جاده‌سازی در قلب دنا

اقتصاد۲۴- وقتی خبر‌های مربوط به احداث تونل و جاده جدید محور یاسوج _سی‌سخت را بررسی می‌کنیم مدام این سوال در ذهن تکرار می‌شود: تا چه زمانی باید از قطع درختان بلوط زاگرس بنویسیم و روزی دیگر خبری از مرگ این درختان به دست برسد؟ یک روز بهانه آتش‌سوزی عمدی است، یک روز تهیه زغال برای گرما و معیشت و این بار احداث جاده و تونل. گویی همیشه گردن درختان زاگرس از مو باریک‌تر برای قطع و از بین بردن است.

این بار موضوع از قطع درختان نیز گذشته و به نظر می‌رسد منطقه حفاظت شده «دنا» در خطر است. طرحی که در سکوت کامل مسئولین استان کهگیلویه و بویراحمد در حال انجام است و ابعاد آن روشن نیست. حالا و در زمان تنظیم این گزارش بخش وسیعی از این پروژه با احداث ۲ تونل در جنگل و یک پل روگذر به انجام رسیده است و هیچ مسئولی در این استان حاضر به پاسخگویی نیست. این اتفاق در شرایطی رخ داده است که فراکسیون محیط زیست مجلس به صراحت این طرح را علیه محیط زیست و منابع طبیعی کشور اعلام کرده بود.

سال ۱۳۸۹ برای رفع مشکلات تردد به شهر سی‌سخت در ارتفاعات دنا، که منطقه‌ای صعب‌العبور بود، مصوبه‌ای در وزارت راه آن زمان مطرح شد و به‌عنوان پروژه‌ای ملی شکل گرفت که از احداث جاده‌ای جدید خبر می‌داد. نبود اعتبارات، اما مانع از انجام این طرح شد. سال ۱۳۹۹ این طرح یک بار دیگر روی میز وزارتخانه قرار گرفت و اعتبار انجام آن به استان تخصیص پیدا کرد. بلافاصله آگهی مناقصه برای اجرا، از سوی اداره کل راه و شهرسازی کهگیلویه و بویراحمد منتشر شد. خلاف بسیاری از طرح‌های عمرانی کشور این طرح آغاز و روند پیشرفت آن تا زمان تنظیم این گزارش، حدود ۲ سال، به ۵۰ درصد رسید.

عبدالحمید پناهی، فرماندار وقت دنا در آن سال مشخصات این طرح را توضیح داده و اعلام کرده بود: این جاده به طول ۳۵ کیلومتر با جانمایی ۲ تونل احداث خواهد شد. پناهی اصلی‌ترین دلایل احداث آن را رونق گردشگری و سهولت دسترسی به شهر سی‌سخت اعلام کرده بود.

موضوع به مجلس رسید

عبور جاده از جنگل‌های بلوط زاگرس، اهالی سی‌سخت را به واکنش در برابر این طرح عمرانی واداشت؛ هر چند عده‌ای از شهروندان نیز با اجرای آن موافق بودند. پس از اعتراض گروهی از مردم در بهمن سال ۹۹ و همچنین اعلام نظر تشکل‌های محیط زیستی و منابع طبیعی درباره این طرح، رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی هم به آن واکنش نشان داد. سمیه رفیعی در صفحه شخصی خود در توییتر در مورد جلسه‌ای که ۲۸ بهمن ۹۹ در این خصوص در فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی برگزار شد، نوشت: «سومین جلسه پیگیری احداث تونل ‫ذخیره‌گاه دنا در فراکسیون برگزار شد. با توجه به قطع درختان ارزشمند بلوط و از بین رفتن پوشش گیاهی و البته تامین نیاز مردم برای تردد و عبور و مرور باید بهترین گزینه انتخاب شود. مقرر شد تا انجام بررسی‌های نهایی فعلا عملیات احداث متوقف شود.»

همان زمان، اما وب‌سایت فرمانداری دنا به نقل از فرماندار وقت اعلام کرد که مجوز‌های لازم برای اجرای این طرح از سوی محیط زیست اخذ شده و مشکلی در اجرای آن نیست. در زمان تنظیم این گزارش اداره کل محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد هیچ تایید تا تکذیبی از اخذ مجوز‌ها ارائه نداده است. همان زمان نمایندگان استان با وجود حمایت از اجرا، از توقف طرح به دلیل بررسی مجلس خبر داده بودند. توقفی که گویی میان کوه‌های زاگرس و دور از چشم دوربین‌ها به انجام رسیده است و در حال حاضر علاوه بر تکمیل ۵۰ درصدی جاده، دو تونل نیز در قلب زاگرس شکافته شده است.

کسی پاسخ نمی‌دهد

استاندار کهگیلویه و بویراحمد هفته گذشته در جمع خبرنگاران محلی این استان اعلام کرد که عملیات ساخت دو تونل با سرعت در حال انجام است و به‌زودی تمام می‌شود. البته این جاده در حال حاضر زیر بار ترافیکی رفته است.

به گزارش برنا، علی احمدزاده در گفتگو با خبرنگاران گفت: «در سفر رئیس‌جمهوری برای بزرگراه یاسوج_سی‌سخت ۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار مصوب شد که تاکنون ۱۰۸ میلیارد تومان آن تخصیص داده شده است. آسفالت هشت کیلومتر از مسیر یاسوج به سی‌سخت انجام و به بهره‌برداری رسیده و زیر بار ترافیک رفته است».

او ادامه داد: «عملیات اجرایی ۲ تونل آن با جدیت در دستور کار است و کار سرعت مطلوبی دارد. تا پایان ۱۴۰۱ تونل‌ها تمام می‌شود و سپس باید استحکام و بستر تونل‌ها آماده‌سازی شود. همچنین یک دهنه پل ۳۲۰ متری روی تنگه ورودی به سی‌سخت باید ایجاد شود که اکنون در حال انتخاب پیمانکار هستیم. این جاده زیبا به عنوان یک مرکز گردشگری برای منطقه تبدیل خواهد شد و در مجموع پروژه با سرعت قابل قبولی در حال اجراست.»

هیچ یک از مدیران ستادی و اجرایی این استان حاضر به پاسخگویی و رفع ابهامات در مورد این طرح نیستند. پیگیری «پیام ما» از مدیران این استان در حالی انجام شد که به دلیل خالی بودن پست‌های مدیریتی در معاونت هماهنگی امور عمرانی استانداری و همچنین مدیر روابط عمومی و اطلاع‌رسانی این نهاد، هماهنگی با مدیران دستگاه‌های اجرایی نیز سخت‌تر است. در تماس «پیام ما» با مدیرکل منابع طبیعی، جنگل‌داری و آبخیزداری، رئیس سازمان برنامه و بودجه استان و همچنین مدیرکل راه و شهرسازی هیچ نتیجه‌ای به دست نیامد.

پاسخ این مدیران رد تماس و فرستادن پیامک «در جلسه هستم» بود. مدیرکل حفاظت محیط‌زیست، اما به عنوان تنها مسئولی که پاسخ تلفن همراه خود را داد پس از شنیدن موضوع و اینکه طرح سوال مربوط به این پروژه است گفت «صدا به او نمی‌رسد» و پس از آن خط تلفن همراه را از دسترس خارج کرد.

بیشتر بخوانید: پیگیری حقابه هیرمند؛ کوبیدن بر در بسته

بزرگراه همسایه منطقه حفاظت شده

این طرح در بی‌پاسخی مسئولان و بی‌صدایی رسانه‌ها در شرایطی انجام و به افتتاح نزدیک است که سال گذشته، ایده تغییر مسیر جاده هم روی میز استاندار قرار داشت. از سوی دیگر بزرگراه در مجاورت منطقه حفاظت شده دنا قرار می‌گیرد. اداره‌کل محیط زیست استان پاسخی در مورد موقعیت قرارگیری بزرگراه نسبت به ذخیره‌گاه دنا ارائه نمی‌دهد.

در وب‌سایت اطلاع‌رسانی کمیسیون ملی یونسکو در مورد این ذخیره‌گاه نوشته شده است: «وسعت این ذخیره‌گاه که شامل مناطق حفاظت شده دنا و دنای شرقی و منطقه شکار ممنوع پادنای سمیرم است، معادل ۲۵۵۵۳۷ هکتار است. این ذخیره‌گاه در غرب کشور و در دل رشته کوه‌های زاگرس با موقعیت جغرافیایی بین طول‌های شرقی ۵۱ درجه و ۶ دقیقه و ۵۱ درجه و ۵۷ دقیقه و عرض‌های شمالی ۳۰ درجه و ۳۶ دقیقه و ۳۱ درجه و ۱۷ دقیقه در استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، اصفهان و چهارمحال و بختیاری قرار گرفته است. کمیسیون ملی یونسکو این منطقه را در بین مناطق چهارگانه سازمان در کلاس منطقه حفاظت شده قرار داد.»

این گزارش اعلام می‌کند ذخیره‌گاه یکی از نقاط باارزش از منظر غنای زیستی در جهان محسوب می‌شود و می‌گوید: «مهم‌ترین پدیده طبیعی در این ذخیره‌گاه رشته کوه دنا است که از غرب به سمت جنوب غرب همچون دیواره‌ای سترگ به طول ۸۰ کیلومتر امتداد و با دارا بودن ۵۰ قله با ارتفاع بیش از ۴۰۰۰ متر در زمره نواحی ارزشمند کوهستانی کشور و منطقه است.

این ناحیه بخش مهمی از سرچشمه‌های رودخانه کارون بزرگ و بخشی از حوزه آبخیز رودخانه دز را شامل می‌شود. در دامنه‌های جنوبی و غربی رشته کوه دنا تا ارتفاع ۲۹۰۰ متر جنگل بلوط همه جا را پوشانده و در این میان در نواحی و ارتفاعات مختلف گونه‌های جنگلی نظیر بنه، کیکم، ارژن، زالزالک و انواع بادام کوهی دیده می‌شود. از ارتفاع ۲۹۰۰ متر به بالا جنگل بلوط تمام شده و درختچه‌های ارژن، انواع گون و درختان سرو کوهی به چشم می‌خورد. از ارتفاع ۳۴۰۰ متر به بالا شاهد رویش گیاهان علفی و بوته‌ای هستیم. از ارتفاع ۴۰۰۰ متر به بالا گیاهان کوچک و زیبایی در پناه سنگ‌ها و شکاف صخره‌ها که خود را از وزش باد‌های سهمگین مصون نگاه داشته‌اند، دیده می‌شود.»

گزارش یونسکو تنوع جانوری این منطقه را این گونه تشریح می‌کند: «تنوع جانوری در این ذخیره‌گاه از جمله ویژگی‌های ارزشمند آن است. وجود گونه‌هایی نظیر بز و پازن، سنجاب ایرانی، خرس قهوه‌ای، گرگ و پلنگ، انواع کبک، چون کبک دری، انواع پرندگان شکاری نظیر عقاب طلایی، شاهین، کمرکولی کوچک و بزرگ، این منطقه را به لحاظ تنوع جانوری به منطقه‌ای منحصربه‌فرد بدل کرده است. همچنین حدود ۸۶۰ گونه گیاهی متعلق به ۳۷۶ جنس از ۷۳ خانواده گیاهی در این ذخیره‌گاه شناخته شده که قریب به ۲۰ درصد آن‌ها را گونه‌های اندمیک تشکیل می‌دهد.

تیپ‌های جنگلی بلوط، بنه و زالزالک سه گروه از تیپ‌های جنگلی دنا را تشکیل می‌دهند. گیاهان دارای ارزش خوراکی شامل: موسیر، بخورک. زالزالک، سنجد، انجیر، کنگر، گردو، خنجوک، ریواس و سماق و گیاهان دارای ارزش دارویی شامل: خارشتر یا ترنجبین، کاسنی، شیرخشت، گاوزبان، آنغوزه، خاکشیر و آویشن هستند. همچنین این منطقه دارای گیاهان واجد ارزش زینتی و فضای سبز شامل کیکم، محلب، میخک، لاله، ارس، لاله واژگون، زبان گنجشک، خار عروس است.»