نقش بی بدیل مناطق آزاد در توسعه صادرات

اقتصاد۲۴- امیرارسلان حجت‌زاده افزود: مناطق آزاد ایران را دارای مجموعه وسیعی از فرصت‌های گردشگری دانست و آثار تاریخی و جاذبه‌های طبیعی این مناطق را ازجمله فرصت‌ها و امکاناتی خواند که اگر درست و به‌موقع مورد برنامه‌ریزی و بهره‌برداری قرار گیرد، می‌تواند به گنجینه‌ای برای کشور و تحقق اهداف مناطق آزاد تبدیل شود.

طبق گفته وی؛ استفاده از مدیران متخصص صنعت گردشگری در مناطق آزاد به منظور برنامه‌ریزی و ارائه راهکار‌های مناسب، ضروری به نظر می‌رسد. تبلیغات صحیح و اطلاع‌رسانی وسیع نیز دیگر راهکار‌های عملی در زمینه جذب گردشگر در مناطق آزاد خوانده می‌شود.

حجت‌زاده در این گفتگو به اهمیت صنعت گردشگری پرداخت و گفت: صنعت گردشگری یکی از بزرگترین و پربازده‌ترین فعالیت‌های اقتصادی در دنیا است که بالاترین میزان ارزش افزوده را ایجاد می‌کند و به‌طور مستقیم و غیرمستقیم، سایر فعالیت‌های اقتصادی و فرهنگی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.

وی افزود: توسعه گردشگری، یکی از رویکرد‌های ایجاد تحول اقتصادی‌-‌اجتماعی در جهان می‌باشد که همواره مورد‌توجه پژوهشگران و برنامه‌ریزان قرار دارد. بر این اساس، با عنایت به اهمیت توسعه مناطق آزاد در اقتصاد کشور، نگاه به جایگاه گردشگری در این مناطق به جهت برخورداری از منابع بالقوه گردشگری، موقعیت استراتژیک و ژئوپلیتیک منطقه‌ای، امری ضروری به نظر می‌رسد.

طبق گفته این کارشناس؛ بسیاری از کشور‌های پویا، این صنعت را به عنوان منبع اصلی درآمد، اشتغال‌زایی، رشد بخش خصوصی و توسعه ساختار زیربنایی می‌دانند. باتوجه به تاثیر گردشگری بر تمامی شئون اقتصادی یک کشور، می‌توان گردشگری را صادرات نامرئی نامید؛ چراکه هر دلار آن، همچون دیگر اقلام صادراتی، وارد اقتصاد کشور می‌شود؛ همچنان که دلار‌های حاصله در اقتصاد یک کشور به گردش درمی‌آیند، میزان اثرگذاری آن افزایش یافته و ضریب تکاثر درآمدی نیز محاسبه می‌شود. به همین ترتیب اثر دلار‌های حاصل از گردشگری بر روی مالیات‌ها و مشاغل برآورد خواهد شد. بر این اساس گردشگری یک صنعت صادراتی است.

حجت‌زاده در ادامه به بحث مناطق آزاد اشاره کرد و اظهار داشت: یکی از ابزار‌های مفید و موثر در سیاست توسعه صادرات، استفاده از مناطق آزاد است. مناطق آزاد عبارت است از نواحی محصور و محافظت ‏شده در کنار سواحل، فرودگاه‏ها و دیگر اماکن‏‏، که کالا از طریق هوا، دریا و زمین بدون پرداخت‏ عوارض گمرکی برای امر صدور مجدد وارد و با انجام‏ فرآیند‌های تولیدی و ایجاد ارزش افزوده‏ به کشورهای‏ مبداء یا ثالث صادر می‏گردد. در سطح جهانی، اولین منطقه آزاد تجاری، منطقه آزاد شانون در سال‌۱۹۵۹ در ایرلند با هدف جذب سرمایه‌های خارجی، انتقال فناوری و ایجاد اشتغال، ایجاد شد. در ایران نیز مناطق آزاد در بهمن‌ماه سال‌۱۳۶۸ در قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پا به عرصه حضور در اقتصاد کشور گذاشتند. درحال حاضر ۸منطقه آزاد فعال و ۷منطقه تازه تاسیس در کشور وجود دارد.

وی افزود: گردشگری مجموعه و منظومه‌ای متشکل از گردشگر، عرضه‌کنندگان خدمات و کالا، دولت و جامعه میزبان می‌باشد که با یکدیگر در تعامل و ارتباط هستند. هدف از گردشگری جلب و جذب گردشگر است. بنابراین، گردشگری را می‌توان به صورت ترکیبی از فعالیت‌ها، خدمات، سیاست‌ها، خط مشی‌ها، ضوابط، معیار‌ها و کالا‌هایی تعریف کرد که برای تحقق سفر گردشگر ضرورت دارد.

صنعت گردشگری علاوه‌بر نقش و تاثیر بسزای آن در ابراز هویت ملی و ایجاد امنیت اجتماعی؛ موجب ارتقای ابعاد وسیع اقتصادی ازجمله ایجاد فرصت‌های شغلی، درآمدزایی، کاهش فقر و گسترش عدالت اجتماعی و رفاه در جامعه می‌شود و توسعه صنعت گردشگری مقدمه‌ای برای توسعه سرمایه‌گذاری در دیگر بخش‌های اقتصادی است که لازمه آن حضور در زنجیره جهانی گردشگری و نظام‌های بزرگ سامان یافته است.

این کارشناس حوزه گردشگری تصریح کرد: از سوی دیگر براساس قانون چگونگی اداره مناطق آزاد، این مناطق به منظور پشتیبانی از فعالیت‌های اقتصادی و برقراری ارتباط تجاری بین‌المللی و تحرک در اقتصاد منطقه‌ای و تولید و پردازش کالا، انتقال فناوری، افزایش صادرات غیرنفتی، ایجاد اشتغال مولد و جلب و تشویق سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، صادرات مجدد، عبور خارجی (ترانزیت) و انتقال کالا (ترانشیب) تاسیس شده‌اند و یکی از کارکرد‌های این مناطق به منظور تامین و تحقق اهداف فوق، گردشگری و جذب گردشگر است.

بیشتر بخوانید: خلف وعده قانون گذار موجب ریزش سرمایه گذاری در مناطق آزاد شده است

حجت‌زاده در ادامه به اهمیت صنعت توریسم در مناطق آزاد پرداخت و گفت: صنعت توریسم از دو جهت دارای اهمیت است: اولا موجبات آشنایی مردم با دیگر فرهنگ‌ها، نژادها، اقوام، سرزمین‌ها، گویش‌ها و… را فراهم می‌نماید. ثانیا از نظر اقتصادی یکی از منابع درآمد و ارز محسوب می‌شود که امروزه جنبه اقتصادی این صنعت بیشتر موردتوجه است. مناطق آزاد ایران دارای مجموعه وسیعی از فرصت‌های گردشگری هستند؛ آثار تاریخی و جاذبه‌های طبیعی مناطق ازجمله فرصت‌ها و امکاناتی است که اگر درست و به‌موقع مورد برنامه‌ریزی و بهره‌برداری قرار گیرد، می‌تواند به گنجینه‌ای برای کشور و تحقق اهداف مناطق تبدیل شود. استفاده از مدیران متخصص صنعت گردشگری در مناطق آزاد به منظور برنامه‌ریزی و ارائه راهکار‌های مناسب، ضروری به نظر می‌رسد. تبلیغات صحیح و اطلاع‌رسانی وسیع نیز از دیگر راهکار‌های عملی است که در زمینه جذب گردشگر می‌تواند بسیار مفید واقع شود.

وی ادامه داد: ارائه تبلیغات داخلی و خارجی جهت به تصویر کشاندن امکانات و استعداد‌های طبیعی و جاذبه‌های متنوع توریستی و شناخت عمقی فرهنگ‌ها، خرده فرهنگ‌ها، تمدن، تاریخ و حیات اجتماعی-اقتصادی مناطق در توسعه صنعت توریسم بسیار موثر خواهد بود. استفاده از وسایل ارتباط جمعی مانند تلویزیون، رادیو، تلفن، برگزاری کنفرانس‌ها و نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های فرهنگی و هنری و همچنین شرکت در جشنواره‌ها و کنفرانس‌های بین‌المللی بسیار مهم می‌باشند. بهره‌گیری از شیوه‌ها و روش‌های مدرن در تبلیغات برای معرفی جاذبه‌های توریستی و گردشگری کشور و شرکت در نمایشگاه‌های سیاحتی معروف جهان و فعال نمودن خانه‌های فرهنگ ایران در کشور‌های مختلف و ایجاد زمینه‌های لازم در سفارتخانه‌های خارج از کشور برای ارائه درست این جاذبه‌ها برای علاقه‌مندان سفر به ایران و استفاده از برنامه‌های تلویزیونی در جهت معرفی جاذبه‌های گردشگری و سرمایه‌گذاری مناطق آزاد و همچنین شناساندن مزیت‌های این مناطق بسیار ضروری است.

سرمایه‌گذاری در زمینه ساخت هتل، اقامتگاه، رستوران و مراکز خرید مدرن و مطابق با استاندارد‌های روز دنیا می‌تواند در جذب گردشگر مفید باشد. در ضمن، اقامتگاه‌ها، هتل‌ها، مراکز سیاحتی و واحد‌های ارائه‌کننده خدمات گردشگری باید با رویه‌ای یکسان فعالیت کنند تا بتوانند خدمات مطلوب‌تر و باکیفیت‌تری ارائه دهند.

این کارشناس در ادامه به جاذبه‌های گردشگری در مناطق آزاد اشاره کرد و اذعان نمود: اماکن تاریخی، جاذبه‌های طبیعی و گردشگری مناطق آزاد باید به‌خوبی شناسایی شده، در سایت‌های گردشگری جهانی به صورت مصور معرفی شوند. جاذبه‌های دست‌ساز و مصنوعی همچون آسمانخراش‌های بزرگ، پل‌های طویل، تونل‌های زیرآب، آکواریوم‌های بزرگ دریایی و… تلفیق فناوری با جاذبه‌های طبیعی، جاذبه‌های دست‌سازی را خلق می‌کند که می‌تواند در جذب گردشگر موثر باشد. همان‌گونه که گفته شد یکی از مهم‌ترین اهداف تاسیس مناطق آزاد، توسعه صادرات غیرنفتی و افزایش مناسبات تجاری با کشور‌های خارجی است که طی سال‌های متمادی از سوی مسئولان امر موردتاکید قرار داشته است.

حجت‌زاده اظهار داشت: بررسی عملکرد مناطق آزاد در بحث تحقق برنامه‌های تعیین شده از نگاه کارشناسان، نتایج متفاوتی را ارائه می‌دهد که عمدتا با اهداف اولیه تاسیس این مناطق تا حدودی فاصله دارد که آن هم نشات گرفته از شرایط کلی کشور است؛ اما یک نکته را نمی‌توان نادیده گرفت و آن موقعیت مناطق مذکور در توسعه فعالیت‌های گردشگری و جذب توریست است. منطقه آزاد کیش به عنوان بزرگترین و مهم‌ترین منطقه گردشگری در جنوب کشور سالانه پذیرای میلیون‌ها نفر از مردم ایران و اتباع سایر کشور‌ها خصوصا کشور‌های همسایه است. این منطقه زمانی نه‌چندان دور مقصد هزاران نفر از مردم کشورمان بود که به قصد سیاحت و تجارت به آنجا می‌رفتند و از سفر خود لذت می‌بردند. منطقه آزاد قشم و به نوعی منطقه آزاد چابهار نیز همین وضعیت را داشته و به همین منظور مراکز اقامتی و تجاری بسیار زیادی در این مناطق تاسیس شده است. طی سال‌های اخیر استقبال بخش خصوصی برای مشارکت در ساخت و ساز مراکز اقامتی و سیاحتی به خصوص در جزیره کیش و قشم قابل‌توجه بوده است.

وی به نادیده گرفتن حوزه گردشگری مناطق آزاد توسط مسئولین اشاره کرد و بیان نمود: واقعیت این است که بسیاری از شگفتی‌ها و آثار تاریخی و جاذبه‌های طبیعی در مناطق آزاد کشورمان علی‌رغم تلاش مسئولان برای معرفی آن‌ها به گردشگران، هنوز ناشناخته مانده‌اند و چنانچه با یک برنامه‌ریزی صحیح و تخصصی امکانات و بودجه لازم و همچنین جلب مشارکت بخش خصوصی بتوان آن‌ها را به مردم و به‌ویژه جامعه بین‌المللی معرفی کرد، به طور قطع از میزان سفر‌های گردشگران داخلی و خارجی به برخی از کشور‌های همسایه و منطقه به نحو بارزی کاسته خواهد شد و درآمد ناشی از توریسم که امروز به منبع قابل‌توجهی برای کسب درآمد دولت‌ها تبدیل شده، افزایش خواهد یافت.

این کارشناس حوزه گردشگری در پایان ابراز امیدواری کرد که مدیران مناطق آزاد با یک برنامه جامع و استراتژیک و همچنین اهداف و سیاست‌های مشخص، بتوانند پذیرای تعداد بیشتری از گردشگران داخلی و خارجی در مناطق بوده و منجر به جذب سرمایه‌گذاری بیشتر در مناطق آزاد شوند.