌رفتیم باید حداقل ۳۲۵ هزار دستگاه خودروی فرسوده از رده خارج می‌شد.»

در همین برنامه تلویزیونی، داریوش گل‌علیزاده سرپرست مرکز ملی هوا و تغییرات اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست هم تایید کرد که به ازای تولید سالانه حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار خودرو در کشور، به حدود ۳۵۰ تا ۴۰۰ هزار برگه اسقاط نیاز داریم در حالی که مجموع برگه‌های اسقاط صادره تا امروز، به ۷۰ هزار فقره رسیده است.
اما دیروز سرپرست شرکت بهره‌برداری متروی تهران و حومه اعلام کرد که تعداد مسافران متروی پایتخت نسبت به سال گذشته افزایش یافته است. طبق این اعلام، در ۷ ماه اول سال گذشته ۱۵۴ میلیون مسافر از مترو در شهر تهران استفاده کرده‌اند که این عدد در مدت مشابه سال جاری به ۲۲۱ میلیون مسافر افزایش یافته و بنابراین استفاده پایتخت‌نشینان از خودروی شخصی کاهش داشته ولی با این حال طبق اعلام شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، شهر تهران در سال جاری تاکنون، دو روز هوای پاک، ۱۲۷ روز هوای مطلوب، ۸۹ روز هوای آلوده برای گروه‌های حساس، هشت روز هوای ناسالم برای همه گروه‌ها، دو روز هوای بسیار ناسالم و دو روز هوای خطرناک داشته در حالی که براساس اعلام همین نهاد وابسته به شهرداری تهران، پایتخت در سال ۱۴۰۰ هیچ روزی هوای بسیار ناسالم و خطرناک را تنفس نکرده بود.

رییس کمیته سلامت شورای شهر تهران در جلسه علنی روز ۸ آبان سال جاری در گزارش مربوط به وضعیت هوای پایتخت طی سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ اعلام کرد: «براساس آماری که محیط زیست شهرداری تهران اعلام کرد، از سال ۱۳۹۶ تا سال ۱۴۰۰ از مجموع ۱۸۲۶ روز تنها ۳۶ روز هوای پاک در تهران ثبت شده است.»
عباس شاهسونی؛ رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت در گفتگو‌های رسانه‌ای خود طی دو سال اخیر با خبرگزاری‌های فارس و ایسنا بابت تاثیر آلودگی هوا بر سلامت شهروندان، اعلام کرده که طی سال ۱۳۹۹، در کل کشور ۴۱ هزار و ۷۰۰ مرگ بر اثر آلودگی هوا رخ داده که بابت این میزان مرگ، ایران در جایگاه ۱۹ جهانی دارای آلوده‌ترین هوا ایستاده و در همین سال (۱۳۹۹) در شهر تهران تعداد ۳۷۵۱ مرگ منتسب به مواجهه با ذرات معلق رخ داده که این عدد در سال ۱۴۰۰ به ۶۴۰۰ مرگ افزایش یافته است.

شاهسونی، ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون را پنجمین علت مرگ و آلودگی هوا را هفتمین علت مرگ در ایران در سال ۱۴۰۰ دانسته و گفته که در سال ۱۴۰۰، ایران بین ۱۰۶ کشور دنیا بابت شاخص کیفیت هوا در رده بیست و سوم جدول و در منطقه غرب آسیا بابت شاخص آلودگی هوا، در رده ششم جدول ایستاده است.
شاهسونی می‌گوید: «در سال ۱۳۹۹ میانگین غلظت ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون در ۲۵ شهر ایران با جمعیت حدود ۳۲ میلیون نفر (تهران، اهواز، مشهد، تبریز، شیراز، اصفهان، ایلام، سنندج، یاسوج، همدان، خرم‌آباد، اراک، کرج، کرمانشاه، آبادان، زنجان، یزد، ارومیه، کرمان، بیرجند، قم، زابل، بحنورد، دزفول و اردبیل) تقریبا ۶ برابر رهنمود سازمان جهانی بهداشت (۱۰ میکروگرم غلظت سالانه) بوده به این معنا که در سال ۱۳۹۹ در این ۲۵ شهر، به‌طور میانگین ۱۲۰.۵روز میانگین غلظت روزانه ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون بالاتر از رهنمود روزانه سازمان جهانی بهداشت بوده و البته در شهری مثل اهواز ۲۹۲ روز و در شهر تهران نیز ۲۲۴ روز میانگین غلظت روزانه ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون بالاتر از رهنمود روزانه سازمان جهانی بهداشت بوده است.»
شاهسونی همچنین می‌گوید که در سال ۱۳۹۹ در این ۲۵ شهر، به‌طور میانگین ۱۱ هزار و ۱۲۹ مرگ به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون در بزرگسالان بالاتر از ۳۰ سال منتسب شده و به‌طور مجزا و تفکیک شده، به‌طور میانگین حدود ۵۱۹ مرگ به علت بیماری‌های مزمن انسداد ریوی (تهران ۱۲۳ مرگ) حدود ۲۹۸ مرگ به علت سرطان ریه (تهران ۱۱۲ مرگ) ۴۲۵۵ مرگ به علت بیماری‌های ایسکمیک قلبی (تهران۱۲۵۱ مرگ) حدود ۱۷۳۴ مرگ به علت سکته مغزی (تهران ۶۳۲ مرگ) منتسب به ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون رخ داده است.
شاهسونی همچنین با هشدار نسبت به روند افزایشی غلظت ذرات معلق از سال ۱۳۹۷ تاکنون، دیروز در گفتگو با خبرگزاری فارس هشدار داد که آلودگی هوا تا اواخر بهمن ادامه خواهد داشت و با انتقاد از اجرا نشدن قانون هوای پاک که سال ۱۳۹۶ به تصویب رسید، افزود: «شاخص آلودگی هوای تهران دیروز روی عدد ۱۲۵ و به معنای هوای ناسالم برای گروه‌های حساس بود اگرچه که در چند ایستگاه مانند ایستگاه تربیت مدرس، ایستگاه پارک شکوفه، دانشگاه علم و صنعت و پیروزی، به بالای ۱۵۰ و به وضعیت ناسالم برای همه گروه‌ها رسید. با شروع فصل سرما بیش از پیش با آلودگی هوا مواجه خواهیم بود و این مشکل به صورت متناوب تا اواخر بهمن وجود دارد در حالی که قانون هوای پاک وظایف دستگاه‌ها را مشخص کرده، اما عمدتا اجرای این قانون ضعیف است و بیشتر مواد قانونی اجرایی نشده است.

وقتی اقدامی انجام ندهیم غلظت ذرات معلق به‌طور میانگین افزایش خواهد یافت چنانکه در سال ۹۶ و زمانی که قانون هوای پاک ابلاغ شد غلظت ذرات معلق به‌طور میانگین سالانه ۳۰ میکروگرم در مترمکعب بود و امروز این عدد به ۳۱ رسیده و این عدد به این معناست که در این بازه ۵ ساله قانون هوای پاک هیچ کمکی به کاهش غلظت سالانه ذرات معلق نکرده و البته وزارت صنعت، سازمان استاندارد، وزارت نفت، وزارت کشور و شهرداری‌ها کم کارترین دستگاه‌ها در زمینه اجرای قانون هوای پاک هستند که به درستی به وظایف خود عمل نکرده‌اند.»

اخیرا مسعود یونسیان؛ استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگویی که با خبرگزاری ایلنا داشت در رابطه با آمار‌های مرگ منتسب به آلودگی هوا گفته بود: «به ازای یک واحد آلودگی هوا، تعداد مشخص به آمار مرگ افزوده می‌شود.

به‌طور مثال اگر ۱۰ واحد به شاخص آلودگی هوا افزوده شود، تعداد مرگ را در ۱۰ واحد ضرب می‌کنیم. وقتی می‌گوییم افرادی بر اثر علت مشخص فوت شده‌اند، می‌توان به صورت مستقیم از آن‌ها نام برد، اما مرگ‌های بر اثر آلودگی هوا را نمی‌توان به صورت مستقیم شناسایی کرد، چراکه ما بر اساس یک‌سری محاسبات به این تعداد رسیده‌ایم. همان‌طوری که در یک مزرعه داس برمی‌داریم تا گندم درو کنیم و معمولا دسته‌ها و خوشه‌های بلندتر و بزرگ‌تر درو می‌شوند، آلودگی هوا هم یک انسان جوان سالم و قبراق را نمی‌کشد.

آلودگی هوا موجب فوت زودرس می‌شود و مثلا فردی یک بیماری زمینه‌ای قلبی و تنفسی دارد و اگر قرار بود که مثلا تا ۱۰ سال دیگر زنده باشد بر اثر آلودگی هوا مرگ او زودتر رخ خواهد داد؛ لذا افرادی بر اثر آلودگی هوا فوت می‌کنند که انتظار داشتیم در آینده نزدیک فوت کنند و اکنون به دلیل آلودگی هوا مرگ آن‌ها جلو افتاده است. معمولا افرادی که در مرز سلامت خود با بیماری قرار دارند، بیشتر احتمال دارد که آلودگی هوا موجب مرگ آن‌ها شود.»