هر آنچه باید از موزه رضا عباسی بدانید

اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: «موزه رضا عباسی» یکی از موزه‌های معتبر و مهم تهران است که به نمایش مجموعه‌ای گسترده از آثار هنری و تاریخی ایران از دوره‌های مختلف اختصاص دارد. این موزه که به نام رضا عباسی، نقاش معروف دوران صفویه، نام‌گذاری شده است، دارای مجموعه‌ای غنی از آثار هنری، سفال، فلزکاری، منسوجات و نسخ خطی است و بازدید از آن فرصتی مناسب برای آشنایی با تاریخچه و هنر‌های غنی ایران و لذت بردن از زیبایی‌های هنری و تاریخی آن است.

بیوگرافی رضا عباسی

رضاعباسی فرزند علی اصغر از نگارگران بزرگ ایران در عهد شاه عباس کبیر در حدود سال ۹۷۴ ه. ق. در تبریز متولد شد و به سال ۱۰۴۴ ه. ق. وفات یافته است. وی از هنرمندان بزرگ عصر صفوی بوده و سبک هنری خاصی را در نقاشی ایرانی ابداع کرده است. وی به همراه صادق بیک دیگر نگارگر این دوره به شیوه واقع گرایانه بهزاد وفادار بوده و علاقه زیادی به کشیدن تصاویر واقعی از مردم و مسائل موجود در جامعه داشته است. در این میان رضاعباسی تمایل خود را به مشاهده وقایع و ثبت آن‌ها با طراحی سیاه قلم و ترسیم تک چهره و تک نگاره نشان داد و بعد از مولانا شیخ محمد سبزواری به رواج صورت فرنگی در ایران پرداخت. در دوران شاه عباس بزرگ سه نقاش و خوشنویس هنرمند می‌زیستهاند که به سبب شباهتی که در نام و هنر داشتهاند در تشخیص آنان نوعی ابهام به وجود آمده است. این سه هنرمند عبارتند از: آقا رضاعباسی: نقاش و خوشنویس – علیرضا عباسی هنرمند خوشنویس و رضاعباس هنرمند نگارگر عصر صفوی که نام این هنرمند امروزه زینت بخش این موزه می‌باشد. بسیاری از آثار این هنرمند امروزه زینت بخش موزه هایی، چون بوستون- ارمیتاژ ومترو پولتین است و بخشی از آثار وی و شاگردانش در موزه رضا عباسی موجود است.

تاریخچه موزه رضا عباسی

موزه رضا عباسی سال ۱۳۵۶ شمسی (۱۹۷۷ میلادی) به درخواست فرح پهلوی یک نمایشگاه مبلمان که برای موزه و نگهداری از آثار فاخر مناسب بود از صاحب آن خریداری و به‌عنوان موزه رضا عباسی، در تهران تأسیس شد. هدف از تأسیس این موزه، حفظ و نمایش آثار هنری و تاریخی ایران و همچنین پژوهش و آموزش در زمینه هنر‌های مختلف بود. برای حدود سه سال، ریاست موزه با آیدین آغداشلو بود. برای طراحی لوگو موزه نیز، استاد مرتضی ممیز که او را پدر گرافیک ایران می‌دانند و به گفته خودش از نوادگان رضا عباسی است، دست به کار شد و با وسواس بسیار، طرحی خاص برای نشان‌واره موزه انتخاب شد. با پیروزی انقلاب اسلامی، موزه رضا عباسی با تمام گنجینه‌هایش بسته شد. بعد دوباره در سال ۱۳۵۸، موزه با آرایش و چیدمان جدیدی بازشد. این بازگشایی فقط تا سال ۶۴ طول کشید و بعد موزه برای حدود ۱۶ سال تعطیل شد. بالاخره در سال ۱۳۷۹ موزه رضاعباسی مجدد آغاز به کار کرد و از آن زمان پذیرای بازدید عموم است. در حال حاضر، این موزه زیر نظر سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اداره می‌شود. 

معماری موزه رضا عباسی

ساختمان موزه دارای معماری مدرن و ساده‌ای است که به گونه‌ای طراحی شده تا فضای مناسبی برای نمایش آثار هنری فراهم کند. موزه دارای چندین تالار نمایشگاهی و اتاق‌های مختلف برای نمایش و نگهداری آثار است.

بخش‌های موزه رضا عباسی

موزه رضا عباسی شامل چندین بخش که شامل آثار هنری دوره پیش از تاریخ تا قرن سیزده هجری است هر کدام به نمایش آثار و اشیاء متفاوتی اختصاص دارند.

بخش پیش از اسلام: این بخش به نمایش آثار هنری و تاریخی مربوط به دوره‌های پیش از اسلام ایران اختصاص دارد. آثار شامل مجسمه‌ها، ظروف سفالی، جواهرات و ابزار‌های مختلف از دوره‌های باستانی ایران است. در این تالار آثاری از هزاره اول پیش از میلاد و دوره‌هایی تاریخی، چون دوره هخامنشی، اشکانی و ساسانی در معرض نمایش قرار دارد. در این تالار سفالینه‌ها و فلز‌هایی با شکل‌ها و طرح‌های ساده و دلپذیر و اکثرا الهام گرفته از طبیعت قرار دارد که هرکدام از آن‌ها در یکی از مناطق ایران مثل آذربایجان، شوش و لرستان یافت شده‌اند. در راهنمای این بخش از موزه آمده است که کشف و دستیابی به مواد و مصالح، پیشرفت دانش و مهارت فنی، ساخت آثاری را موجب شد که غلبه بر طبیعت سخت را برای انسان امکان‌پذیر کرد. 

بخش دوران اسلامی: در این بخش آثار هنری و تاریخی مربوط به دوره‌های اسلامی ایران به نمایش گذاشته شده است. این آثار شامل سفال‌ها، کاشی‌ها، فلزکاری‌ها و نسخ خطی با تذهیب‌های زیبا هستند. ظروف سفالین، اشیای فلزی، عناصر معماری، جواهرات و منسوجات دوره‌های سلجوقی، تیموری و صفوی در دو تالار اسلامی موزه به نمایش گذاشته شده‌اند. آثار دوره قاجار نیز در این بخش به‌وسیله قلمدان‌ها و جلد‌های کتاب و جعبه‌های روغنی معرفی شده است.

بخش نگارگری: این بخش به نمایش نقاشی‌ها و نگارگری‌های ایرانی از دوره‌های مختلف اختصاص دارد. آثار شامل مینیاتورها، نقاشی‌های دیواری و کتاب‌های مصور است که توسط هنرمندان معروفی همچون رضا عباسی خلق شده‌اند. اثر شاخصی که در این بخش وجود دارد، کهن‌ترین نمونه برگی از شاهنامه دموت مربوط به اواسط قرن هشت هجری قمری است. همچنین، از سده‌های اولیه دوره اسلامی (قبل از قرن ششم هجری قمری) آثار معدودی از نگاره‌ها به‌جای مانده است.

بخش خوشنویسی: در این بخش آثار خوشنویسی از دوره‌های مختلف به نمایش گذاشته شده است. این آثار شامل نسخ خطی، کتیبه‌ها و آثار خوشنویسان معروف ایرانی است. آثار این تالار با خوشنویسی و کتابت در ایران، با نام و کلام خدا آغاز می‌شود. دست‌نوشته‌هایی به خطوط کوفی بر پوست آهو (قرن سوم هجری قمری)، نسخ و ثلث، ریحان و رقاغ بر صفحاتی مذهب از قرآن کریم و سایر کتاب‌ها، نمونه‌هایی از شیوه‌های نخستین نگارش در دوره اسلامی را در تالار خوشنویسی موزه رضا عباسی به نمایش گذاشته است.

بخش منسوجات و پارچه‌ها: این بخش به نمایش انواع پارچه‌ها، قالی‌ها و منسوجات دست‌باف ایرانی اختصاص دارد. این آثار نشان‌دهنده هنر بافندگی و نساجی در ایران هستند.

طبقه‌های موزه رضا عباسی

طبقه اول: این طبقه به نمایش آثار نگارگری و خطاطی اختصاص دارد. اثر برگزیده این بخش کهن‌ترین نمونه برگی از شاهنامه دموت مربوط به میانه سده ۸ هجری است. 

طبقه دوم: این طبقه به نمایش آثار دوره اسلامی در دو تالار اختصاص دارد.

طبقه سوم: در طبقه سوم کتابخانه و تالار آثار پیش از اسلام قرار دارد. در تالار پیش از اسلام ریتون‌های زرین دوره هخامنشی و ظروف سیمین دوره ساسانی خودنمایی می‌کنند.

اهمیت فرهنگی و تاریخی موزه رضا عباسی

موزه رضا عباسی به عنوان یکی از مراکز مهم فرهنگی و هنری ایران، نقش بسزایی در حفظ و معرفی هنر‌ها و آثار تاریخی کشور دارد. این موزه با ارائه اطلاعات جامع و نمایش آثار ارزشمند، به بازدیدکنندگان این فرصت را می‌دهد که با تاریخچه و هنر ایران آشنا شوند و از دستاورد‌های هنری کشور قدردانی کنند.

فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی موزه رضا عباسی

موزه رضا عباسی علاوه بر نمایش مجموعه‌های خود، به عنوان یک مرکز آموزشی و پژوهشی نیز فعالیت می‌کند. این موزه با برگزاری کارگاه‌ها، سمینارها، نمایشگاه‌های مختلف و برنامه‌های آموزشی برای دانشجویان، پژوهشگران و عموم مردم، به ترویج و گسترش دانش و آگاهی در زمینه هنر‌های مختلف کمک می‌کند.

دسترسی و بازدید از موزه رضا عباسی

موزه رضا عباسی در خیابان شریعتی تهران، نزدیک به خیابان معلم، واقع شده است و دسترسی به آن از طریق وسایل نقلیه عمومی و شخصی به راحتی امکان‌پذیر است. این موزه همه‌روزه به جز ایام تعطیل رسمی برای بازدید عموم باز است و بازدیدکنندگان می‌توانند از مجموعه‌های متنوع و فضای فرهنگی آن بهره‌مند شوند.