سیاست‌های آبی و سدسازی‌های افغانستان؛ هدف ابزار قراردادن آب در حوزۀ سیاسی و مهندسی اجتماعی

اقتصاد۲۴- سیاست‌های آبی و سدسازی‌های افغانستان با دو هدف ابزار قراردادن آب در حوزۀ سیاسی و مهندسی اجتماعی صورت می‌گیرد که در میان‌مدت علاوه‌بر به مخاطره انداختن امنیت آبی شرق ایران، خالی‌شدن منطقه از سکنه و اسکان گروه‌های قومی ضد ایران را به‌دنبال دارد.
سدسازی‌های افغانستان در رودخانه‌های «هیرمند»، «فراه» و «هریرود»، تأمین آب شرب استان‌های شرقی را با چالش مواجه کرده است و به‌رغم وجود معاهدۀ ۱۳۵۱، کمیساریای آب ایران پس از آبگیری بند کمال‌خان، موفق به اخذ حقابۀ ایران از رودخانه هیرمند نشده است. بنابراین، وزارت نیرو برای رفع تنش آبی، طرح‌هایی قبیل حفر چاه و انتقال آب از دریای عمان را دنبال می‌کند.

رفع بحران تأمین آب شرب استان‌های شرقی ایران، نسخۀ درستی برای مسئلۀ سیستان و خراسان نیست؛ زیرا پدیدۀ گردوغبار امکان زیست را در بسیاری از مناطق از بین می‌برد. برای مثال بهره‌برداری از سد «بخش‌آباد» با‌توجه‌به خاک شور منطقه و سَمت وزش کریدور بادی، فرسایش خاک را افزایش خواهد داد و امکان زیست در سیستان را از بین می‌برد. این معضل، باعث خالی‌شدن مناطق مرزی از سکنه می‌شود و متعاقب آن، قطعاً به تهدیدی علیه امنیت ملی کشور بدل خواهد شد. به گواه تحلیلگران دیپلماسی آب و مقالات دکترین افغانستانی، یکی از اهداف حاکمان این کشور از سدسازی‌ها، مثل کشور ترکیه که به‌دنبال ترکی‌سازی مناطق کردنشین جنوب ترکیه است، گسترش و پراکنش گروه قومی «پشتون» در نقاط مختلف افغانستان را دنبال می‌کند. حدود ۴۵ درصد ولایت نیمروز را سیستانی‌ها و بلوچ‌ها، ۲۵ درصد را گروه قومی هزاره و ۲۵ درصد ساکنان این ولایت را پشتون‌ها شکل می‌دهند. هدف افغانستان از انحراف آورد رودخانه هیرمند توسط سامانۀ انحرافی بند کمال‌خان، احیا و توسعۀ ۴۹ هزار هکتار از اراضی شوره‌زار گودزره و اسکان ۴۹ هزار خانوادۀ پشتون در این نقطه است.

بیشتر بخوانید: آب در گردنه طالب؛ سناریوی سیاسی افغانستان برای کشتن هامون

از میان ولایت‌های افغانستان هم‌مرز با ایران، ولایت نیمروز کمترین میزان نفوس پشتون‌ها را داراست. باتوجه‌به فشار آبی که به ساکنان این ولایت در حال انجام است و از طرفی پدیدۀ گردوغبار حاصل از سدسازی افغانستان، روی ولایت‌های مرزی افغانستان نیز تأثیر منفی می‌گذارد. بنابراین، کوچ اجباری گرده‌های مختلف قومی از این ولایت سرعت خواهد گرفت و اسکان ۴۹ هزار خانوادۀ پشتون در «گودزره»، باعث گسترش پشتون‌ها در امتداد مرز سیستانی می‌شود. اگر تمهیدی برای وضعیت سامانۀ انحرافی بند کمال‌خان و کانال‌های انتقال آب افغانستان برای ورود سیلاب‌های فصلی به سیستان نشود، خالی‌شدن سیستان از سکنه، دور از انتظار نیست و این پازل خطرناک می‌تواند چالش‌های مختلف امنیتی را برای مرز‌های ایران در منطقه خلق کند.