گزارش تکان دهنده مرکز پژوهش‌های مجلس درباره اینترنت ایران/ شکاف عمیق اینترنت ایران با کشور‌های منطقه

اقتصاد۲۴- گزارش این مرکز که با عنوان «پویایی‌شناسی مسائل و نابسامانی‌های فضای مجازی در ایران» منتشر شده وضعیت اینترنت و فضای مجازی در ایران را از چند شاخص بررسی و موشکافی کرده و معتقد است که «اثر مخرب رسانه‌ها و تصویرسازی‌ها» به دلیل آن چیزی است که «شکاف مهارت‌های دیجیتال در مردم و همچنین استفاده زیاد از پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی خارجی در مقایسه با پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی داخلی» ساخته است. بازوی پژوهشی مجلس همچنین آنچه «شیوع تولید محتوای نامناسب» خوانده شده را نیز مرتبط با «شکاف مهارت‌های دیجیتال در مردم و کیفیت اینترنت» می‌داند.

ضریب نفوذ پایین اینترنت در ایران

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش خود به گزارش اتحادیه بین‌المللی مخابرات از ضریب نفوذ اینترنت در ایران در سال ۲۰۲۲ پرداخته و می‌نویسد: «طبق این گزارش ضریب نفوذ اینترنت در ایران برابر با ۸۱.۷ درصد عنوان شده که این رقم در مناطق روستایی و شهری متفاوت است و در مناطق روستایی ۶۵.۷ درصد و در شهر‌ها ۸۲.۶ درصد بوده است.» این در حالی است که بر اساس داده‌های این وبگاه، ضریب نفوذ اینترنت در کشور‌هایی مانند امارات متحده عربی، عربستان، ترکیه و عمان، کره جنوبی بالاتر بوده که نشان می‌دهد وضعیت بهتری از ایران در این زمینه دارند. به‌طور مثال این شاخص برای کشور امارات و عربستان ۱۰۰ درصد، برای عمان ۹۷.۸ درصد و برای ترکیه ۸۳.۴ درصد بوده است. این گزارش معتقد است که وضعیت ایران چندان در شاخص ضریب نفوذ اینترنت «بد» نیست، اما در عین حال فاصله زیادی میان ضریب نفوذ اینترنت پهن باند ثابت و سیار در کشور وجود دارد. بر اساس آمار برخط وبگاه اتحادیه بین‌المللی مخابرات، در سال ۲۰۲۲، میانگین جهانی ضریب نفوذ اینترنت پهن باند ثابت ۱۷.۶ درصد بوده، اما ایران با ۱۲.۳ درصد اشتراک پهن باند ثابت، از میانگین جهانی پایین‌تر است و این در حالی است که در کشور‌هایی مانند امارات متحده عربی ۴۰ درصد، در عربستان ۳۷ درصد، در ترکیه ۲۲.۳ درصد، در کره ۴۵.۴ درصد و در ژاپن ۳۷.۲، مشترکین اینترنت پهن باند ثابت آن‌ها بیشتر از میانگین جهانی است.

سرعت لاک‌پشتی اینترنت ایران

مرکز پژوهش‌های مجلس می‌گوید سرعت اینترنت در بخش اینترنت ثابت فاصله زیادی با میانگین جهانی دارد و در مقایسه با کشور‌های دیگر، بر اساس آمار وبگاه شاخص جهانی آزمون سرعت رتبه ایران نسبت به کشور‌های دیگر، پایین‌تر است و فاصله زیادی با آن‌ها دیده می‌شود. همین‌طور باید گفت که هرچند در همه کشور‌ها سرعت اینترنت در پهن باند سیار بیش از پهن باند ثابت است، اما این اختلاف در ایران بیش از دو برابر است

رتبه پایین ایران در شاخص خدمات الکترونیک

گزارش ۲۰۲۲ سازمان ملل در «شاخص توسعه دولت الکترونیک» نشان می‌دهد که هرچند رتبه ایران در هر دو زیرشاخص سرمایه انسانی و زیرساخت مخابراتی بالاتر از میانگین است، اما در زیرشاخص خدمات برخط هم در سطح منطقه‌ای و هم در سطح جهانی، جایگاه ضعیف‌تری دارد و از میانگین، پایین‌تر است. در زیرشاخص‌های مشارکت الکترونیک نیز، هم در سطح منطقه و هم در سطح جهانی و در تمامی ارکان آن، ایران رتبه پایینی دارد. همچنین در گزارش ۲۰۲۲ «شاخص جهانی کیفیت دیجیتال» که توسط شــرکت سورفشارک منتشر شده، دولت الکترونیک به عنوان یکی از زیرشاخه‌ها در نظر گرفته شده که در این زیرشاخص، ایران رتبه ۷۹ را از بین ۱۱۸ کشور جهان داشته است که پایین‌تر از میانگین جهانی است.

انتقاد از وعده‌ها و اظهارات عجیب زارع پور

مرکز پژوهش‌ها عنوان کرده که بر اساس آمار جهانی، ایران در زیرشاخص خدمات برخط دولت الکترونیک جایگاه ضعیفی دارد و این در حالی است که در گزارش‌های مختلف مسوولان کشور اشاره می‌شود که درصد بالایی از خدمات دستگاه‌های اجرایی به‌صورت برخط انجام می‌شود.

بیشتر بخوانید:اينترنت ايران وخيم‌تر از چين و كامرون!

برای مثال وزیر وقت ارتباطات و فناوری اطلاعات در ۴ اسفندماه سال ۱۴۰۱ مطرح کرد: «۱۰۰ درصد خدمات دستگاه‌های اجرایی در سال ۱۴۰۲ به‌صورت برخط انجام خواهد شد» و یا گفته شده که در سال ۱۴۰۱ «۹۳ درصد از دستگاه‌های اجرایی به پنجره ملی خدمات دولت هوشمند متصل شده‌اند و حداقل ۳۰ درصد خدماتشان را از این طریق ارایه می‌کنند. یا ایشان در سخنرانی بهمن‌ماه سال ۱۴۰۲ در اجلاس وزرای دیجیتال کشور‌های عضو شانگ‌های مطرح کرد که «دولت ایران ۲۰۱ خدمت عمومی و ۷۳۴ خدمت ویژه را از حوزه قضایی و کشاورزی تا حوزه آموزش، بهداشت و فرهنگ به‌صورت الکترونیکی ارایه کرده است.»

همچنین بر اساس ماده (۱۰۴) برنامه هفتم توسعه، هدف کمی در پایان این برنامه در ارتباط با شاخص توسعه دولت الکترونیک، رسیدن به رتبه ۶۱ است که با توجه به رتبه ۹۱ در سال ۲۰۲۲، همچنان فاصله زیادی تا رسیدن به وضعیت مطلوب وجود دارد. با توجه به این ارقام و اعداد، رتبه پایین ایران در بخش خدمات برخط دولت الکترونیک جای تأمل دارد.

وضعیت بحرانی ایران در شکاف مهارت دیجیتال

بر اساس گزارش ۲۰۲۱ «شاخص شــکاف مهارت‌های دیجیتال» که توسط شرکت ویلی منتشر شده، رتبه ایران در شاخص مهارت دیجیتال از بین ۱۳۴ کشور، ۸۱ و امتیاز آن ۴.۴ بوده است. همچنین ایران در زیرشاخص نهاد‌های مهارت‌های دیجیتال رتبه ۸۲ و امتیاز ۴ در زیرشاخص پاسخگویی دیجیتال رتبه ۷۳ و امتیاز ۴.۵، در زیرشاخص پشتیبانی دولت رتبه ۸۹ و امتیاز ۳.۵، در زیرشاخص عرضه و تقاضا و رقابت‌پذیری رتبه ۱۱۰ و امتیاز ۴.۲، در زیرشاخص اخلاق و صحت داده رتبه ۶۱ و امتیاز ۶.۴ و در زیرشاخص شدت تحقیق رتبه ۳۵ و امتیاز ۵.۲ را دارد.

این در حالی است که در مقایسه با برخی کشور‌ها مانند ترکیه (رتبه ۷۹)، عربستان سعودی (رتبه ۲۸)، امارات متحده عربی (رتبه ۲)، عمان (رتبه ۲۵)، کویت (رتبه ۶۷) ایران نسبت به کشور‌هایی مانند امارات متحده عربی و یا عربستان و عمان رتبه پایین‌تری را در منطقه دارد.

هجوم مردم به اینستاگرام

مرکز پژوهش‌ها با استناد به نظرسنجی ایسپا در بهمن‌ماه سال گذشته عنوان کرده که ۴۶.۵ درصد ایرانیان از اینستاگرام؛ ۳۵.۳ درصد از واتساپ، ۳۴.۶ درصد از تلگرام استفاده می‌کنند و میزان استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی بسیار کم است. مطابق این نظرسنجی کاربران ایتا ۲۵.۲ درصد، روبیکا ۲۴.۱ درصد، بله ۸.۷ درصد بوده‌اند و میزان استفاده از سایر پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی کمتر از ۷ درصد است.

از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی پیام‌رسان‌ها و رسانه‌های اجتماعی داخلی می‌توان به محدودیت ترافیکی، اعتمادپذیری پایین، قابلیت‌های نسبی محدود، محدودیت در کاربرپسندی و شخصی‌سازی به‌طورکلی جنبه‌های فنی، محدودیت شبکه و امکان ارتباط با کاربران جهانی و موارد دیگر اشاره کرد. همانطور که آمار نیز نشان می‌دهند، سه مورد اول پیام‌رسان‌ها و رسانه‌های اجتماعی که بیشترین کاربران ایرانی در آن حضور دارند، همگی پیام‌رسان یا رسانه اجتماعی خارجی و غیربومی هستند که در ایران فیلتر هستند و روی انگیزه استفاده از فیلترشکن و نصب آن اثرگذار است و به محدودیت دسترسی به اینترنت اشاره می‌کند. همچنین به‌طور خاص اینستاگرام بیشترین استفاده را در بین کاربران ایرانی دارد.