تاریخ انتشار: ۱۱:۴۲ - ۳۱ ارديبهشت ۱۴۰۲

روزنامه جوان: پهلوی از حقابه هیرمند گذشت!

حقابه ایران از رود هیرمند ۵۰ درصد بود. آنچه این حقابه را کاهش داد و علاوه بر آن باعث بی پروایی مقامات افغانستان در دوره‌های مختلف علیه ایران شد، معاهده‌ای بود که رژیم پهلوی با دولت افغانستان در سال ۵۱ منعقد کرد.

حقابه هیرمند

اقتصاد۲۴- در خاطرات اسدالله علم هم این نکته ذکر شده که او به محمدرضا پهلوی بابت این قرارداد گلایه می‌کند، اما پهلوی حرف او را نمی‌پذیرد.

سهم ایران از آب هیرمند در طول حکومت دو شاه پهلوی کم و کمتر شد. سهم ایران تا قبل از روی کار آمدن پهلوی‌ها بیش از ۵۰ درصد بود. با روی کار آمدن رضا پهلوی و شروع به کار حکومت پهلوی، تصور می‌شد او به دلیل ادعا‌های میهن‌پرستانه و ارتشی که فخرش را می‌فروخت، مناقشات مرزی را بتواند به نفع ایران حل کند، اما در واقع، همه ادعا‌های ناسیونالیستی پهلوی‌ها فقط شعار بود و بار‌ها و بار‌ها مقابل بیگانگان، از منافع ملی ایرانیان گذشتند.

دولت رضا پهلوی طی قراردادی با دولت وقت افغانستان، آب هیرمند را به صورت ۵۰ – ۵۰ با این کشور سهیم شد؛ قراردادی که در سال ۱۳۱۷ به امضای سیدباقر کاظمی و علی‌محمدخان، وزرای خارجه ایران و افغانستان رسید. این در حالی بود که تا پیش از آن، سهم حقابه ایران از رود هیرمند، بیش از ۵۰ درصد بود و البته افغان‌ها به این مسئله اعتراض داشتند و حتی در مورد همین قرارداد هم مجلس افغانستان زیر بار تصویب آن نمی‌رفت و خواستار سهم بیش از ۵۰ درصد از آب هیرمند بود!


بیشتر بخوانید: طالبان، می‌خواهد ایران را درگیر جنگ کنند


در نهایت این قرارداد تصویب و سرآغاز محدود شدن سهم ایران از آب هیرمند شد.

در سال ۱۳۵۱ قدم دیگری از سوی پهلوی برای حراج کردن سهم ایران از هیرمند برداشته شد. در آن سال، امیرعباس هویدا با دستور محمدرضا پهلوی، پای قراردادی را امضا کرد که سهم آب ایران از هیرمند را از ۵۰ درصد به ۱۴ درصد تنزل می‌داد. دلیل محمدرضا پهلوی برای چنین اقدامی، توهم دور کردن افغانستان از شوروی با دادن چنین امتیازی بود.

این قرارداد چنانکه اسدالله علم در خاطراتش نوشته، موجب گلایه و انتقاد علم به محمدرضا پهلوی می‌شود، گرچه در نهایت پهلوی کار خودش را می‌کند، و البته چنانکه قابل پیش‌بینی بود، نتیجه‌ای را هم که می‌خواهد، نمی‌گیرد و این قرارداد نمی‌تواند روابط افغانستان با شوروی را تحت تأثیر قرار دهد.

اسدالله علم درباره این قرارداد و تبعات آن، در جلد ششم خاطراتش می‌نویسد: «این کابوس مرا در خود فرو می‌برد. مدتی راه رفتم، مدتی فکر کردم، چندین دفعه استعفا از خدمت نوشتم، باز پاره کردم. فکر می‌کردم کار گذشته را استعفای من دوا نمی‌کند... تیر از شست گذشته است، دیگر هیچ. هزار بار به نعیم‌خان درود فرستادم و به دولت لعنت. مرتیکه مثل شیر آمد و تهدید کرد که اگر می‌خواهید کمک به ما را در گرو آب هیرمند نگاه دارید، ما نمی‌خواهیم و این بدبخت‌ها آن‌قدر از چپ‌گرایی افغانستان ترسیدند که همه شرایط را قبول کردند و بالاخره دیشب [ضربه]آخر را زدند. کسی چه می‌داند؟ شاید هم از ارباب‌های نامرئی دستور ارتکاب این خیانت را داشتند... به حدی بدحال بودم که به دفتر کار خودم هم نرفتم... مثل این است که یک قطعه گوشت بدن مرا بریده‌اند و پیش چشم من جلوی سگ انداخته‌اند.»

و جایی دیگر از تلاشش برای عدم مبادله اسناد توافق بین ایران و افغانستان می‌نویسد: «صبح شرفیاب شدم... قرارداد هیرمند و کار سیستان را عرض کردم. فرمودند: " آخر اگر ما به افغان‌ها سخت‌گیری بکنیم در دامن روس‌ها می‌افتند. " عرض کردم: " این یک مسئله جداگانه است و این‌ها به هر حال در دامن روس‌ها افتاده‌اند، زیرا عمر داوود آفتاب لب بام است. پس چرا ما سند را مبادله کنیم و یک سند محکمی به دست دولت کمونیست بعدی افغان بدهیم؟ بهتر است قرارداد مبادله نشود. " فرمودند: "به هر حال ما باید از همین آبی که داریم استفاده خوب بکنیم".»

از یادداشت‌های علم معلوم است که طرف ایرانی می‌دانسته که قرارداد در مجموع به نفع افغانستان است، ولی به دلیل ممانعت از نزدیک شدن افغان‌ها به شوروی کمونیست، خواسته بوده که «سخت نگیرد»!

علم چند روز قبل از مبادله قرارداد دوباره به شاه اصرار می‌کند که قرارداد را مبادله نکنند، شاه می‌گوید که «پس از آنکه قانون به توشیح من رسیده و اعلان شده، دیگر مبادله شدن و نشدن قرارداد تأثیری ندارد». علم به قول خودش «جسارت می‌کند» و می‌گوید: «مثل هزاران خلاف که به عرض مبارک می‌رسانند» و به شاه می‌گوید: «سندی تا به دست آن‌ها (افغان‌ها) نرسد به چه چیز می‌توانند استناد کنند؟» و شاه می‌گوید: «نمی‌خواهیم بین ما به هم بخورد.»‌

علم البته اهل جنوب خراسان است و مشکلات مردم آن منطقه را می‌دانسته و تعلق خاطری هم داشته است. او در یادداشت‌های فردای آن روز (۱۵خرداد۵۶) هم به شدت به دولت هویدا حمله کرده و نوشته که دولت مدعی است: «سیستان که ارزش اقتصادی ندارد، حداکثر سالی ۴۰ میلیون تومان عایدی می‌دهد»!

ارسال نظر
قوانین ارسال نظر
لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «اقتصاد24» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.
خواندنی‌ها
خودرو
فناوری
آخرین اخبار

هشدار جدی نماینده مجلس درباره بی آبی تهران تا چهل روز آینده

توضیح وزیر ارتباطات درباره اختلال در جی‌پی‌اس‌ها

فیلم/ اولین پیام سیدحسین حسینی پس از پیوستن به سپاهان

لبنیات ارزان می‌شود؟

عکس/ ژست خاص نیوشا ضیغمی با دخترش در یک رستوران لاکچری

عکس/ استوری معنادار مهاجم استقلال؛ جدایی قطعی شد؟

علت واژگونی اتوبوس در استان فارس چه بود؟

خبر مهم غریب‌آبادی درباره سفر تیم فنی آژانس به ایران

امکان واردات خودرو‌های بالای ۲۵۰۰ سی‌سی غیر آمریکایی با عمر ۵ سال ساخت به مناطق آزاد

رونمایی از پروژه ملی هوشمندسازی مناطق آزاد با حضور رئیس‌جمهور

جلسه شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی با حضور رئیس جمهور برگزار شد

بازدید معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشکری دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد از غرفه ارس نمایشگاه ایران زیرساخت

عکس/ دیدار رئیس جمهور با آیت‌الله سعیدی

عکس/ سلفی بامزه مجید یاسر و دخترش با ژست صمیمی

عکس/ سیدحسین حسینی به سپاهان پیوست

فیلم/ افشاگری اتاق اصناف درخصوص کیفیت آرد مصرفی

جزئیات جدید از تغییر قانون بازنشستگی

فیلم/ لحظه هولناک سقوط هواپیما وسط اتوبانی در ایتالیا

عکس/ دیدار آملی لاریجانی با خانواده سرداران شهید سلامی و رشید

آتش زدن مامور پلیس راه در مشهد

عکس/ چهره جوان و زیبای هدیه تهرانی ۲۷ سال پیش در کنار ابولفضل پورعرب

عکس/ صحنه‌های دلخراش از قحطی شدید در نوار غزه

عکس/ استوری تلخ محسن چاوشی از گرسنگی مردم در غزه

عکس/ پست تلخ پسر احمد توکلی درباره فوت پدرش

جزئیات تازه از مذاکرات ایران و اروپا در استانبول

آتش‌سوزی مهیب در شهرک علمی‌ تحقیقاتی اصفهان

عکس/ سفر سر زده پزشکیان به قم

عزای چهل‌روزه کشته شدگان جنگ/ روایت‌هایی از غیرنظامیانی که در حملات اسرائیل به ایران کشته شدند

بورس درگیر اقدامات جزیره‌ای است

فیلم/ ادعای معاون وزیر آموزش و پرورش درخصوص شهریه ۱۰۰ میلیونی مدارس غیرانتفاعی

خاورمیانه گروگان بازی تجاری ترامپ

بازداشت یک زن به اتهام تلاش برای ترور نتانیاهو

عکس/ چهره متفاوت و جوان محمد حنفیه سریال مختار در ۳۶ سالگی با لباس کردی

هشدار درباره تبعات محدودیت اینترنت در ایران

عکس/ چهره باورنکردنی مجری عشق ابدی در دهه شصتی با مانتوی اپل دار

چرا سریال شکارگاه دیده نشد؟

عکس/ آماری هولناک از آخرین وضعیت سد‌های تامین کننده آب تهران

فیلم/ هشدار بالگرد نیروی دریایی ایران به ناوشکن آمریکایی

ارزش سهام عدالت امروز ۱ مرداد ۱۴۰۴ + جدول

جزئیات درگیری مسلحانه مرزبانان با گروهک تروریستی در کردستان

عکس/ ظاهر دیده نشده محمدرضا پهلوی و فوزیه ۸۱ سال پیش در بازدید از یک مرکز خیریه

شاخص اشعه فرابنفش در سطح هشدار

فیلم/ ژست عجیب و خاص بازیگر داش آکل با استایل تابستانی

عکس/ بختیار اولین رئیس ساواک ۷۴ سال پیش در حال آموزش تیراندازی به فرزندش

فیلم/ پدر فلسطینی: بچه‌هایم یک هفته است نان نخورده‌اند

آب استخر‌های تهران قطع می‌شود

تورم، تحریم و بی‌ثباتی؛ سه‌ضلعی فرار سرمایه از ایران/ در برابر کوچ سرمایه‌ها از کشور چه باید کرد؟

فیلم/ انتقاد صریح یکی از سهام‌داران ایران‌خودرو از عملکرد وزیر صمت

دلار توافقی افزایشی شد

فیلم/ اعتراف دویچه وله درباره فروش ۱.۸ میلیون بشکه نفت توسط ایران