ترس ناشی از اخبار بیماری‌های مرگ‌آور با ما چه می‌کند؟

اقتصاد۲۴- بهناز معزی، دانشجوی دکتری علوم ارتباطات واحد علوم تحقیقات تهران که در تالار همایش انجمن علمی ـ دانشگاهی ارتباطات دانشگاه تهران سخن می‌گفت، در توضیح تحقیق انجام‌شده توسط وی یاآور شد که «این پژوهش به قبل از پاندمی کرونا برمی‌گردد. زمانی که آنفولانزای خوکی در جهان شایع بود و خبر‌هایی از این بیماری در رسانه‌های ایران نیز فراگیر شده بود.»

تجربه‌ی فعالیت خبری و مشاهدات این فعال رسانه از مواجهه مردمی با اخبار آنفولانزای خوکی، او را بر آن داشت تا با هدف سنجش هراس ناشی از اخبار بیماری‌های واگیردار و مرگ‌آور، کارکرد رسانه در ایجاد احساس سلامت در مردم را بررسی کند.

معزی در توضیح پژوهش خود، بیان کرد: تجربه و تحقیقات نشان می‌دهد که بازنمایی‌های رسانه‌ای در جریان اخبار بیماری‌های واگیر و مرگ‌آور، می‌توانند تاثیرات خُلقی گوناگونی در مخاطبان ایجاد کند. دغدغه من در این پژوهش دریافت میزان هراس ناشی از اخبار بیماری‌های واگیر و مرگ‌آور در مردم بود تا از طریق آن، رسانه‌ها درک درستی از ترس‌های مخاطبان داشته باشند و بتوانند ضمن ایجاد احساس سلامت در مردم، آن را ارتقاء دهند.

این فعال رسانه که در پژوهش خود از نظریه‌های ارتباطی «ویژگی‌های ماندگار هراس» و تاثیر «مطلوب و نامطلوب رسانه» و نظریه جامعه‌شناسی «کسب اطلاعات در زمان بیماری‌ها» استفاده کرده است، اضافه کرد: «برجسته‌سازی»‌های رسانه‌ای می‌تواند در هراس ناشی از اخبار بیمارهای واگیردار و مرگ‌آور تعیین‌کننده باشند.

معزی که این پژوهش را به روش پیمایشی برای پایانامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران به سرانجام رسانه است، گفت: جامعه آماری این پژوهش «مردم باسواد شهر تهران» بودند. پرسشگر با حضور در ۵ منطقه تهران، پرسشنامه‌ها را به نمونه‌های در دسترس ارایه داد و ۴۰۰ پرسش‌نامه در مجموع تکمیل شد. یافته‌های پژوهش در دو بخش توصیفی و استنباطی استخراج شد. در بخش استنباطی به منظور پاسخ به پرسش‌های پژوهش از آزمون دوجمله‌ای استفاده شد. این آزمون امکان نسبت مشاهده شده و نسبت مورد انتظار را برای محقق فراهم کرد.

بیشتر بخوانید: ۵ خوراکی‌ مفید برای سلامت کبد

وی ادامه داد: نتایج این مطالعه نشان داد «میزان هراس ناشی از اخبار بیماری‌های واگیردار و مرگ‌آور» و «میزان کارکرد نامطلوب رسانه»، پایین‌تر از نقطه مورد انتظار بود. «میزان رضایت و احساس سلامت از اخبار و منابع دقیق و تخصصی» و «میزان کارکرد مطلوب رسانه» در ایجاد آگاهی و رضایت مخاطبان در مواقع انتشار اخبار بیماری‌های واگیردار و مرگ‌آور، بالاتر از نقطه مورد انتظار بود.

این فعال رسانه با بیان اینکه هراس مخاطب هر چقدر هم کم باشد، مساله مهمی است تاکید کرد: بر اساس یافته‌های این مطالعه که نشان داد مردم «کمتر از میزان مورد انتظار» از خواندن اخبار بیماری‌های واگیر و مرگ‌آور دچار هراس می‌شوند، اما این میزان، قابل اهمیت و داده‌ی مهمی است؛ چراکه مخاطبانی بودند (۱۶۵ نمونه ـ ۴۱ درصد) که هراس ناشی از اخبار بیماری‌های واگیردار و مرگ‌آور، برهم خوردن روز کاری و نگرانی از وضعیت سلامت بستگان و نزدیکان را برایشان موجب شده بود که قابل تامل است. همچنین فرضیه میزان افزایش و کاهش «هراس ماندگار در مردم» در تاثیر با «بازنمایی اخبار» در زمان انتشار اخبار بیماری‌های واگیردار و مرگ‌آور از طریق رسانه‌ها در این پژوهش تایید شد که جای کار پژوهش کیفی دارد.

او با بیان اینکه در جریان انبوه اطلاعات در رسانه‌ها، نمی‌توان مانع انتشار اخبار هراس‌آور و اخبار مرگ و میر به دلایلی شیوع انواع بیماری‌ها شد، اظهار کرد: در این پژوهش تایید شد که خبر‌های بیماری‌های واگیر و مرگ‌آور با بازنمایی نامناسب می‌تواند موجب هراس در مردم شود. در نتیجه می‌توان در کنار اطلاع‌رسانی، به تکنیک‌ها و تاکتیک‌های بازنمایی اخبار برای ارتقاء احساس سلامت مردم با کارکرد‌های رسانه‌ای مطلوب اندیشید.

معزی همچنین با اشاره به تغییر و تکثر رسانه‌ها و ورود شهروند خبرنگاران گفت: در موقعیت‌هایی مثل اخبار مرگ‌های ناشی از بیماری‌های واگیر و مزمن، توجه به سواد رسانه، سواد سلامت، اخلاق حرفه‌یی و شناخت حرفه‌یی رسانه‌ای ضرورت دارد.

این فعال رسانه با تاکید بر اینکه هراس ناشی از اخبار بیماری‌های واگیر و مرگ‌آور یک چالش امنیتی است، پیشنهاد داد: توجه به احساس وابسته به سلامت مردم در پی اخبار حوزه سلامت نظیر بیماری‌های واگیر و مرگ‌آور، همانند موارد سیاست داخلی و خارجی در دستور کار شورا‌های امنیت ملی قرار بگیرد و با استفاده از نظرات جامعه‌شناسان و روانشناسان حوزه سلامت، استراتژی مطلوب برای کنترل فضای رسانه‌یی و افکار عمومی در دستور کار قرار گیرد.

وی اضافه کرد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به طور خاص معاونت مطبوعاتی در طرح تدوین نظام جامع رسانه‌ای کشور می‌تواند به اهمیت ارتقاء احساس سلامت در مردم از طریق رسانه توجه داشته باشد. چرا که «رسانه» با انتخاب شیوه پوشش خبری اخبار «بیمار‌های واگیر و مرگ‌آور»، می‌تواند در جهت ارتقاء «سلامت مردم» یا ناخواسته در جهت تهدید «سلامت» آنان گام بردارد؛ چرا که ترس و درماندگی احتمالی در نتیجه خواندن یا شنیدن این اخبار، می‌تواند به همان میزان امنیت سلامت جسمی و روانی مخاطب را تهدید کند.

همایش «ارتباطات سلامت: مسایل و چالش‌های نوین» به دبیری عباس قنبری باغستانی با همت «انجمن علمی دانشجویی علوم ارتباطات دانشگاه تهران» و «انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات» با انگیزه روز جهانی ارتباطات در دانشکده علوم اجتماعی برگزار شد.

این همایش در دو پنل برپا شد و در پنل صبح روز ۳۰ ام اردیبهشت ماه ۱۴۰۲، ۱۳ دانشجو به ارایه پژوهش‌های خود در حوزه ارتباطات سلامت پرداختند.