سرمایه‌گذاری صندوق توسعه ملی بر میادین مشترک نفتی و گازی چقدر جدی است؟/ درآمدهای نفتی که هیچگاه به زیرساخت‌ها نرسید و عقب ماندیم

اقتصاد ۲۴ - چندی پیش، معاون حقوقی و مجلس صندوق توسعه ملی، ضمن بررسی عملکرد این صندوق، از ضرورت سرمایه‌گذاری این صندوق بر میادین مشترک نفتی و گازی سخن گفت. فرداد امیراسکندری، وجود پتانسیل‌های جدی نفتی و گازی و عقب ماندن ایران از بهره‌برداری از برخی از این میادین مشترک را مورد اشاره قرار داد و بر سرمایه‌گذاری بر این بخش تاکید کرد.

وابسته بودن ایران به اقتصاد نفتی و جدی بودن درآمد‌های حاصل از فروش نفت برای ایران، از دیگر دلایلی است که از سوی این مقام مسئول به عنوان مولفه‌های تاثیرگذار بر اهمیت توسعه فعالیت‌های نفتی کشور مطرح شده است. اما پرسش اساسی اینجاست که طی سال‌های اخیر، بخش زیادی از تمرکز‌ها (حداقل در ظاهر) بر آن بوده تا ضمن فاصله گرفتن از اقتصاد نفتی، بتوانیم تجارت غیرنفتی را توسعه داده و از عرصه‌های درآمدی که قابل تحریم نبوده یا کمتر بر آن‌ها اثرگذار است، بهره‌مند شویم. توجه بر توانایی بخش صنعت، معدن و کشاورزی و همچنین جلب شدن نگاه‌ها به سمت بخش دانش‌بنیان نیز در این راستا بوده است.

علاوه بر تمامی موارد یاد شده، پایه‌های ایران دهه‌ها و بلکه نزدیک به یک سده است که بر درآمد‌های حاصل از سوخت‌های فسیلی تکیه زده و فرصت‌های زیادی برای توسعه فعالیت‌ها در این زمینه وجود داشت. به عقیده کارشناسان، حتی در سال‌هایی که دغدغه عبور از اقتصاد نفتی مطرح نبود، ایران نگاهی جدی به تقویت، نوسازی و بهینه سازی زیرساخت‌ها نداشت و در نتیجه در تمامی بخش‌های مربوط به این امر مانند فعالیت میادین مشترک و غیر مشترک و همچنین پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها، ضعف‌هایی جدی وجود دارد.

خرج درآمدهای نفتی برای تامین کالاهای اساسی غلط است

محمد سوری، مدیرعامل اسبق شرکت ملی نفتکش ایران و مشاور وزیر اسبق نفت در امور راهبردی، در گفتگو با اقتصاد ۲۴، به اهمیت مدیریت درآمد‌های حاصل از نفت تاکید کرد و در این‌باره گفت: جدا شدن از اقتصاد نفتی، برای کشوری مانند ما که دارای منابع بسیار مهم نفت و گازی است، صحیح به نظر نمی‌رسد. نکته مهم، مدیریت درآمد نفتی است؛ اینکه چگونه از درآمد‌های حاصل از فروش نفت، در توسعه و بهبود اقتصاد کشور بهره بگیریم، منفعت این درآمد‌ها را برای ما روشن خواهد کرد.

وی تصریح کرد: اگر درآمد‌های حاصل از فروش نفت، صرف امور جاری مانند تامین کالا‌های اساسی شده و به خاطر تامین این اقلام، تقویت و توسعه‌های زیرساختی در بخش‌های مختلف عقب بیافتد، در اصل مدیریت صحیحی در این امر رخ نداده است. به نظر می‌رسد یکی از دلایل اصلی آن که تا به امروز بخش صنعت نفت و گاز کشور و سایر حلقه‌های وابسته به آن توسعه نیافته‌اند، چنین موضوعی باشد.

شرایط متفاوت ایران بر میادین مشترک

سوری در ادامه، وضعیت میادین مشترک نفتی و گازی ایران را متفاوت توصیف کرد و توضیح داد: ایران در تمامی میادین مشترک، وضعیت مشابهی ندارد. در برخی از میادین، به شیوه‌ای مطلوب در حال بهره‌برداری هستیم و در برخی دیگر، از کشور شریک عقب‌تر قرار داریم. در این میان باید به انواع میادین مشترک نیز توجه داشت. برخی از میادین، مرز داشته و قابلیت این را داریم که مرز اقتصادی خود را با کشور شریک معلوم و جدا کنیم. در چنین شرایطی هر کشور به طور جداگانه، بر مرز و سهم خود به میزان دلخواه سرمایه‌گذاری کرده و آن را توسعه خواهد داد.

بیشتر بخوانید: «آرش» میدانی تازه برای جنگ دکل ها/ روش‌ها و راهکار‌های ایران در مقابل مدعیان درباره میدان گازی مشترک آرش

این کارشناس اقتصاد نفتی ادامه داد: برخی از میادین، قابلیت مرزکشی نداشته و باید اقداماتی مشترک با کشور‌های هم‌مرز برای توسعه آن انجام شود. برای این کار، نیاز به روابط خارجه قوی و همچنین سرمایه مناسب داریم تا بتوانیم هم‌پای کشور‌های مشترک‌المنافع، از این میادین مشترک استفاده کنیم. این سرمایه یا از طریق منابع داخلی قابلیت تامین شدن باید داشته باشد، یا باید از سرمایه‌گذاران خارجی برای این کار دعوت کنیم.

وابستگی آینده فعالیت بر میادین، بر نگاه‌های داخلی

به گزارش اقتصاد ۲۴، بحث میادین مشترک و میزان بهره‌برداری ایران از آن‌ها نسبت به کشور مقابل، دهه‌هاست که تبدیل به یکی از دغدغه‌های جدی اقتصاد نفتی کشور است. فارغ از مسائل دیپلماتیک، رویکرد ایران برای استفاده صحیح و مدیریت برداشت‌ها از این میادین، نیاز به سیاست گذاری‌های راهبردی و همچنین سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت دارد. کارشناسان بر این باورند بخش زیادی از درآمد‌های نفتی تا به امروز، صرف امور جاری کشور شده و در نهایت از توسعه و سرمایه‌گذاری بر زیرساخت‌ها جا مانده‌ایم.

این عقب‌ماندگی باعث شد تا در استفاده و بهره‌برداری از برخی از میادین نفت و گازی مشترک، نتوانیم به شیوه‌ای صحیح و کارامد عمل کنیم. حال که یکی از مقامات مسئول صندوق توسعه ملی، پیشنهاد استفاده از ذخایر این صندوق برای توسعه فعالیت‌ها بر میادین نفتی مشترک را داده است باید دید سایر مدیران و نهاد‌های مربوطه، چه رویکردی را درباره این موضوع در پیش خواهند گرفت.