لغو تحریم‌های تسلیحاتی سعید جلیلی را عصبانی کرد؟

اقتصاد۲۴-هشت سال بعد از تصویب برجام، همانگونه که قبلا در متن این توافق هسته‌ای مقرر شده بود، دبیرخانه شورای امنیت سازمان ملل با ارسال یادداشتی به کشور‌های عضو سازمان ملل متحد، پایان رسمی مقررات بند‌های ۳، ۴ و ۶ ضمیمه ب قطعنامه ۲۲۳۱، شامل آزمایش‌های موشکی، محدودیت صادرات و واردات اقلام موشکی به ایران و همچنین تحریم‌های مربوط به توقیف اموال و ارائه خدمات مالی به افراد و نهاد‌های ایرانی تحت تحریم شورای امنیت را به اطلاع کشور‌ها رساند.

پایان این محدودیت‌های تسلیحاتی که اساسا نیازمند تصویب قطعنامه، صدور بیانیه و یا هیچ اقدام دیگری در سطح شورای امنیت نبوده و به صورت خودکار محقق شد، کمتر از زمان تصویب در سال ۱۳۹۴ در رسانه‌های داخلی و صداوسیما بازتاب داشت. آنهم در شرایطی که لغو این تحریم‌ها می‌تواند دستاوردی بزرگ برای ایران و خاصه نیرو‌های مسلح باشد، چرا که بدون هیچگونه مذاکره‌ای تحریم‌های نیرو‌های مسلح برای واردات و صادرات سلاح لغو شده است.

کارنامه پُر از تحریم سعید جلیلی

اما این نکته آنجا قابل توجه می‌شود که مروری بر مواضع منتقدان برجام داشته باشیم، منتقدانی از جنس سعید جلیلی که طی سال‌های اخیر توافق هسته‌ای را درختی بدون میوه ارزیابی می‌کردند. سعید جلیلی بعد از خروج ترامپ از برجام و تحمیل تحریم‌های اقتصادی به مردم با خوشحالی گفته بود «باغ گلابی برجام چه شد؟ بیان می‌شد برجام سند شورای امنیت است و بنای مستحکمی است!»

بیشتر بخوانید:ساز ناکوک جلیلی؛ پایان تحریم‌های موشکی و تسلحیاتی طبق برجام

او برخلاف برخی هم طیفان سیاسی اش که پی به عواید برجام برده اند و این روز‌ها برضرورت احیای برجام تاکید دارند، همچنان معتقد است که برجام بدون دستاورد بوده است. اما در نقض این نگاه جلیلی همین بس که تحریم‌های تسلیحاتی در موعد مقرر لغو شود. او، اما به فاصله کوتاه ساز مخالفت را کوک کرد و بنای تاختن به مذاکرات و تیم مذاکره کننده قبلی را گذاشت.

او بی توجه به این نکته مهم که در زمان حضورش در شورای عالی امنیت، شش قطعنامه از جمله «قطعنامه» ۱۹۲۹ به ایران تحمیل شده بود، حالا از «بیانیه» اتحادیه اروپا و امریکا برای لغو نکردن تحریم‌های تسلیحاتی ایران انتقاد کرده است.

جلیلی طی روز‌های اخیر با یادآوری حضورش در مجلس شورای اسلامی در شهریور ۱۳۹۴ به عنوان منتقد برجام، گفته «ما در جلساتی که در مجلس خدمت دوستان بودیم، می‌گفتیم این متن می‌گوید برخی تحریم‌ها تا ۸ سال باقی می‌ماند. ۸ سال تا کی بود؟ همین دیروز. کسانی که می‌گفتند شما بتن بریزید، سانتریفیوژ جمع کنید، موادتان را خارج کنید، ما هم برخی تحریم‌ها را هشت سال دیگر برمی‌داریم، خب حالا بعد از هشت سال، اتحادیه اروپا در تاریخ دیروز رسیده به برخی تحریم‌هایی که قرار بود بردارد، آمریکا که سال نود و هفت خارج شد، اروپایی‌ها که ماندند چه؟ شما بیانیه دو روز پیش آن‌ها را بخوانید، ببینید چه بیان می‌کنند؛ بیانیه می‌دهند می‌گویند، درست است که سر هشت سال موعد انجام تعهدات آن‌هاست، اما انجام نمی‌دهند، به همین راحتی.»

این اظهارات جلیلی با واکنش‌هایی روبرو شد و تحلیلگران تاکید دارد او یا از تفاوت حقوقی «بیانیه» و «قطعنامه» مطلع نیست یا تلاش می‌کند و صرفا کوشش می‌کند با مغالطه موضوعات، افکارعمومی را از چرایی تحمیل قطعنامه‌های سازمان ملل در دوره مدیریتش بر دبیری شورای امنیت ملی دور کند.

چگونه تحریم‌های تسلیحاتی در زمان سعید جلیلی به ایران تحمیل شد؟

در شش قطعنامه تحمیل شده به ایران در زمان سعید جلیلی، پرونده هسته‌ای ایران در ذیل فصل ۷ منشور ملل به عنوان تهدیدی علیه امنیت جهانی شناخته می‌شد. اما شدیدترین قطعنامه علیه ایران، قطعنامه ۱۹۲۹ بود. بر اساس این قطعنامه ایران نباید از هیچ فعالیت تجاری مرتبط با غنی‌سازی اورانیوم و دیگر مواد هسته‌ای یا فناوری دیگر کشور‌ها بهره‌مند شود و تمامی کشور‌ها می‌بایست از انتقال هرگونه تانک، خودرو‌های زرهی، هواپیما‌های جنگی، هلیکوپتر‌های تهاجمی، توپخانه کالیبر بالا، کشتی‌های نظامی، موشک و سیستم‌ها و قطعات مرتبط با آن‌ها به ایران خودداری کنند. همچنین تاکید شده بود اگر ایران تمام فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی و بازفرآوری خود را متوقف کند، این قطعنامه به حالت تعلیق در خواهد آمد.

این قطعنامه شورای امنیت ایران را از هرگونه سرمایه‌گذاری در بخش تکنولوژی هسته‌ای و موشکی در خارج از کشور بازمی‌داشت. این ممنوعیت سرمایه‌گذاری در بخش معادن اورانیوم را هم شامل می‌شد. قطعنامه ۱۹۲۹ در حقیقت ایران را در سایه تحریم کامل تسلیحاتی قرار داده بود.

بر اساس این قطعنامه کشور‌های عضو سازمان ملل مجوز داشتند از هر گزینه‌ای (حتی نظامی) برای اجرای قطعنامه استفاده کنند. همان زمان محمود احمدی نژاد در واکنش به بسته شدن دست نیرو‌های مسلح در واردات و صادرات سلاح گفته بود «از نظر ملت ایران این قطعنامه فاقد ارزش حقوقی و در واقع نشان‌دهنده ضعف بانیان صدور آن است» قطعنامه‌ای که خرید سامانه اس ۳۰۰ و هواپیما‌های جنگی از روسیه را برای سال‌ها برای ایران به تاخیر انداخت.

برجام به کمک صنعت موشکی و تسلیحاتی آمد

کارشناسان روابط بین الملل معتقدند «اگرچه موضوع موشکی خارج از حیطه مذاکرات هسته‌ای بوده، تیم مذاکره‌کننده برجام موفق شد محدودیت‌های الزام‌آور مندرج در قطعنامه ۱۹۲۹ در این زمینه را به محدودیت‌های غیرالزام‌آور در قطعنامه ۲۲۳۱ تبدیل کند.» این موضوع از آنجا اهمیت داشت که پرونده هسته‌ای ایران در زمان سعیدجلیلی به مسئله‌ای امنیتی برای کشور‌های دنیا تبدیل شد و حتی چین و روسیه اراده‌ای برای حمایت از ایران در تحمیل قطعنامه‌ها علیه ایران نداشتند.

فعالان سیاسی معتقدند «هم روحانی خودش حقوقدان و دیپلمات بود و هم ظریف؛ لذا کار را به جایی بردند که همه خرابکاری‌هایی که دولت احمدی‌نژاد انجام داده بود را ترمیم می‌کردند»

لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران در سکوت خبری

اگرچه دستاورد بزرگ حقوقی ایران در دوران روحانی و ظریف، توانسته ایران را در موقعیت کنونی به جمع فروشندگان و خریداران تسلیحات بازگرداند، اما این موفقیت در صداوسیما بازتاب جدی نداشته است. مقامات عالی رتبه دولتی از جمله رئیس جمهور به آن واکنش نشان ندادند و کوشش شد تا بازگشت عزت به نیرو‌های مسلح در سکوت خبری انجام شود.