در اقتصاد دانش بنیان به شرکت‌های پرریسک وام پرداخت نمی‌شود

اقتصاد۲۴- سعید شجاعی، مدیرعامل صندوق توسعه فناوری ایرانیان با بیان اینکه هم‌اکنون حدود هفت تا هشت هزار شرکت دانش بنیان در کشور داریم، گفت: بخش قابل توجهی از این شرکت‌ها مستعد برای فعالیت دانش بنیان هستند یا شرکت نوپایی هستند که تولید نداشتند و در آینده اثرگذار هستند.

وی درباره سهم شرکت‌های دانش بنیان در اقتصاد کشور، ادامه داد: گزارش‌های زیست بوم شرکت‌های دانش بنیان در سال ۹۹ نشان میدهد شرکت دانش بنیان نزدیک به ۲۰۰ همت درآمد فروش داشتند. تمام این ۲۰۰ همت محصولات دانش بنیان نبوده است. چرا که برخی از شرکت‌های دانش بنیان اقدام به فروش محصولاتی غیردانش بنیان در سبد خود می‌کنند. بنابراین، برای اینکه درآمد اصلی دانش بنیان‌ها را بدانیم، باید محصولات اصلی دانش بنیان را درنظر بگیرم که مبلغ آن کم‌تر است.

شجاعی تصریح کرد: برای اینکه سهم اقتصاد دانش بنیان از کل اقتصاد کشور را بسنجیم باید با کل اقتصاد کشور مقایسه کنیم. در سالی که فروش محصولات دانش بنیان ۸۰ همت بوده، تولید ناخالصی داخلی حدود چهار هزار همت بوده است. در اقتصاد پیشروی دنیا مثل امریکا و برخی کشور‌های اروپایی سهم اقتصاد دانش بنیان از کل اقتصاد کمتر از سه تا چهار درصد است. اگر ۸۰ همت را تقسیم ۴ هزار که تولید خالصی کشور کرده و بعد بر سه تقسیم کنیم، حدود ۶۶ صدم درصد می‌شودو یعنی کم‌تر از یک درصد که در کشور‌های منطقه و اسیا وضعیت مناسبی داریم، اما از کشور‌های پیشرفته دنیا مثل امریکا که این عدد حدود چهار درصد است، عقب ماندگی داریم.

وی با بیان اینکه دریک دهه اخیر توجه خاصی به دانش بنیان‌ها شده و فضای عمومی کشور در این حوزه در حال رشد است، ادامه داد: اتفاق و راهبردی اشتباه پیگیری و باعث شد در اقتصاد نقش ایفا کند، این بوده سیاست ما سیاست گلخانه‌ای بوده است. تعداد شرکت را برچسب دانش بنیان زدیم، اما به صورت گلخانه‌ای از آن حمایت کردیم. یعنی یا وام دادیم یا ساختماین در اختیار ان‌ها قرار دادیم و آن‌ها را معاف از مالیت کردیم. یعنی ما با حمایت از شرکت دانش بنیان، نیاز آن‌ها به محیط اطراف را تا حد قابل توجهی کم کردیم. شرکت دانش بنیانی قرار بود از محل فروش محصول درامدزرایی کند یا از بانک وام بگیرد، ارتباطش را با بدنه اصلی اقتصاد کشور از طریق حمایتی شده، قطع کردیم.

شجاعی با اشاره به اینکه هشت هزار شرکت دانش بنیانی داریم که عمده نوپا یا مستعد هستند و درآمد فروش ندارند، تصریح کرد: ۸۰ درصد درآمد فروش شرکت‌های دانش بنیان ۸۰ مربوط به ۵ درصد تعداد شرکتهاست. یعنی ۹۵ درصد شرکت دانش بنیان ما فروش چندانی ندارند. این‌ها فعال هستند، اما کوچک هستند و تأثیر زیادی در اقتصاد کشور ندارند. نکته دیگر اینکه بالای ۹۰ درصد ۵ درصد شرکت‌ها که عمده درامد‌ها را به خود اختصاص دادند، در ۱۰ سال اخیر تأسیس نشدند بلکه در گذشته با منابع دولتی فعالیت خود را آغاز کرده بودند.

مشاور دانش بنیان شبکه تحلیل‌گران فناوری ایران با انتقاد از سیاست‌های حمایتی از شرکت‌های دانش بنیان، خاطر نشان کرد: ما سیاست‌هایی که برای توسعه اقتصاد دانش بنیان در این ۱۵ سال اخیر داشتیم، اشتباه بزرگی داشته است؛ به طوری که حمایت به نحوی بوده که باعث شده این شرکت‌ها فضای گلخانه و مستقل از بدنه عمومی اقتصاد کشور شود و بعد، چون این شرکت‌ها کوچک بوده و درآمد تاثیرگذاری نداشتند، برای اینکه آمار‌ها را بالا ببریم، شرکت‌های بزرگ را به عنوان دانش بنیان معرفی کردیم و گفتیم که این‌ها محصول سیاست ماست. در صورتی این روند اشتباه است و باید گفت برخی از این شرکت‌ها خروجی شرکت‌های فناورانه و دانش بنیان در این سال‌ها نبوده است.

وی با بیان اینکه دستاور‌های فعلی را نباید به ۱۰ سال اخیر تعمیم داد، تصریح کرد: درآمد فروش ۲۰۰ همتی سال ۹۹ برای شرکت دانش بنیان مربوط به شرکت‌هایی بوده که قبل از این سال‌ها تاسیس شده بودند. البته قبول دارم سیاست کشور باعث رشد آن‌ها شده، اما باید توجه داشت عمده دستاورد‌ها را نباید به ۱۰ سال اخیر دانست. از طرفی هم حمایت از شرکت‌های کوچک هم به نحوی نبوده که این شرکت‌ها رشد اقتصادی را تجربه کند. دلیل اصلی هم حمایت با جهت‌گیری اشتباه بوده است که مسیر گلخانه‌ای را طی کرده است.

شجاعی ادامه داد: شرکت‌های کوچکی داریم که برای تأمین مالی نیاز دارند با سرمایه گذار یا شرکتی وارد مشارکت شوند. در دنیا این شرکت‌های کوچک به شرکت بزرگ صاحب فناوری حوزه مربوطه می‌روند تا آن‌ها در قالب شرکت جدید فعالیت کنند. اما در کشورمان فناوری که چنین تکنولوژی دارد، به جای مراجعه به شرکت بزرگ به معاونت علمی یا صندوق شکوفایی ریاست جمهوری مراجعه می‌کند و درخواست وام می‌دهد که با سیستم اشتباه وام می‌گیرد و به نوعی با این اقدام ارتباط بین شرکت کوچک با شرکت بزرگ در آن حوزه قطع می‌شود.

وی با بیان اینکه ادامه این روند باعث می‌شود صندوق‌های پژوهش فناوری دیگر حاضر به سرمایه گذاری در شرکت کوچک نخواهد شد، گفت: ما موارد متعددی داشتیم تیم فناوری کوچک به صندوق‌ها مراجعه کرده و صندوق‌ها هم برای سرمایه گذاری اعلام آمادگی کردند، اما تیم فناور وقتی متوجه اعطای وام ارزان قیمت شده است، مسیر مذاکرات را رها کرده و شرکت را تاسیس کرده است و به این ترتیب ارتباط بین شرکت‌ها قطع می‌شود.

مدیرعامل صندوق توسعه فناتوری ایرانیان با اشاره به اینکه در صورتی که ارتباط بین فناور شرکت کوچک با شرکت‌های بزرگ قطع شود، تعداد مراجعه به صندوق نوآوری و شکوفایی زیاد می‌شود و به این ترتیب منابع محدود خواهند شد، تصریح کرد: به طور مثال شرکتی که برای شروع باید ۱۰ میلیارد تومان داشته باشد، صندوق نوآوری به دلیل محدودیت منابع یک میلیارد تومان می‌تواند وام دهد. بنابراین، فعالیت شرکت دانش بنیان که با هزینه ۱۰ میلیارد تومانی می‌خواسته به جایی برسد، به دلیل کمبود منابع با مشکل مواجه شده و ممکن است به شکست هم ختم شود. از طرفی هم این شرکت کوچک به صندوق هم بدهکار می‌شود.

وی با بیان اینکه در برخی حوزه‌ها تا زمانی عدد قابل توجهی سرمایه‌گذاری نشود به هدف نمی‌رسیم، گفت: در صورتی که در اقتصاد دانش بنیان متعارف در دنیا به شرکت‌های کوچکی که ریسک بالایی دارند، وام پرداخت نمی‌شود و و در قالب سرمایه خطرپذیر تأمین مالی می‌شود. به طوری که فناور که در حوزه سرمایه گذاری خطرپذیر تجربه دارد، مثل صندوق پژوهش فناوری، سبدی در شرکت‌ها ایجاد می‌کنند و این شرکت‌ها سرمایه گذاری کرده و بابت آن سهام می‌گیرند. بنابراین، این شرکت‌ها که با ریسک بالا دارند، ممکن است سرمایه سوخت شود و سرمایه از بین برود. البته از طرفی هم ممکن است نتیجه خوبی حاصل شود. بنابراین، اگر مکانیزم سرمایه‌گذاری خطرپذیر در دانش بنیان‌ها استفاده شود، سرمایه گذار در ۱۰ شرکت سرمایه‌گذاری می‌کند که ممکن است چند شرکت شکست بخورد و چند شرکت هم موفق شود که با این اقدام شرکت‌های سودآور سودی ایجاد می‌شود که خسارت را هم جبران می‌کند.

شجاعی افزود: اتفاق مثبتی رخ می‌دهد این است که سرمایه گذار، چون تجربه فضای کسب و کار را در اختیار تیم فناور قرار می‌دهدف علاوه بر تأمین مالی، احتمال موفقت فناور هم بالا میرود. یعنی علاوه بر تامین مالی احتمال شکست کاهش می‌یابد. به این سرمایه‌گذاری خطرپذیر، پولی وارد می‌شود که به آن پول هوشمند می‌گویند.

مدیرعامل صندوق توسعه فناوری ایرانیان در پایان تصریح کرد: اتفاق نسبتا اشتباهی در کشور افتاده این است تامین مالی شرکت‌های دانش بنیان را به وام ارزان قیمت وصل کردیم؛ در صورتی باید به سرمایه گذاری خطرپذیر متصل شود. در امار‌های گزارش زیست بوم فناوری نشان می‌دهد بالای ۸۰ درصد تأمین مالی شرکت‌های کوچک و نوپا با وام ارزان قیمت تأمین میشود در حالی باید با سرمایه گذاری خطرپذیر تدمبین مالی شوند که باید این روند تغییر کند.