سرانه سالانه خسارت آلودگی هوا برای هر تهرانی؛ ۳۰۰ دلار

اقتصاد۲۴- تعطیلی دو روزه مراکز آموزشی و مدارس استان تهران هم در بهبود کیفیت هوای پایتخت تاثیری نداشت و طبق گزارش دو روز اخیر سامانه پایش کیفی هوای کشور، هوای شهر تهران در روز‌های پنجشنبه و جمعه، حتی از روز چهارشنبه هم آلوده‌تر شد چنانکه طی دو روز گذشته، به دلیل غلظت آلاینده ذرات معلق با قطر کمتر از ۲، ۵ میکرون، کیفیت هوای پایتخت به وضعیت ناسالم برای تمام گروه‌ها رسید. به گزارش اعتماد و به نقل از این سامانه، روز پنجشنبه غلظت ذرات معلق با قطر کمتر از ۲، ۵ میکرون در پایتخت ۱۵۸ بود و دیروز به عدد ۱۶۲ افزایش یافت که کیفیت هوای پایتخت را به شرایط «قرمز» رساند. کاهش شدید کیفیت هوای پایتخت درحالی رخ داد که روز چهارشنبه تمام مهد‌های کودک و پیش‌دبستانی در پایتخت تعطیل شد و تمام کلاس‌های درس هم به صورت غیرحضوری برگزار شد. درحالی که سازمان هواشناسی هم هشدار داده که آلودگی هوای پایتخت طی روز‌های آینده در هفته جاری هم ادامه خواهد داشت، افزایش آلودگی هوا با ذرات معلق این فرض را باز هم پررنگ می‌کند که تردد خودرو‌ها علت تامه آلودگی هوای پایتخت نیست و دلایل دیگری هم در آلوده شدن هوای تهران نقش دارد. 

مرکز پژوهش‌های مجلس: خسارت آلودگی هوا بر ایرانی‌ها سالانه ۷ میلیارد دلار است

ابتدای پاییز امسال گزارشی از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس با موضوع راهکار‌های کوتاه‌مدت برای رفع آلودگی هوا در کشور منتشر شد. این گزارش، در بخش‌های مختلف به بررسی نوع و سهم عوامل آلاینده هوای کلان‌شهر‌ها پرداخته و راهکار‌های هزینه بر، اما با تاثیر درازمدت و همچنین روش‌های کم‌هزینه، اما با تاثیر آنی و کوتاه‌مدت را معرفی کرده است.  
در این گزارش در یک مرور سریع درباره خسارات آلودگی هوا بر سلامت شهروندان اعلام شده: «در بسیاری ازشهر‌های بزرگ و متوسط، غلظت بعضی از آلاینده‌های هوا از استاندارد‌های ملی به مراتب بالاتر است و برآورد می‌شود با احتساب تاثیر پدیده ریزگردها، بیش از نیمی از جمعیت کل کشور در معرض آلودگی قرار دارند. این مشکل نه تنها سلامت مردم را به مخاطره می‌اندازد، بلکه هزینه‌های زیادی را به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر حوزه سلامت، به علت افزایش نیاز به خدمات مراقبتی و بهداشتی و فوریت‌های پزشکی که برای جمعیت تحت تاثیر انجام می‌شود و همچنین سایر حوزه‌های اقتصادی تحمیل می‌کند. همچنین بار مالی زیادی به علت مرگ‌های زودرس بر سیستم بهداشتی تحمیل می‌شود به صورتی که بر اثر مرگ‌های زودرس، سال‌های زیادی از عمر افراد و نیروی کار یک کشور از دست می‌رود. براساس گزارشات وزارت بهداشت در سال ۱۳۹۹، آلودگی هوا سالانه حدود ۳۷۵۱ نفر در شهر تهران قربانی می‌گیرد. همچنین میزان مرگ ناشی از آلودگی هوا در کل کشور به سالانه ۱۱۱۵۹ نفر می‌رسد که تقریبا هم رده با آمار تلفات جاده‌ای در کشور است. براساس همین گزارش خسارت آلودگی هوا بر سلامتی شهروندان تهران حدود ۳، ۲ میلیارد دلارتخمین زده شده که این میزان برای کل کشور به ۷ میلیارد دلارمی رسد.»

در بخش دیگری از این گزارش و در ادامه برآورد خسارات ناشی از آلودگی هوا بر شهروندان ایران و تهران آمده است: «در سال ۱۴۰۰ شهر تهران، ۱۲۳روز هوای آلوده داشت که برابر حدود ۳۴درصد از کل سال است. یعنی شهروندان تهران یک‌سوم سال هوای آلوده تنفس می‌کنند. براساس گزارش بانک جهانی، آلودگی هوا سالانه ۲، ۶ میلیارد دلار خسارت به شهروندان تهرانی وارد می‌کند چنانکه سرانه خسارت وارده ناشی از آلودگی هوا برای هر شهروند تهران حدود ۳۰۰ دلار در سال است و به طور متوسط یک خانواده ۴ نفره در شهر تهران سالانه حدود ۱۲۰۰ دلار معادل ۳۵ میلیون تومان خسارت به دلیل معضل آلودگی هوا پرداخت می‌کنند که این خسارت ناشی از تاثیرات مختلف آلودگی هوا بر سلامتی و زندگی شهروندان تهرانی است. بنابر برآورد‌ها هر روز که شهر تهران به دلیل آلودگی هوا تعطیل می‌شود حدود ۱۰۰ میلیارد تومان خسارت ایجاد می‌شود.» 

بیشتر بخوانید: هشدار هواشناسی: افزایش آلودگی هوا در تهران

در بخش دیگری از این گزارش و به استناد بررسی‌های آماری شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، نوع و سهم آلاینده‌های گازی در پایتخت به ترتیب میزان آلایندگی شامل منابع متحرک با سهم ۸۲، ۹ درصدی، نیروگاه با سهم ۵، ۳ درصدی، پالایشگاه با سهم ۴، ۱ درصدی، بخش خانگی-تجاری-اداری با سهم ۳، ۲ درصدی، جایگاه سوخت و صنایع هر کدام با سهم ۱، ۹ درصدی و درنهایت پایانه‌های اتوبوسرانی و فرودگاه و راه‌آهن هر کدام با سهم کمتر از یک‌درصد است، اما نکته مهم این است که در بررسی سهم این آلاینده‌ها در ایجاد ذرات معلق، این ترتیب تغییر کرده و با وجود آنکه باز هم منابع متحرک با سهم ۶۰، ۸ درصدی در صدر جدول تولید ذرات معلق است، اما رتبه‌های بعد به ترتیب مربوط به صنایع با سهم ۱۷، ۸ درصدی، نیروگاه با سهم ۱۲، ۱ درصدی، پالایشگاه با سهم ۴، ۴ درصدی، پایانه اتوبوس و بخش خانگی-تجاری-اداری هر یک با سهم ۲، ۳ درصدی و درنهایت، راه‌آهن و جایگاه سوخت و فرودگاه هر کدام با سهم کمتر از یک درصد است.  

در ادامه این گزارش، نوسازی، برقی‌سازی، توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی، اسقاط خودرو‌ها و موتوسیکلت‌های فرسوده، معاینه فنی دقیق، تعیین محدودیت‌های ترافیکی، اصلاح کیفیت سوخت ورودی صنایع، وضع عوارض آلایندگی و مالیات سبز و اصلاح ساختار صنایع، اصلاح کیفیت سوخت نیروگاه‌ها و استفاده از منابع تجدیدپذیر، جانمایی نیروگاه‌ها در نقاط دور از شهر، واقعی‌سازی قیمت حامل‌های انرژی پالایشگاه، ممنوعیت کارکرد در جای اتوبوس‌ها، افزایش بهره‌وری موتورخانه‌ها و واحد‌های گرمایشی، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، فرهنگسازی و آموزش برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی، نوسازی وسایط سفر و الزام به معاینه فنی هواپیما‌ها و موتور قطارها، توسعه شبکه ریلی برقی و استفاده از نازل‌ها و پمپ‌های پیشرفته به عنوان راهکار‌های هزینه‌بر و با تاثیر بلندمدت بر کاهش آلودگی هوا معرفی شده و نویسندگان گزارش تاکید می‌کنند: «اغلب راهکار‌های مذکور در قوانین و مصوبات مربوط به آلودگی هوا ذکر شده‌اند ولی تاکنون بخش عمده‌ای از این راهکار‌ها اجرا نشده است. دلیل اصلی اجرا نشدن این راهکار‌ها نبود بودجه کافی و تخصیص منابع اعتباری لازم است علاوه بر اینکه راهکار‌های دایمی کاهش آلودگی هوا پرهزینه و بلندمدت است، راهکار‌هایی ازجمله نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی، توسعه وسایل نقلیه برقی، بهبود راندمان نیروگاه‌ها، اصلاح کیفیت سوخت و... نیاز به صرف بودجه و زمان زیاد دارد.

در شرایط اقتصادی فعلی حاکم بر کشور، اجرای این راهکار‌ها با مشکل و کندی مواجه است. برای مثال نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی به عنوان یکی از راهکار‌های اصلی کاهش آلودگی هوا نیاز به بودجه فراوان دارد. هزینه نوسازی حدود ۵۰ هزار دستگاه اتوبوس در کل کشور با فرض قیمت ۵۰ میلیارد ریالی هر اتوبوس نو، حدود ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار میلیارد ریال بودجه نیاز دارد که این عدد برابر با حدود ۲۰ درصد از کل بودجه عمومی کشور در سال ۱۴۰۱ است. در عین حال وضعیت کیفی هوا در اغلب کلان‌شهر‌ها وخیم بوده وآلودگی هوا روز به روز درحال گسترش است.» 

این گزارش، بودجه مورد نیاز حل مساله آلودگی هوا در کل کشور را حداقل ۲۰۶ هزار میلیارد تومان به عنوان سهم دولت برآورد کرده و مثال می‌زند که در شهر تهران، حدود ۱۰۷ هزار میلیارد ریال اعتبار مورد نیاز است که بخشی از آن توسط دولت، بخشی توسط شهرداری‌ها، بخشی آورده متقاضیان و باقی از سایر منابع قابل تامین است، اما در عوض این میزان سرمایه‌گذاری، علاوه بر آنکه حداقل ۱۷۶ هزار میلیارد ریال عایدی اقتصادی ناشی از کاهش آلودگی هوا به دست می‌آید،حداقل ۲۷، ۸ درصد از آلاینده‌های گازی و
 ۱۹، ۶ درصد از آلاینده ذرات معلق کاهش پیدا خواهد کرد. این گزارش با ذکر همین مثال می‌افزاید که با فرض تامین بودجه سایر منابع و نهاد‌های آلاینده، دولت باید سالانه ۴۱ هزار میلیارد تومان و معادل ۵‌۲ درصد از بودجه عمومی کشور برای کاهش آلودگی هوا صرفا در ۹ کلان‌شهر (تهران، اصفهان، شیراز، تبریز، اهواز، قم، اراک، کرج و کرمانشاه) درنظر بگیرد درحالی که در قانون بودجه سال ۱۴۰۱ کل اعتبار تخصیص یافته برای اجرای قانون هوای پاک فقط ۲۸۸ میلیارد تومان است با وجود آنکه تمام استان‌های کشور درگیر مساله آلودگی هوا هستند و وسعت آلودگی هوا و عوامل آلاینده هم روز به روز درحال گسترش است.

بیشتر بخوانید: بیش از ۲۰ هزار مرگ منتسب به آلودگی هوا در سال گذشته

برآورد گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس این است که سرمایه‌گذاری فوری و آنی برای کاهش آلودگی هوا، اگرچه در نگاه اول بسیار کلان و کمرشکن است، اما با توجه به دوره بازگشت این سرمایه‌گذاری در مدت کمتر از یک سال، به نظر می‌رسد که این میزان هزینه‌کرد، در مقایسه با اجرای راهکار‌های اصلی کاهش آلودگی هوا، مقرون به‌صرفه‌تر و موثرتر است، به گونه‌ای که با صرف کمتر از یک‌سوم هزینه، بین ۲ تا ۳ برابر کاهش آلودگی هوا محقق خواهد شد.