هر آنچه باید از موزه هنر‌های تزیینی اصفهان بدانید

اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: «موزه هنر‌های تزیینی اصفهان» یکی از موزه‌های مهم و برجسته این شهر است که به نمایش مجموعه‌ای از آثار هنری تزیینی اختصاص دارد. این موزه که در بنای تاریخی عمارت رکیب‌خانه واقع شده، به معرفی و نمایش هنر‌های دستی و تزیینی ایران پرداخته و به عنوان یکی از جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی اصفهان شناخته می‌شود. این موزه چنان صحنه‌های شگفت‌انگیزی در مقابل چشم بازدیدکنندگان خود قرار می‌دهد که باور کردن این صحنه‌ها واقعاً برای هر کسی سخت است.

تاریخچه موزه هنر‌های تزیینی اصفهان

موزه گنجینه‌های هنر‌های تزئینی در عمارت رکیب خانه قرار دارد. عمارت رکیب خانه در دوران صفویه محل نگهداری وسایل اصطبل سلطنتی بود و علت نام‌گذاری آن نیز همین است. زیرا رکیب به معنای رکاب و یراق‌آلات اسب است. موزه گنجینه هنر‌های تزئینی شامل انواع آثار هنری و بیش از ۳۰۰۰ وسایل و اشیا تاریخی علی‌الخصوص از دوران صفویه و قاجاریه است. در این موزه، نمایشگاه‌های مختلفی که بیشتر آن‌ها در ارتباط با هنر‌های اسلامی مانند خوشنویسی است برگزار می‌گردد. این موزه یک کتابخانه تخصصی نیز دارد که بیشتر شامل کتاب‌های تخصصی حوزه معماری، موزه‌داری و هنر است. عمارت رکیب‌خانه، حیاطی باصفا و دلنشین دارد که در اطراف این حیاط، اتاق‌های مختلف با طبقات فوقانی قرار گرفته است. این عمارت دارای کلاه فرنگی زیبایی در سمت راست مجموعه است که کاربرد‌های دیگری نیز دارد. در دوره پهلوی، این عمارت به عنوان اداره آموزش و پرورش مورد استفاده قرار گرفت و سرانجام در سال ۱۳۷۵ شمسی (۱۹۹۶ میلادی) به موزه هنر‌های تزیینی تبدیل شد.

معماری موزه هنر‌های تزیینی اصفهان

مثل سایر ساختمان‌های قدیمی موجود در ایران، عمارت رکیب‌خانه دارای حیاطی بسیار دلنشین و دوست داشتنی است. دور تا دور این حیاط سرسبز را تالار‌ها و اتاق‌ها احاطه کرده‌اند. جدا از همه اینها، در طرف راست حیاط می‌توان شاهد برج زیبایی بود که از آن به عنوان کلاه فرنگی استفاده می‌شد. شاید بتوان گفت که چشم‌نوازترین قسمت این بنا، شاه نشین آن است که معماری‌ها و گچ بری‌هایش واقعا دل‌انگیزند.

بخش‌های موزه هنر‌های تزیینی اصفهان

موزه هنر‌های تزیینی اصفهان شامل چندین بخش مختلف است که هر کدام به نمایش آثار متفاوتی اختصاص دارند. شاید باور کردنش کمی سخت باشد، اما بسیار جالب است بدانید که بیش از ۳ هزار قطعه هنری و تاریخی بسیار ارزشمند در موزه هنر‌های تزئینی اصفهان گردآوری شده‌اند.

بخش فلزکاری: در این بخش آثار فلزی شامل ظروف، سلاح‌ها، ابزار و زیورآلات طلا و نقره، کمربند و قلاب کمر، قاب دعا، انواع قوطی، قفل و قلمدان، سرقلیان، قاب آینه، باروت‌دان، انفیه‌دان، آفتابه و لگن، عود سوز، جام‌های چهل کلید، خنجر، قیچی و چاقو و… است که به شیوه مختلف مشبک‌کاری، ریخته‌گری، چکش‌کاری، ملیله و قلمزنی و ترصیع ساخته و با سنگ‌های گران‌قیمتی تزیین شده‌اند. این آثار نمایانگر هنر فلزکاری ایرانی در دوره‌های مختلف تاریخی هستند. 

آثار لاکی و روغنی: بخش آثار لاکی مجموعه زیبایی از انواع اشیاء لاکی مذهب، قلمدان‌ها، جای طومار، قاب‌های آئینه، تراز و جلد آلبوم و… است که از استادان بزرگی همچون آقا صادق میرزا بابای شیرازی سمیرمی، فتح‌الله شیرازی و آقا نجفعلی اصفهانی به یادگار مانده‌اند و با نقوش مختلف گل و مرغ، تک چهره، صورت‌سازی، ترنج و سر ترنج شکارگاه زینت یافته‌اند.

بخش چینی، سفال و سرامیک: این بخش شامل مجموعه‌ای از سفال‌ها و سرامیک‌های تزیینی است که با تکنیک‌ها و طرح‌های مختلف ساخته شده‌اند در این بخش آثار زیبایی از کریستال‌های تراش‌دار با نقش افزوده و انواع شیشه (عطردان، پیاله) مربوط به سده‌های ۳ تا ۶ قمری ساخت گرگان به معرض نمایش گذاشته شده است. همچنین لیوان‌های شربت‌خوری مینای مرصعی زینت‌بخش این قسمت از موزه هستند.

بخش منسوجات و قالی‌ها: در این بخش، منسوجات متنوع و کم‌نظیر از نمونه‌های دوره قاجار به نمایش گذاشته شده است. این آثار اغلب در مرکزی‌های مهم بافندگی ایران یعنی اصفهان، یزد، کرمان و کاشان بافته شده‌اند و انواع زری، ترمه، شال، مخمل، اطلس، تافته و... را شامل می‌شود. این آثار به‌صورت تابلو، لباس، کیسه پول، سفره قند، جای شانه، قلمدان، جای تربت، چارقد، سوزنی، سجاده، پرده، رومیزی و... هستند و به شیوه‌های مختلف گلابتون‌دوزی، قلاب‌دوزی، پولک‌دوزی، زغره‌دوزی، مشبک‌دوزی، گل خامه‌دوزی و نقده دوزی زینت یافته‌اند.

بخش کتب و نسخ خطی: این بخش شامل مجموعه‌ای از کتب و نسخ خطی نفیس است که با خط‌های مختلف و تذهیب‌های زیبا نوشته شده‌اند. این نسخ نمایانگر هنر کتابت و خوشنویسی ایرانی هستند. این بخش مجموعه‌ای از قطعات خوشنویسی اوراق و مجلدات قرآن کریم، احادیث، کتب ادعیه و اشعار است که به‌وسیله هنرمندان و خوشنویسان نامدار و بلندآوازه همچون محمد صادق خوانساری، میرعلی هروی و محمد هاشم لؤلؤ اصفهانی کتابت شده‌ است.

بخش چوب و خاتم‌کاری: در این بخش آثار چوبی و خاتم‌کاری شده به نمایش گذاشته شده‌اند که شامل خاتم‌سازی، منبت‌کاری، مشبک و معرق، میزها، صندلی‌ها و سایر اشیای چوبی تزیینی هستند. نمونه‌هایی از قطعات این بخش عبارت‌اند از انواع قاب آینه، گلچه کفش عروس، رحل و جعبه قرآن، زیر عمامه، قلمدان، جعبه آرایش، قاشق و ملاقه‌های دوغ‌خوری و شربت‌خوری. از آثار ارزشمند این بخش جعبه تمام منبت و قاب آینه‌ای است که با نقوش بسیار زیبای اسلیمی و گرفت و گیر توسط زین‌العابدین خوانساری در ۱۳ هجری قمری ساخته شده است.

اهمیت فرهنگی و تاریخی موزه هنر‌های تزیینی اصفهان

موزه هنر‌های تزیینی اصفهان به عنوان یکی از مراکز مهم فرهنگی و هنری شهر، نقش بسزایی در حفظ و معرفی هنر‌های دستی و تزیینی ایران دارد. این موزه با ارائه اطلاعات جامع و نمایش آثار ارزشمند، به بازدیدکنندگان این فرصت را می‌دهد که با هنر‌های سنتی و تزیینی ایران آشنا شوند و از دستاورد‌های هنری کشور قدردانی کنند.

فعالیت‌های آموزشی و فرهنگی موزه هنر‌های تزیینی اصفهان

موزه هنر‌های تزیینی اصفهان علاوه بر نمایش مجموعه‌های خود، به عنوان یک مرکز آموزشی و فرهنگی نیز فعالیت می‌کند. این موزه با برگزاری کارگاه‌ها، سمینارها، نمایشگاه‌های مختلف و برنامه‌های آموزشی برای دانشجویان، پژوهشگران و عموم مردم، به ترویج و گسترش دانش و آگاهی در زمینه هنر‌های تزیینی کمک می‌کند.

دسترسی و بازدید از موزه هنر‌های تزیینی اصفهان

موزه هنر‌های تزیینی اصفهان در خیابان استانداری، نزدیک میدان نقش جهان واقع شده است و دسترسی به آن از طریق وسایل نقلیه عمومی و شخصی به راحتی امکان‌پذیر است. این موزه همه‌روزه به جز ایام تعطیل رسمی برای بازدید عموم باز است و بازدیدکنندگان می‌توانند از مجموعه‌های متنوع و فضای فرهنگی آن بهره‌مند شوند.