منابع مالی کشور در روند تحریم‌ها تاراج می‌شود/ کاسبان تحریم در زیر گنبد مقدس شده تحریم بیشترین سود را می‌برند/ FATF را نپذیریم گرفتار سازوکار دلالی خواهیم شد

اقتصاد۲۴-  میرا قربانی فر - روز شنبه بود که گروه ویژه اقدام مالی در بیانیه‌ای اعلام کرد که ایران نتوانسته است مقررات پالرمو و کنوانسیون تامین مالی تروریسم را به‌تصویب برساند، بنابراین همچنان در فهرست سیاه این گروه همراه با کره شمالی و میانمار باقی می‌ماند.

در بیانیه این نهاد آمده است: «با توجه به اینکه ایران نتوانسته است مقررات پالرمو و کنوانسیون تامین مالی تروریسم را مطابق استاندارد‌های اف‌ای‌تی‌اف به تصویب برساند، گروه ویژه اقدام مالی تعلیق اقدامات مقابله‌ای را به طور کامل لغو کرده و از اعضای خود می‌خواهد اقدامات موثر مقابله‌ای را مطابق توصیه‌ها به اجرا درآورند.»

در همین حال، اما گروه ویژه اقدام مالی (FATF) ویژه نظارت بر جرائم مالی، در همان روز با انتشار بیانیه‌ای لبنان را خارج از لیست خاکستری کشور‌های تحت نظارت خاص اعلام کرد. به گزارش ایلنا و به نقل از النهار، این موضوع پس از ارزیابی‌های اولیه بود که نگرانی‌هایی را از وضعیت لبنان در لیست FATF ایجاد کرد، اما در حالی که ایران در لیست سیاه باقی مانده است، اما لبنان با یک جهش بزرگ نه‌تنها عضوی از گروه ویژه اقدام مالی است بلکه از لیست خاکستری نیز خارج شده است.

این در حالی است که حشمت الله فلاحت پیشه درباره مساله FATF، به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: «کنوانسیون‌های گروه ویژه اقدام مالی، نقش فیفای بانک‌ها را برعهده دارد و اگر بانک‌های دنیا مقررات اف‌ ای تی اف را رعایت نکنند، در نتیجه ناچار هستند در مناسبات بین المللی، به عبارتی بیشتر تابع سازوکار‌های دلالی باشند.»

«حشمت الله فلاحت پیشه»، سیاستمدار، تحلیلگر مسائل سیاسی و استاد دانشگاه علامه طباطبایی است و نماینده سابق مجلس و ریاست کمیسیون امنیت ملی مجلس را در دوره‌های حساسی، چون دوران بررسی اف‌ ای تی اف در مجلس برعهده داشته است.

دلیل اصلی مخالفان FATF بهانه تحریم‌ها بود

این استاد دانشگاه درباره تمدید حضور ایران در لیست سیاه FATF، به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: «موضوع مخالفت با همکاری ایران با اف‌ ای تی اف یا گروه ویژه اقدام مالی، تنها ارتباطی به گروه‌های حامی ایران در منطقه ندارد و اتفاقا دلیل اصلی مخالفین در این مساله نیز تحریم‌ها بود چرا که مخالفین معتقد بودند اگر ایران بخواهد به FATF بپیوندند در حقیقت عملا دیگر امکان دور زدن تحریم‌ها برایش وجود ندارد و بنابراین اگر پیوستن به FATF مانعی در جهت دور زدن تحریم‌ها برای کشور باشد، بنده نیز معتقد هستم که به قیمت از دست رفتن راه‌های تحریم و بدون پذیرش برجام نمی‌توان به اف‌ ای تی اف پیوست.»

این استاد دانشگاه در ادامه تصریح می‌کند: «اما اصل قضیه اف‌ ای تی اف چیست؟ توجه کنید کنوانسیون‌های گروه ویژه اقدام مالی، نقش فیفای بانک‌ها را دارد و اگر بانک‌های دنیا مقررات اف‌ ای تی اف را رعایت نکنند، در نتیجه ناچار هستند در مناسبات بین المللی، به عبارتی بیشتر تابع سازوکار‌های دلالی باشند چرا که عملا وقتی به اصطلاح یک کشور در لیست سیاه اف‌ ای تی اف قرار می‌گیرد به همه بانک‌های دنیای هشدار داده می‌شود که اگر با این کشور مراودات مالی و بانکی داشته باشند، شما نیز مرتکب تخلف می‌شوید.»

FATF بخشی از سازوکار مالی دنیا است

فلاحت پیشه همچنین در توضیح اهمیت این نهاد توضیح می‌دهد: «بنابراین اف‌ ای تی اف بخشی از سازوکار‌های مالی در دنیا است که اصلی‌ترین عنوان آن نیز مبارزه با پولشویی است و نکته جالبی که وجود دارد اینکه بیش از نیمی از پولشویی در جهان در دو کشور اتفاق می‌افتد که از فعال‌ترین بازیگران اف‌ ای تی اف هستند. این دو کشور چین و آمریکا بوده و بیش از نیمی از پولشویی در این دو کشور رخ می‌دهد. این مسئله به این معناست که بازیگران دنیای امروز سعی می‌کنند با پیوستن به سازوکار‌های بین المللی در واقع موانع موجود در فعالیت بین الملی خود را کاهش بدهند و در عین حال امورات مالی خود را پیش می‌برند.»

این نماینده سابق مجلس درباره چالش‌ها و بحران‌های مساله FATF در ایران نیز به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: «ایران در واقع دو چالش اصلی برای پیوستن به اف‌ ای تی اف داشت. اول اینکه تصویب دو کنوانسیون اصلی یعنی پالرمو و سی اف تی باید انجام می‌داد. پالرمو مربوط به حوزه نارنجی بود و سی اف تی که مربوط به حوزه سیاه در این مجموعه بود. پالرمو بخش مقابله با جرایم سازمان یافته و سی اف تی برای بخش حامیان مالی تروریسم بود. اتفاقا اگر ایران در این کارگروه مالی عضویت داشت شاید به نوعی مانع انتقال بسیاری از پول‌ها از داخل کشور به مثلا کشور کانادا می‌توانست بشود. حتی شاید می‌توانست بخشی از پول‌های از دست رفته را نیز بازگرداند.»

دعوا بر سر FATF دعوای داخلی سیاسی بود

این کارشناس مسائل سیاسی در ادامه یادآور می‌شود: «اتفاقی که افتاد این بود که دو دسته مخالفان اصلی پیوستن به اف‌ ای تی اف در ایران وجود دارد و دعوا نیز دعوای داخلی است. دسته اول مربوط به مسائل تحریم و موارد مالی در کشور است و از اساس هم معتقد هستند که اصلا سازوکار اف‌ ای تی اف برای این است که مانع دور زدن تحریم‌ها در کشور شود، چرا که طبق اف‌ ای تی اف باید تراکنش‌های مالی روشن و شفاف باشد و اگر این کار صورت بگیرد ایران دیگر نمی‌تواند تحریم‌ها را دور بزند؛ بنابراین این گروه معتقد است تا زمانی که برجام امضا نشده است یا تحریم‌های ایران لغو نشود نباید عضو FATF شد.»

فلاحت پیشه در ادامه و در توضیح مساله حمایت مالی که به عنوان دلیلی برای مخالفت‌ها مطرح می‌شده است نیز به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: «یک گروه دیگر، اما دغدغه حمایت مالی از گروه‌های حامی ایران را دارند و معتقد هستند که عضویت در اف‌ ای تی اف و به خصوص با توجه به متن سی اف تی که در آن آمده است اگر فهرست گروه‌های تروریستی مشخص شود نباید بانک‌های کشوری با آن‌ها تراکنش مالی داشته باشند. این گروه، چون معتقد هستند که آمریکا و به ویزه رژیم صهیونستی در این کارگروه عضو هستند اگر اروپا گروه‌های حامی ایران را در بخش مقاومت در لیست سیاه بگذارند، ایران دیگر امکان کمک به آن‌ها را ندارد.
درباره این اختلاف در زمانی که مسئولیت داشتم سعی کردم از یک سازوکار به نام حق تحفظ یا حق شرط در نظام حقوق بین الملل استفاده کنیم، یعنی هم در لایحه دولت و هم در کمیسیون مربوطه در مجلس، سعی کردیم از یکسری شروط برای حل مساله و دو دغدغه ذهنی مخالفان استفاده کنیم.»

بیشتر بخوانید: ایران در لیست سیاه اف‌ ای‌ تی‌ اف قرار گرفت

رئیس اسبق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در توضیح روند تصویب FATF نیز خاطرنشان می‌کند: «در ابتدا ما اعلام کردیم بند‌های مورد قبول نباید در تضاد با منافع امنیت ملی ایران باشد و دوم اینکه اعلام کردیم، ایران تنها گروه‌هایی را تروریست می‌شناسد که شورای عالی امنیت ملی کشور، آن گروه‌ها را تروریست بداند و در این مورد جدا از نظر جهانی و بین المللی عمل خواهیم کرد. طبیعتا ایران گروه‌های وابسته به خود را تروریستی نمی‌داند و عملا این حق شرط‌ها دغدغه مورد نظر را رفع می‌کرد، اما باز هم بحث دیگری به وجود آمد که که بخشی از دوستان باز هم دغدغه دیگری را مطرح کردند که اصلا ماده ۶ سی اف تی، در آن به گونه‌ای تهیه و تدوین شده است که اساسا شخص پذیر نیست و نمی‌توان نام اشخاص را در آن وارد کرد. برای پاسخ به این موضوع هم، یک حق شرط دیگر هم اضافه کردیم که اگر ماده ۶ مانع شرط گذاری ایران شود دولت حق ندارد که به سی اف تی ملحق شود.»

حق شرطی که برای ایران دیده نشد

این کارشناس حوزه سیاست در توضیح مساله حق شرط داشتن نیز به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: «امروز بیش از ۵۰ کشور دنیا با حق شرط عضو سی اف تی شده اند از جمله کشور‌های اسلامی و هیچ مشکلی نداشت که ما هم با حق شرط عضو شویم. در این میان برخی البته گفتند که حق شرط را از ایران نمی‌پذیرند، اما ما گفتیم اگر حق شرط‌های ایران پذیرفته شد نیز دولت حق ندارد این معاهده را اجرا کند. در حقیقت ما تلاش کردیم همه شائبه‌ها را با حق شرط‌ها مرتفع کنیم و اتفاقا از معدود کشور‌هایی بودیم که بیشترین حق شرط‌ها را در رابطه با کنوانسیون‌های مختلف اجرایی می‌کردیم، اما با همه این شرط‌ها و تلاش‌ها چنان فضای رسانه‌ای تندی شکل گرفت که مجمع تشخیص مصلحت نظام خلاف قانون و در حالی که تنها سه ماه برای تصمیم گیری درباره FATF وقت داشت مساله پذیرش یا عدم پذیرش آن را مسکوت گذاشته است.»

بیشتر بخوانید: تا به FATF نپیوندیم رابطه با عربستان بی‌فایده است/ توافق ایران و عربستان بیشتر امنیتی است تا اقتصادی

حشمت فلاحت پیشه همچنین با اشاره به مساله بحران‌های مالی و بانکی ناشی از عدم پذیرش اف‌ ای تی اف نیز می‌گوید: «درباره اثرگذاری FATF نیز باید بگویم که متاسفانه عدم همکاری با اف‌ ای تی اف، بخش اعظم تراکنش‌های مالی و بانکی کشور را از حوزه طبیعی خودش خارج کرده و به حوزه دلالی منتقل کرد. یعنی در واقع آن دسته از کسانی که معتقد هستند که ما بدون FATF، نیز کارمان را انجام می‌دهیم، بله در حال انجام کار هستند، اما با هزینه‌های هنگفت دلالی که در حال تحمیل به اقتصاد کشور است. بخشی از این هزینه‌های دلالی از جایی تامین می‌شود که طرف تجارت و اقتصاد و صنعت، خود دولت است و اتفاقا هیچ آمار و اعلامی درباره آنان صورت نمی‌گیرد. بخش عمده‌تر آن مربوط به فعالان اقتصادی و تجار ایرانی است که اکنون تجار ایرانی عملا از طریق دلالان در حال کار و فعالیت هستند و نه تنها هزینه‌های گاه تا دو رقمی دلالی را پرداخت می‌کنند، بلکه در مبادله پولی نیز ضرر‌های بیشتری دارند و دیگر اینکه هیچ تضمینی درباره ضرر‌های مالی آنان نیز وجود ندارد.»

حس زرنگی کاذب

او در ادامه نیز درباره احساس کاذب زرنگی در میان جمعی از سیاسیون و مسولان کشور یادآور می‌شود: «بخشی از دولتمردان ما به این وضعیت عادت کرده اند و متاسفانه انگار این مساله را زرنگی می‌دانند در حالی که منابع مالی کشور در این روند تاراج می‌شود. اینکه نفت کشور از ۴ تا ۲۰ دلار در هر بشکه فروخته می‌شود را انگار زرنگی فرض می‌کنند. روزانه ده‌ها میلیارد تومان ضرر بابت همین تحریم‌ها روی دست کشور می‌ماند و بعد برخی دوستان این مساله را نوعی زرنگی می‌دانند که در واقع چند درصد بیشتر از کشور‌های دیگر برای چنج یا مبادله پول پرداخت می‌کنند و حتی کشور‌هایی مثل عراق که بسیار خود را وابسته به ایران می‌دانند در این موارد با ایران بی رحمانه برخورد می‌کنند و در واقع هزینه‌هایی را روی دست کشور می‌گذارند، بعد عده‌ای چون دولت نفت را می‌فروشند و پول برمی‌گردد این مساله را زرنگی ارزیابی می‌کنند.»

این تحلیلگر مسائل سیاسی می‌افزاید: «همین است که در نهایت چند درصد این پول هزینه دلالی و تخفیف می‌شود را نیز جزو گزارش کار خود نمی‌آورند و یک قسمت اساسی‌تر مساله فرار فعالان اقتصادی از همکاری با ایران است، یعنی علاوه بر سرمایه گذاران خارجی، اکنون بخش بزرگی از ایرانیان اکنون، پایه فعالیت‌های خود را در کشور‌های دیگر همچون چین و ترکیه و امارات و حتی عراق گذاشته اند، چرا که نمی‌توانند این هزینه‌های کلان عدم همکاری را روی دوش خود تحمل کنند. این موارد واقعیاتی است که بار‌ها گفته شده است، بنابراین ادامه فعالیت بدون عضویت در FATF یعنی تداوم شرایط در وضعیت اضطرار؛ و تدام کار در شرایط اضطرار یعنی تدوام زیان و ضرر در حوزه‌های مشهود و نامشهود!»

فلاحت پیشه، اما درباره نظرات دو دولت روحانی و رئیسی درباره اف‌ ای تی اف نیز می‌گوید: «دو نظر درباره اف‌ ای تی اف همواره وجود داشته که یکی نظر دولت گذشته و حامیانش بوده که معتقد بودند برجام و FATF دو ماهیت مجزا دارند و نباید تصویب FATF به احیای برجام وصل کرد. دولت رئیسی و حامیانش، اما معتقد هستند که برجام مقدمه FATF است.»

رئیس اسبق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، همچنین درباره مساله تهاتر نفت ایران با کالا‌های کشور‌های دیگر و آخرین مورد آن چای سریلانکا نیز به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: «توجه کنید همین مساله چای سریلانکا و برنج هند و پاکستان و محصولاتی که از چین به صورت تهاتر وارد می‌شوند، متاسفانه حتی حاصل معامله پایاپای هم نیست، چرا که در دو حوزه به صورت ضرر است، اول اینکه این مدل معامله را ایران ناچار است بپذیرید، مثلا شما در مورد سریلانکا گزینه‌ای به غیر از چایی ندارید که برای معامله آن را بپذیرید یا با عربستان جز هزینه حجاج و یا با سوریه جز هزینه زائران جایی نمی‌توانید پول را خرج و هزینه کنید؛ لذا تنها یک گزینه است و انحصاری نیز هست پس دست بازی برای خرید و انتخاب پیش روی ایران نیست و دوم اینکه اکنون نیز می‌بینیم، این اتفاق خودش خلاف قانون برنامه توسعه کشور است. در سال پایانی برنامه ششم کشور باید در حوزه کشاورزی تا ۹۰ درصد به خودکفایی برسد، بعد اینکه مسئولان کشور چای و میوه و برنج و ... را از بیرون وارد می‌کنند همه این‌ها ضربه به اقتصاد کشور است. یا اینکه مسئولان، دست به واردات از چین می‌زنند این نابودی صنایع داخلی است.»

بیشتر بخوانید: خروج لبنان از لیست خاکستری FATF

وی در ادامه می‌افزاید: «این تازه بخشی از بحران است؛ زاویه دیگر این است که در همین مساله مراودات مالی با همین کشور‌ها نیز در ضمن چنج پول نیز به ایران آسیب می‌زنند، می‌بینید که برخی از این کشور‌ها به جای ارز‌های بین المللی از ارز‌های خودشان استفاده می‌کنند. توجه کنید گزارشی که اصلا توسط مسئولان ایرانی نیز رد نشد، یکی همین گزارش اخیر بود که دولت عراق در آن تصریح داشت که در جا به جایی پول ایران، ۴۰ درصد عراقی‌ها هستند که سود می‌کنند. این‌ها بخشی از ضرر‌های آشکار و پنهانی است که در حال رخ دادن است.»

فلاحت پیشه، اما در ادامه به مساله مقدس سازی تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی پیش آمده پرداخت و به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: «مساله مقدس سازی تحریم‌ها، آفت اصلی اقتصاد خارجی ما است. یعنی یک عده تصور می‌کنند که تحریم یک امر مقدسی است و به همین دلیل وقتی یک موضوعی قدسی و مقدس می‌شود دیگر ارائه هر گونه آمار در مورد آن ناگهان ممنوع می‌شود. ببینید دولت‌ها هیچ آماری درباره ضرر‌های تحریم کشور ارائه نمی‌دهند؛ لذا ما می‌بینیم، کاسبان تحریم در زیر گنبد مقدس شده تحریم بیشترین سود را می‌برند. به همین دلیل است که هر روز که کاسب تحریم بیشتری به این پروسه اضافه بشود، کنار زدن تحریم‌ها و محو تنش‌های سیاست خارجی دشوارتر می‌شود.»

این تحلیلگر مسائل سیاسی در پاسخ به این مساله که چطور پول ایران در بانکی در عراق باقی مانده است و به کشور نرسیده است نیز  می‌گوید: «برخی از بانک‌ها اکنون هزینه انبارگردانی نیز از ایران می‌گیرند، یعنی توجه کنید بالاخره یک وقتی می‌گوییم پول ایران در بانکی هست و سودی می‌گیرد، اما در برخی از موارد نه تنها سودی در کار نیست بلکه از اصل پول نیز مدام کم می‌شود.»

رئیس اسبق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در پایان نیز با اشاره به مسائل روسیه و اینکه تاثیر آشکاری بر شرایط ایران نیز خواهد گذاشت به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: «من جدا امیدوار هستم بالاخره از این مساله تحریم‌ها، قدسی زدایی شود، چرا که وقتی این قدسی زدایی رخ بدهد بالاخره می‌شود آماری ارائه شود و موافقین و مخالفان در یک محیط آرام با هم صحبت کنند. من معتقدم بعد از نوسانات گروه واگنر، پوتین سعی می‌کند یک نسخه نرمی از صلح سال ۱۹۱۷ و زمان جنگ جهانی اول را اجرا کند، یعنی پوتین دیگر در مقابل طرح‌های سازش، ایستادگی جدی نخواهد کرد. ضمن اینکه طرف‌های غربی نیز دچار شوک شدند، آن‌ها نگران شدند که اگر به یکباره کلید هسته‌ای در دست یکسری جنایتکار حرفه‌ای برسد، شرایط بسیار بدتر می‌شود تا این کلید در دست پوتین باقی بماند. با همین تحلیل می‌توان گفت که امکان دارد در آینده بسیار نزدیک بحران اوکراین به سمت صلح پیش برود و من معتقد هستم تازه آن زمان است که دوستانی که افتخار می‌کنند به این مساله که نفت می‌فروشند تازه متوجه می‌شوند چقدر تنها شده اند، آن هم با دنیایی که دیگر بحران اول آن اوکراین نیست.»