واکاوی پشت پرده توافق ایران و آمریکا در مورد زندانیان و پول‌های بلوکه شده

اقتصاد۲۴-ایالات متحده و ایران در هفته جاری به توافقی آزمایشی دست یافتند که در نهایت پنج آمریکایی بازداشت شده در ایران و تعداد نامعلومی از ایرانیان زندانی در ایالات متحده پس از انتقال میلیارد‌ها دلار دارایی مسدود شده ایران از بانک‌های کره جنوبی به قطر از بازداشت آزاد می‌شوند.

این توافق پیچیده پس از ماه‌ها مذاکره غیر مستقیم بین مقام‌های امریکایی و ایرانی حاصل شده و روز پنجشنبه زمانی که ایران چهار نفر از پنج آمریکایی را از زندان به حبس خانگی منتقل کرد اعلام شد. پنجمین آمریکایی بازداشتی پیش‌تر در حصر خانگی به سر می‌برد.

جزئیات انتقال پول، زمان تکمیل آن و آزادی نهایی هر دو زندانی آمریکایی و ایرانی نامشخص باقی مانده است با این وجود، مقام‌های امریکایی و ایرانی اعلام کرده اند که معتقدند این توافق می‌تواند تا اواسط تا اواخر سپتامبر (اوایل مهر) کامل شود.

نگاهی به آن چه در این توافق مشخص شده است:

چه چیزی درون این توافق است؟

براساس این توافق آزمایشی ایالات متحده امریکا این اختیار را به کره جنوبی داده تا دارایی‌های مسدود شده ایران را که در آنجا نگهداری می‌شود از وون واحد پول کره جنوبی به یورو تبدیل کند. سپس این پول به قطر فرستاده خواهد شد کشوری کوچک و غنی از منابع انرژی در شبه جزیره عربستان که میانجی مذاکرات بوده است. مبلغ از سئول بسته به نرخ ارز می‌تواند از ۶ تا ۷ میلیارد دلار متغیر باشد. این پول نقد نشان دهنده مبلغی است که کره جنوبی به ایران بدهکار بود، اما هنوز پرداخت نکرده بود مبلغی که مربوط به نفت خریداری شده کره جنوبی از ایران پیش از دوره اعمال تحریم‌های دولت ترامپ بر چنین معاملاتی در سال ۲۰۱۹ بوده است.

بیشتر بخوانید:بهشتی‌پور: ایران باید دنبال اقتدار ملی خود باشد

ایالات متحده باور دارد که این پول پس از ورود به قطر در حساب‌های محدود نگهداری خواهد شد و از آن صرفا می‌توان برای امور بشردوستانه مانند خرید دارو و مواد غذایی استفاده کرد. گفته می‌شود این توافق در حال حاضر تحت تحریم‌های آمریکا که جمهوری اسلامی را به دلیل برنامه هسته‌ای هدف قرار می‌دهد مجاز است. برخی در ایران ادعای ایالات متحده را رد کرده و می‌گویند که تهران کنترل کامل وجوه را در دست خواهد داشت. قطر به طور علنی درباره نحوه نظارت بر پرداخت این پول اظهار نظر نکرده است. در عوض، ایران باید پنج ایرانی - آمریکایی را که به عنوان زندانی در این کشور به سر می‌برند آزاد کند. به گفته یک وکیل مستقر در ایالات متحده که وکالت یکی از آن افراد بازداشت شده را برعهده دارد در حال حاضر این افراد در هتلی در تهران تحت نظر و مراقبت به سر می‌برند.

چرا حصول توافق تا این اندازه به طول انجامید؟

ایران دارایی‌های مسدود شده به وون کره جنوبی را که کم‌تر از یورو یا دلار آمریکا قابل تبدیل هستند نمی‌خواهد. مقام‌های امریکایی می‌گویند مقام‌های کره جنوبی که با تبدیل واحد و انتقال این پول موافقت کرده اند نگران هستند که تبدیل ۶ یا ۷ میلیارد دلار وون به ارز‌های دیگر به یکباره بر نرخ ارز و اقتصاد آن کشور تاثیر منفی بگذارد.

بنابراین، کره جنوبی به کُندی پیش می‌رود و تبدیل ارزی مقادیر کمتری از دارایی‌های مسدود شده برای انتقال نهایی به بانک مرکزی قطر را انجام می‌دهد. علاوه بر این، کره جنوبی در مسیر انتقال پول باید از به اصطلاح از دست زدن به سیستم مالی ایالات متحده در جایی که ممکن است مشمول تحریم‌های آمریکا شود خودداری ورزد. بنابراین، مجموعه نقل و انتقالات پیچیده و زمان بر از طریق بانک‌های کشور‌های ثالث ترتیب داده شده است. "جان کربی" سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا روز جمعه گفت:"ما به طور گسترده با کره جنوبی در این زمینه کار کرده ایم و هیچ مانعی برای انتقال این مبلغ از کره جنوبی به قطر وجود ندارد".

"محمد عبدالعزیز الخلیفی" وزیر کشور قطر در دوحه گفته است: "آن چه در این توافق به دست آورده ایم نشان دهنده اعتماد به کشور قطر به عنوان یک میانجی بی طرف و شریک بین المللی در حل و فصل اختلافات بین المللی از راه‌های صلح آمیز است". او به نحوه نظارت بر پول اشاره نکرد.

چرا این توافق در حال حاضر رخ داده است؟

در ایران سال‌ها تحریم‌های آمریکا پس از خروج "دونالد ترامپ" از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵، اقتصاد را که پیش‌تر نیز کم رمق بود، در هم شکسته است. ادعا‌های قبلی مبنی بر پیشرفت در مذاکرات بر سر دارایی‌های مسدود شده تنها موجب تقویت کوتاه مدت ریال واحد پولی ایران شده بود. آزاد شدن این پول حتی اگر صرفا در شرایط دشوار پرداخت شود می‌تواند رونق اقتصادی را برای ایران به همراه داشته باشد. برای ایالات متحده "جو بایدن" رئیس جمهور امریکا تلاش کرده ایران را به توافق هسته‌ای بازگرداند توافقی که پس از خروج ترامپ در سال ۲۰۱۸ میلادی از هم پاشید. سال گذشته کشور‌های درگیر در توافق اولیه آن چه را که آخرین و بهترین نقشه راه شان برای احیای توافق هسته‌ای توصیف شد به تهران پیشنهاد کردند، اما با موافقت ایران همراه نشد.

با این وجود، اکنون مخالفان تندروی ضد ایران در کنگره و منتقدان خارجی توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ میلادی از ترتیبات جدید انتقاد کرده اند. مایک پنس" معاون رئیس‌جمهور پیشین و "جیم ریش" سناتور جمهوری خواه در کمیته روابط خارجی سنا و هم چنین "مایک پمپئو" وزیر امور خارجه اسبق امریکا همگی این انتقال پول را با پرداخت باج مقایسه کرده‌اند و گفته اند که دولت بایدن ایران را تشویق می‌کند تا به بازداشت اتباع خارجی بیش تری ادامه دهد.

آیا آمریکا زندانیان ایرانی را که در آمریکا نگهداری می‌شوند آزاد می‌کند؟

وزارت خارجه ایران روز جمعه به بررسی موضوع این زندانیان پرداخت. مقام‌های امریکایی از اظهار نظر در مورد این که چه کسی یا چند زندانی ایرانی ممکن است در جریان توافق نهایی آزاد شوند خودداری کرده اند، اما رسانه‌های ایرانی در گذشته چندین زندانی را با مواردی مرتبط با نقض قوانین صادرات ایالات متحده و محدودیت‌های تجارت با ایران شناسایی و معرفی کرده بودند. این تخلفات ادعایی شامل انتقال پول از طریق ونزوئلا و فروش تجهیزات دو منظوره است که به ادعای آمریکا می‌تواند در برنامه‌های نظامی و هسته‌ای ایران استفاده شود.