سرنوشت نامشخص شاهدخت‌های عربستان سعودی

اقتصاد۲۴- هایدی بلیک، سردبیر تحقیقات جهانی در BuzzFeed News است که بر تیم خبرنگاران برنده چند جایزه در هر دو سوی اقیانوس اطلس نظارت دارد. او برنده بیش از بیست جایزه رسانه ملی و بین المللی شده و تحقیقات تیم تحت هدایت اش در مورد ترور‌های حکومت روسیه در غرب به عنوان نامزد نهایی جایزه پولیتزر در سال ۲۰۱۸ میلادی معرفی شد. بلیک پیش از این دستیار سردبیر ساندی تایمز بود جایی که کار تحقیقی اش درباره فساد در فیفا در سقوط "سپ بلاتر" از جایگاه در آن نهاد تاثیرگذار بود. کتاب او با عنوان "بازی کثیف، نقشه قطری برای خرید جام جهانی" با ترجمه "مهدی جوانی" توسط نشر گلگشت به زبان فارسی ترجمه شده است.

 "عبدالله بن عبدالعزیز آل سعود" که از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ پادشاه عربستان سعودی بود و به طور گسترده به عنوان یک پادشاه مترقی مورد استقبال قرار گرفت. او مجموعه‌ای از ابتکارعمل‌ها در مورد حقوق زنان را عملی کرد از جمله باز کردن عرصه برای اشتغال زنان، افتتاح اولین دانشگاه مختلط در کشور و انتصاب یک وزیر زن در دولت.

در آن زمان زنان سعودی هنوز نمی‌توانستند رانندگی کنند و قانون الزام قیمومیت و همراهی مردان با زنان ادامه داشت. با این وجود، اصلاحات محتاطانه عبدالله از سوی رهبران غربی مورد تحسین قرار گرفت. زمانی که او در سال ۲۰۱۵ میلادی در حدود نود سالگی درگذشت "جان کری" از وی تحت عنوان "مردی خردمند و دارای بینش" یاد کرد و "کریستین لاگارد" رئیس وقت صندوق بین المللی پول او را "حامی قوی زنان" توصیف کرده بود.

با این وجود، در چندین روایت از میراث عبدالله برای چهار دختر زندانی اش یاد شده است. به گفته چندین نفر که از طریق تلفن همراه با آنان در ارتباط بودند شاهدخت‌ها به نام‌های سحر، مها، هاله و جواهر در زمان مرگ پدرشان نزدیک به پانزده سال در اسارت بودند. ظاهرا آنان بلافاصله پس از این که مادرشان یکی از همسران پادشاه برای فرار از کنترل او به لندن گریخت زندانی شده بودند. آنان در محوطه کاخ در جده در ساختمان‌های به شدت محافظت شده و رو به دریای سرخ نگهداری می‌شوند جایی که گفته می‌شود از دسترسی به دارو، غذای کافی و مراقبت پزشکی محروم شده اند. خبر حبس شدن آنان در سال ۲۰۱۴ زمانی که سحر و جواهر با خبرنگاران تماس گرفتند منتشر شد. با این وجود، رهبران جهان به این موضوع توجهی نکردند و شاهدخت‌ها در داخل کاخ گرفتار باقی ماندند.

بیشتر بخوانید: ادعای کذب جورجینا درباره رژیم غذایی اش!

ملک عبدالله تنها حاکم خلیج فارس نیست که متهم به سرکوب وحشیانه زنان خانواده اش شده است. در ماه مه سال جاری همین نشریه (نیویورکر) گزارش داد که شیخ "محمد بن راشد آل مکتوم" امیر دبی و نخست وزیر امارات متحده عربی دختران اش شمسا و لطیفه را پس از تلاش برای فرار از کنترل وی سال‌ها تحت شکنجه و زندان قرار داد. آن دو خواهر از گوشی‌های تلفن همراه به صورت مخفیانه برای خبر دادن از اسارت شان استفاده کردند. آنان نیز دریافتند که درخواست کمک شان از سوی جامعه بین المللی در سطح گسترده‌ای نادیده گرفته شد. شیخ محمد بدرفتاری با دختران اش را انکار کرد.

حاکمان عربستان سعودی و امارات در ظاهر برابری جنسیتی را در مرکز برنامه‌های خود برای تنوع بخشیدن به اقتصاد و انباشت قدرت جهانی قرار داده‌اند: ورود زنان به نیروی کار، انتصاب زنان در پست‌های کلیدی وزارتی و گماشتن زنان در منصب سفیر. چنین اقداماتی به طور گسترده توسط دولت‌های غربی که مشتاق حفظ روابط با آن دو کشور صادرکننده بزرگ نفت جهان هستند با استقبال مواجه شده، اما بسیاری از کارشناسان آن را ناکافی می‌دانند. زنان در هر دو کشور تحت یک سیستم سخت گیرانه قیمومیت مردانه زندگی می‌کنند که طبق آن افرادی که از خط و خطوط سنتی مردسالار خارج می‌شوند به شدت مجازات خواهند شد.

اطاعت در میان زنان در محافل سلطنتی برای قدرت مطلق مردان امری حیاتی است. "محمد بن سلمان" ولیعهد سعودی که پس از مرگ عبدالله به حاکم واقعی تبدیل شد، اصلاحات حقوق زنان را به عنوان بخشی از برنامه چشم انداز ۲۰۳۰ خود برای مدرنیزاسیون اقتصاد عربستان انجام داده است. او هم چنین اعضای خانواده سلطنتی را که تهدیدی برای اقتدار او محسوب می‌شدند بازداشت کرده است. حقوق زنان برای کسانی است که روایت دولت را پذیرفته اند، اما زنانی که آن را به چالش می‌کشند محبوس می‌شوند.

"علی الاحمد" یک محقق سعودی مخالف حکومت سعودی در واشنگتن می‌گوید در حدود سال ۲۰۱۳ میلادی از طریق یک پیام ناشناس در توئیتر از چهار شاخدخت زندانی اطلاع پیدا کرده بود. او می‌گوید نویسنده پیام گفته بود که ارتباط نزدیکی با ملک عبدالله دارد و او را "شخصی شرور" توصیف کرده بود. هنگامی که آنان پیام‌هایی را رد و بدل می‌کردند او در نهایت خود را "سحر" معرفی کرد و گفت که یکی از شاهدخت‌های زندانی است. آنان به تماس از طریق اسکایپ ادامه دادند و سحر به صورت محرمانه به او درباره خود و خانواده اش گفت.

پادشاه اسبق عربستان سعودی در طول عمر طولانی اش سی و پنج فرزند با تعداد زیادی همسر داشت. مادر سحر "الانود الفایز" یک نجیب زاده اردنی الاصل بود که در پانزده سالگی با پادشاه در زمانی که او پنجاه ساله بود ازدواج کرد. الفایز و دختران اش برای مدتی از آزادی نسبی برخوردار بودند و به سفر‌های اروپایی و اسکی در کوه‌های آلپ می‌رفتند، اما روابط او با پادشاه زمانی که فایز به دلیل نداشتن فرزند پسر برای خاندان سلطنتی مورد سرزنش قرار گرفت تیره و تار شد. فایز پس از رسیدن دختران اش به سن بلوغ به لندن گریخت. فایز امیدوار بود که دختران اش نیز بتوانند به او بپیوندند. در عوض، آنان در کاخ حبس شدند که ظاهرا اقدامی تلافی جویانه از سوی پادشاه وقت برای فرار مادرشان به اروپا بود.

سحر پیش از محبوس شدن یک اسکی باز و غواص ماهر بود. او مسلط به زبان‌های انگلیسی و فرانسوی بود. او هم چنین یک نقاش و مجسمه ساز مشتاق بود و تصاویری از آثار هنری اش را برای الاحمد ارسال کرد. در یکی از آثار او پرنده کوچکی در یک قفس به شکلی استادانه به تصویر کشیده شده است پرنده‌ای که سرش در یک کیسه پلاستیکی محصور شده است. او هم چنین عکس‌هایی از محل زندگی اش فرستاد.

سحر گفته بود که در همان ساختمان جواهر خواهر کوچک ترش حبس شده است. آن دو گوشی تلفن همراهی به دست آورده بودند که می‌توانستند از طریق آن با مادرشان صحبت کنند، اما ارتباط شان با مها و هاله خواهران دیگرشان که در اتاق‌هایی جداگانه نگهداری می‌شدند را از دست داده بودند. الاحمد با فایز مادر شاهدخت‌ها تماس گرفت تا درباره علنی کردن وضعیت بد دختران اش با او مشورت کرده و شکایتی را به سازمان ملل متحد ارائه کند.

او می‌گوید فایز نوشته بود: "دختران من توسط آنان به هر وسیله ممکن تحت آزار و اذیت قرار گرفته اند". او گفته بود که هاله به شدت بی اشتها بوده و از مراقبت‌های پزشکی محروم شد. او هم چنین گفته بود آب دریا در نزدیک محل نگهداری دختران اش عمدا با زباله و فاضلاب آلوده شده است. فایز از سازمان ملل خواست تا در این باره مداخله کند. با این وجود، او هیچ پاسخی دریافت نکرد و پس از آن با "فاطمه منجی" روزنامه نگار برجسته در کانال خبری ۴ بریتانیا مصاحبه کرد و زندانی شدن دختران اش را اعلام کرد.

او گفت: "آنان در حال از دست دادن جان شان هستند". سحر با ارسال عکس و فیلم‌هایی از محل زندگی خود برای کانال ۴ بریتانیا گفته بود: "ما کم کم محو شدن یکدیگر را تماشا می‌کنیم". سفارت عربستان سعودی در لندن در آن زمان اعلام کرد که وضعیت شاهدخت‌ها یک "موضوع خصوصی" است.

دو هفته و نیم پس از پخش مصاحبه با فایز در مارس ۲۰۱۴ میلادی خواهران زندانی از طریق تماس تصویری با منجی صحبت کردند. سحر در حالی که کنار جواهر نشسته بود با چهره‌ای رنگ پریده و لاغر با روسری‌ای سبز بر سر گفت:"ما گروگان هستیم. پدر ما پادشاه کشور مسئول این شرایط است". سحر گفت آنان از پیامد‌های احتمالی صحبت کردن شان با رسانه‌ها آگاه هستند، اما دیگر نمی‌توانستند حبس خود را در سکوت تحمل کنند. او گفته بود: "وضعیتی وحشتناک است. منزوی شده ایم و احساس تنهایی می‌کنیم. از نظر روانی عذاب آور است".

این مصاحبه در همان روز پخش شد که باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا برای یک شام خصوصی با ملک عبدالله به ریاض سفر کرد. جواهر گفته بود: "او باید از ملاقات با چنین رهبری شرم کند که چهار زن بالغ را فقط به این دلیل که خودش می‌خواهد در زندان نگه داشته است به خصوص آن که آنان (امریکایی ها) از حقوق بشر نیز صحبت می‌کنند". با این وجود، این دیدار صورت گرفت و کاخ سفید از "روابط قوی" بین دو کشور استقبال کرد.

خواهران زندانی بعد از آن گزارش دادند که به آنان غذا داده نمی‌شود. با این وجود، آنان توانستند گوشی‌های تلفن‌های خود را نگه دارند و به مصاحبه ادامه دادند. آنان گفتند برق محل زندگی شان به طور تصادفی و گاهی چندین روز قطع می‌شود و اتاق شان مملو از حشرات و جانوران جونده بوده است.

سحر گفته بود مردانی وارد می‌شدند و آنان را با چوب کتک می‌زدند. سحر می‌گویند دائما از سوی پدرش تهدید می‌شد و پدرش به او گفته بود که مرگ اش تنها راه نجات اوست. در ماه مه دو گزارشگر ویژه از دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل در نهایت به دولت عربستان نامه نوشتند و خاطرنشان ساختند که ظاهرا حداقل دو شاهدخت زندانی از گرسنگی رنج می‌برند. آنان نوشته بودند: "ما نسبت به اتهامات بدرفتاری، سوء استفاده و بی توجهی شدید ابراز نگرانی می‌کنیم".

دولت سعودی پاسخی نداد و فایز حضور منظم اعتراضی در مقابل ساختمان سفارت عربستان سعودی در لندن را آغاز کرد، اما توجه چندانی از سوی رسانه‌ها به این اعتراض جلب نشد.

الاحمد می‌گوید وضعیت شاهدخت‌ها در ماه‌های پیش از مرگ پدرشان به طور فزاینده‌ای بدتر شده بود. او عکسی را نشان داد که آنان با قلاب مسی مجبور بودند برای تغذیه خود و سگ شان از آب دریا ماهی و خرچنگ بگیرند. او می‌گوید سگ شان در نهایت از گرسنگی جان اش را از دست داد. او می‌گوید سحر می‌دانست که پدرش به پایان عمرش نزدیک می‌شود و می‌ترسید که او و خواهران اش به دست یک حاکم جدید دچار چه سرنوشتی خواهند شد.

الاحمد می‌گوید:"پدرش به او گفت:"بعد از مرگ من تو تنها هستی و اوضاع برایت بدتر خواهد شد". پس از انتشار خبر مرگ پادشاه در ژانویه ۲۰۱۵ میلادی الاحمد پیام‌هایی را برای سحر ارسال کرد، اما او پاسخی نداد. فایز نیز پاسخی نداد و اعتراض مقابل سفارت در لندن را پایان داد و حساب اش در توئیتر دیگر وجود ندارد.

چند نفری که در طول دوران زندان با سحر و جواهر در تماس بودند به من گفتند که از زمان پادشاهی ملک سلمان دیگر نتوانسته اند با هیچ یک از شاخدهت‌ها در تماس باشند. روزنامه نگار روزنامه اسپانیایی "ال پائیس" می‌گوید:"گویی زمین آنان را بلعیده است".

برخی ناظران حدس زدند که این زنان ممکن است با دولت ملک سلمان معامله کرده و در ازای آزادی خود سکوت کرده باشند. در ماه آوریل من به دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل نامه نوشتم تا بپرسم مقام‌های آن نهاد چه اقداماتی را برای پیگیری پرونده شاهزاده خانم‌ها از زمان انتشار بیانیه شان خطاب به دولت عربستان سعودی در سال ۲۰۱۴ انجام داده اند. آن نهاد پاسخ داد که از صلاحیت قانونی و اختیارات لازم برای تحقیق در این باره برخوردار نیست و صرفا می‌تواند در مورد موارد ادعا‌های مطرح شده درباره سوء استفاده و سوء رفتار با افراد از طریق کسب "اطلاعات و توضیحات از طرفین ذینفع" کار جستجو را انجام دهد.

دولت عربستان سعودی از پاسخگویی به تحقیقات مکرر خودداری ورزید. متاسفانه به نظر می‌رسد سازمان ملل متحد که نماینده دولت‌ها و نه ملت هاست در این باره هیچ گونه پاسخگویی‌ای انجام نمی‌دهد.