نان را هم گران کنید، دیگر چه بخوریم؟

اقتصاد۲۴- قرار بود قیمت نان و بنزین افزایش نیابد، اما در یک هفته اخیر قیمت نان بدون هیچ اطلاع قبلی از سوی مسئولان و حتی در فضای تکذیب‌های متعدد افزایش یافت. گفته می‌شود قیمت نان در ۱۳ استان افزایش یافته است و اگر بخواهیم به اظهارات سخنگوی دولت اشاره کنیم باید به جای افزایش، بگوییم «متناسب‌سازی» شده است.

این در حالی است که قیمت نان به واسطه اختیارات محول‌شده به استانداران و براساس بخشنامه دولت در حال افزایش است و به گفته وزیر اقتصاد به‌زودی وزیر کشور درباره این موضوع و جزئیات آن اطلاع‌رسانی خواهد کرد. البته اگرچه امروز مسئولان و مراجع تصمیم‌گیر درباره افزایش نان اظهارنظر صریحی ندارند، اما قرار است در آخر مردادماه این اطلاع‌رسانی انجام شود.

دولت سیزدهم سال گذشته قیمت آرد را افزایش داد و امسال نیز قیمت نان را. در این میان شایعاتی مبنی بر افزایش قیمت بنزین نیز زمزمه می‌شود البته محمد حسینی، معاون پارلمانی دولت سیزدهم اول خردادماه درباره این موارد با صراحت اعلام کرد: «بنزین و آرد گران نخواهد شد». بنا به اظهارنظر این مقام مسئول «کسانی که افزایش قیمت بنزین و آرد را برای جلوگیری از قاچاق توصیه می‌کنند به دنبال راهکار‌های دیگری باشند.» با این حال محمد جلال، مشاور وزیر امور اقتصادی و دارایی در ۱۲ تیرماه امسال در مصاحبه تلویزیونی اعلام کرد: «اختیار ترمیم قیمت نان به شورای آرد و نان استان‌ها داده شده و تصمیم‌گیری در این باره در جلسات کارگروه که خود اتحادیه‌ها هم عضویت دارند صورت می‌گیرد.».

اما در آغاز سومین سال استقرار دولت سیزدهم، قیمت نان گران شد و نکته جالب اینجا بود که مسئولان مدام این گرانی را تکذیب کردند. احمد وحیدی، وزیر کشور ۱۱ مردادماه این موضوع را تکذیب کرد، اما روز سه‌شنبه ۱۷ مردادماه سیداحسان خاندوزی، وزیر اقتصاد و دارایی ضمن رد تکذیبیه وزیر کشور درباره افزایش قیمت نان و بنزین، گفت: «درباره نان ماجرا این است که در استان‌های مختلف کشور بنا به شرایط در حال تصمیم‌گیری درباره قیمت نان هستند و به‌زودی جزئیات ماجرا از سوی وزیر کشور اعلام می‌شود، اما درباره قیمت بنزین قاطعانه بگویم هیچ طرحی در دستور کار دولت نیست.» در ارتباط با این موضوع نیز روز گذشته علی بهادری‌جهرمی، سخنگوی دولت گفت: «در حوزه نان نگاه دولت این بوده است که قیمت نان در سطح ملی تغییر نیابد و شیوه توزیع آرد و تخلفات این حوزه اصلاح شود. رسانه‌ها می‌توانند از مراکز فروش نان دولتی (غیر آزادپزها) در مناطق مختلف مصاحبه بگیرند که نرخ نان دولتی در سطح کشور چقدر بوده و الان چقدر است؛ قیمت‌ها به نحوی متناسب شده است که در استان‌های همجوار اختلاف قیمت فاحش نباشد.» او تاکید کرد: «یعنی صرفاً در برخی مناطق، قیمت‌ها با توجه به متوسط نرخ آن منطقه متناسب‌سازی شده است؛ مثلاً در برخی شهر‌ها با شهر مجاور، اختلاف قیمت نان زیاد بود که منجر به فساد یا جابه‌جایی آرد می‌شد که مقامات محلی این توازن‌ها را صرفاً در سطح محلی و با حفظ همان سقف قیمت متوسط گذشته در سطح کشور برقرار می‌کنند.» آخرین افزایش رسمی قیمت نان مربوط اواخر دولت روحانی درسال ۱۴۰۰ است که دولت وقت قیمت نان را ناگهان ۲۵ درصد گران کرد.

خراسان آغازگر راه گرانی

گرانی نان از خراسان رضوی آغاز شد. افزایش ۴۰ درصدی بهای نان در مشهد از روز سه‌شنبه، سوم مرداد، آغاز شد و بر اساس نرخ‌نامه جدید نان در استان خراسان رضوی، بهای نان بربری سنتی یارانه‌ای که تا روز پیش از آن با قیمت ۸۵۰ تومان فروخته می‌شد به ۱۲۰۰ تومان رسیده است. در این نرخ‌نامه، قیمت نان تافتون سنتی یارانه‌ای از ۶۵۰ به ۹۰۰ تومان، سنگک یارانه‌ای از ۱۴۰۰ به دو هزار تومان و بربری خراسانی نیمه‌یارانه‌ای از ۱۳۰۰ به ۱۸۰۰ تومان افزایش یافت.

بیشتر بخوانید:  گرانی نان سر سفره‌ تمام کارگران

در واکنش به این افزایش ناگهانی قیمت نان، رئیس اتحادیه نان مشهد اعلام کرد که این افزایش قیمت نان در دست اتحادیه و مسئولان مشهدی نیست و «از طرف پایتخت» چنین تصمیمی گرفته شده و برنامه افزایش سراسری «به مرور در تمام کشور اجرا می‌شود.» به گفته رئیس اتحادیه نان مشهد، نرخ نان از سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۲ حدود ۵۷ درصد افزایش یافته و با توجه به تغییر ۴۰درصدی یارانه نان، قیمت این ماده غذایی طی این سال‌ها حدود صددرصد بیشتر شده است. محمدعلی شاه‌حسینی، معاون استاندار یزد ۱۴ مرداد درباره گران شدن نان در این استان به ایسنا گفت: «براساس بخشنامه دولت، کارگروه‌های آرد و نان دارای عقب‌ماندگی نرخ نان در استان‌ها می‌توانند نسبت به متناسب‌سازی نرخ نان اقدام کنند.» همچنین محمد علی‌مهری، معاون اقتصادی استانداری تهران درباره گران شدن نرخ نان اعلام کرد: «نرخ نان تا آخر مردادماه در استان تهران تعیین‌تکلیف می‌شود. اینکه این نرخ چند درصد افزایش یابد، در اختیار ما نیست و با وزارت کشور است و ما نمی‌توانیم به‌طور قطع در این باره اظهارنظر کنیم.» حال در بیش از ۱۳ استان افزایش قیمت نان صورت گرفته است و گفته می‌شود که تا پایان مردادماه جاری نرخ نان در تمام کشور گران خواهد شد. این در حالی است که با توجه به اصلاح سیاست ارزی بر کالا‌های اساسی که در اردیبهشت‌ماه سال گذشته انجام شد، نان به‌عنوان قوت غالب مردم در ایران و مهمترین کالای خوراکی مورد مصرف اقشار تنگدست و کم‌درآمد می‌شود حال با گران شدن نان بخش عمده‌ای از اقشار جامعه در تامین قوت اصلی خود نیز دچار مشکل خواهند شد.

سال گذشته گرانی آرد، امسال نان

اردیبهشت‌ماه سال گذشته بود که دولت ارز ۴۲۰۰ تومانی را حذف کرد و خروجی آن افزایش کالا‌های اساسی بود. آثار این تصمیم موجب افزایش قیمت آرد نیز شد؛ تصمیمی که موجب شد تا شاهد افزایش قیمت محصولات وابسته از جمله آرد، نان، ماکارونی، بیسکوئیت، کیک و… باشیم. این تصمیم دولت موجب شد قیمت نان نیز برای نانوایی که به اصطلاح آزادپز هستند، گران شود. در آن مقطع دولت طرح‌های متعددی را در دستور کار خود قرار داد. یکی از این موارد توزیع کالابرگ نان بود.

سیداحسان خاندوزی، وزیر اقتصاد در آن مقطع گفت: «در ابتدا می‌خواهیم از طریق سامانه نان و آرد، انحراف را به حداقل برسانیم، بعد اگر قرار بود قیمت افزایش پیدا کند بگوییم از همه ابزار‌های دیگر استفاده کردیم. در گذشته نزدیک به ۳۰ درصد میزان توزیع آردی که در کشور صورت می‌گرفت به دست مشتری نمی‌رسید که در همین دو سه ماه که این طرح پیاده شده بدون فشار به مردم این حجم را شناسایی کردیم و امروز می‌توانیم بگوییم چه فردی با کارت ملی از کدام نانوایی نان خریده، اما در واقع نانی خریده نشده و تنها آرد را برده است.» او گفت: «امروز ما اختیار را به استاندار همه استان‌ها دادیم که در رایانه خودشان هر روز ببینند که کدام یک از نانوایی‌های استان این تخلف را انجام داده است، بستر فنی را ایجاد کردیم.»

وعده دولت به نانوایی‌های تهران برای افزایش قیمت تا پایان مرداد

محمدرضا نظرنژاد، رئیس اتحادیه نانوایی سنگکی در گفتگو با «هم‌میهن» با تأکید بر اینکه افزایش قیمت نان در ۱۳ استان اعمال شده است، اظهار کرد: «باوجودی‌که گفته شده قیمت نان در تهران نیز افزایش می‌یابد، اما هنوز مشخص نیست که این افزایش از چه زمانی کلید خواهد خورد.» او در پاسخ به این موضوع که وزیر کشور اعلام کرده افزایش قیمت نان به‌خاطر افزایش قیمت آرد نیست، اگر علت افزایش قیمت نان «قیمت آرد» نیست، پس علت آن چیست؟ با خنده گفت: «دولت باید بر بازار نظارت داشته باشد، اما دخالت می‌کند و همین کار را خراب می‌کند. دولت دو سال است که نرخ نان را افزایش نداده است و به همین دلیل نانوایی‌ها متضرر شده‌اند. با افزایش قیمت‌ها از گوشت و مرغ گرفته تا دستمزد کارگران و همینطور افزایش مالیات از کسبه، طبیعی است که قیمت نان نیز با همین روند افزایش یابد.» نظرنژاد ادامه داد: «در شهرستان‌ها بین ۳۵ تا ۴۰درصد افزایش نرخ نان را شاهد بودیم، اما هنوز به اتحادیه‌های نان، افزایش نرخ در تهران اعلام نشده است.»

او با بیان اینکه با افزایش قیمت سایر کالاها، برای نانوایان نمی‌صرفد که به فعالیت خود ادامه دهند، خبر داد: «دولت فعلاً به دلایلی از اعلام افزایش قیمت نان در تهران پرهیز می‌کند، اما گفته این افزایش نرخ را پایان مرداد حتماً اعمال خواهد کرد. البته باید توجه داشت که در شهرستان‌ها، افزایش قیمت خوراکی‌ها و؛ و همچنین کرایه مغازه‌ها به اندازه تهران بالا نیست و همین موضوع سبب شده تا جبران عقب‌ماندگی دوساله قیمت نان، در شهرستان‌ها زودتر اعمال شود.» رئیس اتحادیه نانوایی سنگکی با بیان اینکه با قیمت‌های کنونی دستمزد، آن‌ها حاضر به همکاری نیستند، تصریح می‌کند: «بسیاری به علت پایین بودن دستمزد، به شغل‌های دیگر رو می‌آورند و با نانوایی‌ها همکاری نمی‌کنند.» او با بیان اینکه هزینه پخت نان سنگک از سایر نان‌های سنتی بالاتر است، می‌گوید: «کارگری که در نانوایی سنگکی کار می‌کند به نسبت سایر نانوا‌ها شغل سخت‌تری دارد. با این حال مردم در حال حاضر از کیفیت نان راضی هستند و در مراجعه به نانوایی‌ها از افزایش قیمت نان می‌پرسند. این آمادگی وجود دارد، اما دولت کماکان امروز و فردا می‌کند.»

دولت صادق نباشد مردم فشار‌ها را تحمل نمی‌کنند

جعفر خیرخواهان اقتصاددان، در پاسخ به آثار افزایش قیمت نان بر سبد خانواد به‌ویژه خانوار‌هایی که زیرخط فقر هستند به هم‌میهن گفت: «نان کالایی استراتژیک و حیاتی است که قوت غالب مردم و به‌ویژه طبقات فقیر است. به همین دلیل باید به سهولت در اختیار همه قرار بگیرد. از طرف دیگر هزینه‌ها افزایش داشته است و قیمت مواد خوراکی به‌صورت سرسام‌آور افزایش داشته است و تنها کالایی که جامانده، نان است. باید میان انواع کالا‌ها تناسبی برقرار باشد، اما در حال حاضر این تناسب به سمت نان به‌شدت به هم خورده است به‌همین دلیل باید قیمت نان افزایش یابد. این سخن را براساس قواعد اقتصادی می‌گویم، اما نکته دیگر مسئله انسانی است به این معنا که موضوع شکم گرسنه مردم مطرح است آن‌هم درحالی‌که یارانه نقدی در حال آب شدن است. اگرچه با کمک‌های دولتی هم شرایط جبران نمی‌شود.»

او ادامه داد: «دولت‌هایی که ادعای مردمی بودن و عدالت دارند و خود را دولت محرومان می‌دانند از جمله دولت سیزدهم که خود را طلایه‌دار این موضوع می‌داند، چنین دولتی باید بتواند مسائل را با مردم مثلاً با نمایندگان مجلس در میان بگذارد. البته مجلس نیز کارکرد درست خود را از دست داده است. وقتی تیم اقتصادی دولت قصد افزایش قیمت نان را دارد نباید از روش‌هایی استفاده کند که از یک‌سو به هدف برسند و از طرف دیگر مسئولیت این اقدام را نپذیرند. این رفتار‌ها در قرن ۲۱ مناسب نیست.»

این اقتصاددان با تاکید براینکه باید نسبت‌ها حفظ شود تا اصول اقتصادی شرایط بدتری پیدا نکند، تاکید کرد: «نمی‌توان برخی قیمت‌ها را پایین نگه داشت، زیرا وقتی قیمت سایر کالا‌ها افزایش می‌یابد اتفاقات نامطلوب دیگری رخ می‌دهد. امروز صدای مخالفان را خاموش کرده‌اند و اجازه حضور آنان در رسانه ملی را نمی‌دهند. نباید اینگونه باشد که در رابطه با معیشت مردم چنین اتفاقی رخ دهد، اما صدای متخصصان بلند نشود درحالی‌که برای هر موضوعی مانند حجاب و... افرادی در رسانه ملی صحبت کنند.

به‌عنوان مثال ائمه‌جمعه که هر هفته درباره همه مسائل صحبت می‌کنند وضعیت را تشریح کنند و پاسخی قانع‌کننده به مردم بدهند تا باعث خشم مردم نشود.» او با یادآوری شرایط مشابه گران شدن قیمت بنزین و نان در اردن گفت: «با اینکه در این کشور در زمان گران شدن قیمت بنزین تعداد خودرو‌ها زیاد نبود، اما گران شدن بنزین باعث شورش و ناراحتی شدید مردم شد. اما در رابطه با گران شدن نان چنین اتفاقی رخ نداد. این دو اتفاق در دو زمان و دو دولت متفاوت رخ داد. در آن سال اردن نیز اقدام به پرداخت یارانه به مردم کرده بود، اما از جایی ناتوان و مجبور شد قیمت کالا‌ها را افزایش دهد. سوال این است که چرا گران شدن بنزین با وجود اینکه به اندازه نان حیاتی نیست باعث اعتراض مردم شد، اما موقع گرانی نان چنین اتفاقی نیفتاد؟ پاسخ این است که در زمان گرانی بنزین دولتی بر سر کار بود که رابطه مناسبی با مردم نداشت و صادق نبود. اما زمان گران شدن نان رابطه دولت با مردم و اقداماتش به‌گونه‌ای بود که باعث همراهی و درک مردم شد. زیرا دولت مردم را در جریان مسائل گذاشت و مردم فشار را تحمل کردند.» خیرخواهان اضافه کرد: «اگر در ایران نیز به‌صورت مخفیانه بخواهند اقداماتی این‌چنین رقم بزنند شیوه درستی نیست.»