آدرس‌های غلط سعید لیلاز درباره محیط زیست ایران

اقتصاد۲۴-اخیراً مصاحبه­‌ای از «سعید لیلاز» پژوهشگر اقتصادی منتشر شده که در آن ادعا می‌­کند در مورد وضعیت محیط‌­زیست کشور اغراق شده است و مشکلات ما در حوزۀ محیط‌زیست، به اندازۀ سایر کشور‌های همسایه است. او این اغراق را ناشی از مسائل سیاسی و اجتماعی می‌­داند که تنها نکتۀ درست در مورد محیط‌­زیست در کشور است. تأثیرات اجتماعی و اقتصادی ناشی از بهبود یا تخریب محیط‌زیست را می‌­توان به‌راحتی بر جامعه مشاهده کرد.

محیط‌­زیست در ایران مشابه بسیاری از کشور‌ها در اختیار سیاسیون است و سیاست بر آن سایه افکنده است. از تسلط مدیران سیاسی بر مناصب تصمیم‌گیری در حوزۀ محیط‌­زیست تا سیاست ضعیف در مورد مسائل بین‌­المللی مرتبط با محیط‌­زیست، مواردی از تأثیر سیاست و سیاست‌مداران بر محیط‌­زیست است.

اما جناب لیلاز! به‌عنوان کسی که سخنان‌تان مستقیم یا غیرمستقیم بر تصمیم مدیران ارشد تأثیرگذار است و مردم نیز مخاطب گفته­‌های شما هستند، بدانید که وضعیت محیط‌­زیست در کشور ما به همان شدتی که به نظر شما اغراق شده است، بحرانی است. جامعه برخلاف نظر شما، به‌درستی نگران این بحران‌­ها است و توقع حل آن‌ها را دارد. رتبۀ هشت تولید گاز‌های گلخانه‌­ای، نرخ هفت برابری فرسایش خاک نسبت به میانگین جهانی، تعطیلی زمستانه و تابستانۀ ناشی از آلودگی هوا، آتش‌سوز­های گسترده در جنگل‌­ها و مراتع، بحران آب در بخش‌­های مختلف کشور، خشک شدن تالاب‌­ها و دریاچۀ ارومیه، زوال بلوط در زاگرس و مرگ شمشاد در شمال، کدام‌یک از نظر شما بحران و کدامین مورد ناشی از اغراق تحت‌تأثیر شرایط سیاسی یا اجتماعی است؟

آیا به مردم حق نمی‌دهید که دربارۀ آلودگی هوا، مرگ درختان، تنفس هوای آغشته به بخارات مازوت، نفس کشیدن گردوغبار و بحران فرونشست، نگران باشند؟ سخنان شما را با خوش‌بینی می‌توان به نگرانی شما از ایجاد ناامیدی در کشور و امیدبخشی به مردم مرتبط دانست، ولی با واقع‌بینی، این سخنان ناشی از عدم تسلط شما به موضوعات محیط‌­زیستی و اقتصادی دیدن هر موضوع و مسئله است. این نگاه شما نه‌تن‌ها در بین سیاسیون، که نزد متخصصان سیاست‌زده، سکۀ رایج بازار است. در این نگاه، مسائل محیط­‌زیست امری فانتزی و گاه طرح این موضوعات در تضاد با توسعه است.

جناب لیلاز، به‌عنوان یک متخصص اقتصاد در مقایسه با نگارندۀ این سطور، آشنایی بیشتری با مفاهیم توسعۀ پایدار دارند. آیا این شناخت، ایشان را با نقش پررنگ محیط‌زیست در اقتصاد و موضوعات اجتماعی آشنا کرده است؟ در توسعۀ پایدار، چگونه می‌­توان بدون حفظ محیط‌­زیست به رشد اقتصادی رسید و مردم گرفتار در بحران آب، خاک و هوای آلوده، چگونه می‌­توانند به‌صورت پایدار از رفاه ایجاد شده بهره‌­مند شوند؟

برای درک این موضوع، ایشان را به استان زادگاهشان ارجاع می­‌دهم. اصفهان پیشتاز در صنعت و درآمد، از نظر محیط­‌زیستی در چه اوضاعی قرار دارد؟ وضعیت آب، فرونشست خاک و آلودگی هوا در این استان را اغراق‌شده میِ‌دانید؟ نتیجۀ نهایی این شرایط بحرانی چیست؟ آیا مهاجرت اقلیمی ناشی از تخریب طبیعت را باور دارید یا آن را نیز به اغراق ناشی از شرایط سیاسی ربط می‌­دهید؟ با چشم باز و وجدانی بیدار، نمی‌­توان بحران‌­های محلی و ملی محیط‌زیست را نادیده گرفت و آن را به اغراق مردم در واکنش به سیاست و اقتصاد دانست.

بیشتر بخوانید:محیط زیست حلقه گمشده در برنامه نامزدها/ تناقض چشم اندازه دولت سعید جلیلی با حفاظت از محیط زیست ایران

واقع‌بینی در درک این مسائل، قدم نخست در برنامه‌­ریزی و مدیریت برای حل بحران است. نیاز است متخصصان در حوزۀ اقتصاد و مسائل اجتماع نگاهی دقیق‌­تر به محیط‌­زیست داشته و با سخنانی این‌چنین، اهمیت محیط­‌زیست و مشکلات آن را کتمان نکنند. تأثیر این نگاه در بین متخصصان را می­‌توان به روشنی در بین سیاست‌مداران مشاهده کرد؛ جایی که در مناظرات و برنامه­‌های انتخاباتی، محیط‌زیست حلقۀ گم‌شده بود و اگر نگوییم به‌طور مطلق نادیده گرفته شد، کمترین توجه را داشت. باور کنیم که محیط‌­زیست کشور در شرایط مناسب نیست؛ آن را با کشور‌های همسایه که درگیر بحران داخلی یا نمایش­‌های بی‌سرانجام توسعه هستند، مقایسه نکنیم و به سیاست‌­گذاران ارشد آدرس غلط ندهیم. باور کنیم که توسعه بر بستر پایداری از محیط‌­زیست رخ می­‌دهد و رفاه اجتماعی و سلامت مردم نه صرفاً با اعداد و ارقام اقتصادی، که با حفظ­ محیط­‌زیست به دست خواهد آمد.